Lào đang phải vật lộn trả nợ Trung Cộng không nổi nên phải chuyển giao hệ thống lưới điện quốc gia cho Trung Cộng kiểm soát. (Ảnh: Reuters) 

Nhiều quốc gia châu Á đang lún sâu hơn vào “bẫy nợ”, thế chấp quyền tự chủ về chính sách đối ngoại, bán các vị trí chiến lược quan trọng cho Trung Cộng.

Trên tờ Nikkei Asian của nước Nhật, ông Brahma Chellaney, giáo sư nghiên cứu chiến lược tại Trung Tâm Nghiên Cứu Chính Sách Ấn Độ, có bài phân tích, nhận định về chính sách “bẫy nợ” của Trung Cộng. Theo Brahma Chellaney, chính sách ngoại giao Trung Cộng đang áp dụng với nhiều nước dưới “mác” sáng kiến “Vành đai, Con đường” hàm chứa mưu đồ, tham vọng bành trướng của Bắc Kinh.

Các nước vật lộn trả nợ

Lào là nạn nhân mới nhất của chính sách đối ngoại chứa đầy tham vọng bành trướng của Trung Cộng. Lào đang phải cong mình để trả các khoản vay từ Bắc Kinh, bao gồm cả việc phải “ngậm ngùi” giao cho Trung Cộng quyền kiểm soát phần lớn hệ thống lưới điện quốc gia. Điều này xảy ra khi khoản nợ của công ty điện lực của Lào đã lên tới 26% tổng sản lượng quốc nội.

Lào có tham vọng trở thành cường quốc về điện lực ở khu vực Đông Nam Á. Do đó, nước này sẵn sàng đầu tư vào phát triển thủy điện, hướng đến bán điện ra các nước lân bang. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Lào đồng ý giao việc khai thác trữ lượng thủy điện dồi dào của Lào cho các công ty Trung Cộng.

Tuy nhiên, Bắc Kinh hiện đã kiểm soát lưới điện của Lào và nói rộng hơn là nguồn nước của nước này. Điều này tác động nghiêm trọng đến sự an toàn của môi trường và sự phát triển vũng mạnh ở Lào. Trung Cộng xây dựng đập lớn ở thượng nguồn sông Mekong khiến mực nước sông cạn kiệt và hạn hán thường xuyên tái diễn ở các vùng hạ lưu sông Mekong.

Trong khi đó, Sri Lanka và Pakistan rơi vào hoàn cảnh “bất đắc dĩ”,  phải vay các khoản nợ mới từ Trung Cộng để trả các khoản nợ cũ (My God). Điều đó cho thấy vòng luẩn quẩn mà các quốc gia này bị mắc kẹt vào “bẫy nợ” của Trung Cộng. Cả hai nước trên đều bị buộc nhượng quyền tài sản vùng chiến lược cho Bắc Kinh.

Cách đây chưa đầy 3 năm, Sri Lanka ký hợp đồng cho Trung Cộng thuê hải cảng Hambantota, nơi có vị trí chiến lược quan trọng ở khu vực Ấn Độ Dương, và hơn 6,000 mẫu đất xung quanh hải cảng biển này trong vòng 99 năm. Việc Sri Lanka giao hải cảng Hambantota cho Bắc Kinh được ví như một người nông dân mắc khoản nợ lớn, phải trao con gái cưng của mình cho tên chủ nợ tàn nhẫn để thế nợ.

Còn Pakistan đã trao cho Trung Cộng độc quyền kiểm soát, miễn thuế điều hành hải cảng Gwadar trong 40 năm. Bắc Kinh dự kiến sẽ bỏ túi 91% thu nhập thương mại từ hải cảng biển này. Bên cạnh đó, Trung Cộng lên kế hoạch xây dựng, biến Gwadar trở thành hải cảng biển đóng vai trò một vị trí chiến lược, tiền đồn cho hải quân Trung Cộng như Djibouti – quốc gia có hải cảng biển quan trọng ở châu Phi, đang dính vào ‘bẫy nợ” của Trung Cộng.

Tương tự Sri Lanka và Pakistan, Tajikistan có nhiều khoản vay Trung Cộng từ năm 2006. Do đó, nước này phải nhượng 1.158 cây số vuông vùng núi Pamir cho chủ nợ, cũng là nơi cung cấp cho các công ty Trung Cộng quyền khai thác vàng, bạc, quặng, khoáng sản. Gần đây, Tajikistan đã bắt đầu “ngấm đòn”, đề đạt các yêu cầu giảm nợ đến Bắc Kinh.

Một quốc gia khác cũng đang rơi vào “bẫy nợ” của Trung Cộng là Kyrgyzstan. Tháng trước, nước này đã tìm kiếm sự giải thoát từ Bắc Kinh trong tình trạng Kyrgyzstan đối diện với nguy cơ rơi vào hỗn loạn chính trị.

Ở châu Phi, nhiều nước muốn đình chỉ trả nợ từ các khoản vay Bắc Kinh trước ảnh hưởng do đại dịch COVID-19 đem lại. Danh sách các nước này có Angola, Cameroon, Congo, Ethiopia, Kenya, Mozambique và Zambia.

Mưu đồ “nhan hiểm” của Trung Cộng

Cưu Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo có chuyến công du đến châu Á, trong nỗ lực lôi kéo các nước về phía Hoa Kỳ nhằm kiềm chế, ngăn chặn ảnh hưởng của Trung Cộng ở khu vực.

Trong tình trạng lo ngại về việc Sri Lanka có thể bị lệ thuộc vào Trung Cộng, ông Pompeo sẽ hối thúc chính phủ Sri Lanka đồng ý về Thỏa Thuận Tình Trạng Các Lực Lượng (SOFA) (1) giữa Mỹ và Sri Lanka và cam kết về khoản viện trợ trị giá 480 triệu USD trong 5 năm.

Quyết định của Sri Lanka gần đây trong việc lựa chọn chủ nợ là Trung Cộng thay vì Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế (IMF) đặt ra một câu hỏi lớn hơn: Điều gì khiến một số quốc gia lún sâu hơn vào “bẫy nợ” của Trung Cộng, bất chấp rủi ro khi thế chấp quyền tự chủ về chính sách đối ngoại cho Bắc Kinh?

Để trả lời câu hỏi trên, hãy so sánh các điều kiện khi vay nợ của Trung Cộng và vay từ Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế (IMF). So với Trung Cộng, IMF thường có các điều kiện vay và có sự giám sát chặt chẽ hơn. Trung Cộng không đánh giá mức độ tín nhiệm của quốc gia đi vay, còn IMF sẽ không cho vay một khi xem xét, cho rằng các khoản vay có thể đẩy nước đó vào cuộc khủng hoảng nợ nghiêm trọng.

Trên thực tế, Trung Cộng sẵn lòng cho các quốc gia vay bởi điều này mang lại nhiều lợi ích cho Bắc Kinh. Mong muốn của Trung Cộng là chứng kiến các “con nợ” rơi vào cảnh “lao đao”, đối diện với khủng hoảng nợ nần (nợ chồng chất nợ – không bao giờ trả hết).

Để thực hiện chiến lược “bẫy nợ”, Trung Cộng đẩy mạnh quan hệ hợp tác với các đối tác trên lĩnh vực kinh tế, từ đó nắm dần kiểm soát, gây ảnh hưởng cả về kinh tế và chính trị lên các quốc ga này. Một khi nước đi vay càng rơi vào khủng hoảng thì mức lãi suất mà nước đó phải trả cho các khoản vay của Trung Cộng càng cao.

Phi đạo do Trung Cộng xây dựng tại Phi Trường Quốc tế Velana ở Đảo Hulhule, Maldives. (Ảnh: AP)

m trong việc khai thác lỗ hổng của các quốc gia nghèo và nhỏ, nằm ỡ vị trí chiến lược, và có nhu cầu vay lớn. Maldives là ví dụ điển hình; Tại đây, Bắc Kinh đang từng bước biến các khoản tín dụng lớn thành ảnh hưởng chính trị, trong đó có cả việc mua lại một vài hòn đảo nhỏ ở quần đảo Ấn Độ Dương với giá rẻ.

Đến nay, Maldives đã dần thoát khỏi “bẫy nợ” của Trung Cộng với sự hỗ trợ của Ấn Độ. Sau bầu cử ở Maldives cách đây 2 năm, Ấn Độ hỗ trợ tích cực để nước này thoát khỏi ảnh hưởng của Trung Cộng bằng việc tung ra nhiều khoản ngân sách hào phóng.

Trước mắt, chiến lược dùng “bẫy nợ” để từng bước tác động về chính sách đối với các nước nhỏ, khó khăn về kinh tế của Trung Cộng về cơ bản đã đạt được những mục tiêu nhất định. Tuy nhiên, sự phản kháng ngày càng rộng rãi của cường quốc trước sự lộng hành của Trung Cộng cũng như nạn tham nhũng từ các nước này và sự thiếu chắc chắn trong nhiều dự án “Vành đai, Con đường” đang khiến cho mục tiêu lâu dài của Bắc Kinh ngày càng xa rời thực tế và bị lột mặt nạ.

Tham vọng bành trướng của Trung Cộng đã đạt đến mức cao nhất trong vài năm lại đây. Sự mất niềm tin của dư luận và cộng đồng quốc tế đối với Bắc Kinh ngày càng gia tăng, trong đó có cả các “con nợ” của Trung Cộng.

Thực tế, nhiều dự án được khởi công dưới cái “mác” sáng kiến “Vành đai, Con đường” của Trung Cộng vẫn dậm chân tại chỗ khi không giải ngân được nguồn vốn, điều này khiến cho số lượng các dự án mới ngày càng giảm.

Nhìn chung, Trung Cộng có khả năng sẽ phải trả giá đắt cho chính sách ngoại giao “bẫy nợ”, ngay cả khi các quốc gia mà Bắc Kinh “gài bẫy” đang phải gánh chịu sai lầm trong chính sách đối ngoại đối với Trung Cộng.

Với những gì đã xảy ra, các nước dần hiểu được mưu đồ, tham vọng bành trướng, bá quyền về lãnh thổ, gia tăng ảnh hưởng về chính trị của Bắc Kinh trong sáng kiến “Vành đai, Con đường” của nước này. Do đó, các nước ngày càng cảnh giác trước các thủ đoạn của Trung Cộng. Bắc Kinh mưu đồ lợi dụng sự lệ thuộc của các nước vào dòng tiền của nước này, từ đó chi phối, tác động về mặt chính sách.

Theo Nikkei Asia

(1) https://www.lankaweb.com/news/items/2020/07/14/do-you-know-what-contents-of-the-us-sofa-agreement-with-sri-lanka-is/