50 NĂM QUỐC HẬN, NHÌN LẠI LỊCH SỬ VIỆT NAM (Kiều My_NVNT & TTG)

May 30, 2025

Kiều My

Có những khoảnh khắc lịch sử như vết khắc sâu vào tâm khảm dân tộc – Ngày 30 tháng 4 năm 1975 – Nửa thế kỷ bụi thời gian phủ mờ, nhưng trong tim hàng triệu người Việt tha hương, mỗi độ tháng Tư về, ký ức lại ùa về như ngọn sóng xô bờ, mang theo nỗi quặn thắt một vết thương chưa lành. Đó không chỉ là ngày mất nước, mà còn là ngày Quốc Hận – Một ngày đen tối mà lịch sử không thể xóa, một nỗi niềm uất nghẹn mà người Việt không thể quên.

“50 Năm Quốc Hận: Nhìn Lại Lịch Sử Việt Nam” là một đề tài thấm đẫm ký ức với những nỗi ray rứt khôn nguôi trong lòng bao người Việt tị nạn trên khắp thế giới – Từ California nắng ấm đến trời Âu se lạnh, từ Úc châu xa xôi đến những ngôi nhà thờ và mái chùa nhỏ nơi xứ lạ – Tháng Tư hàng năm là tháng của cờ vàng, của tưởng niệm, của nước mắt, và của lời thầm nhủ: “Không bao giờ từ bỏ quê hương.”

Cuộc nội chiến Nam, Bắc kéo dài suốt 21 năm, không chỉ là chiến tranh ý thức hệ mà còn là bi kịch của một dân tộc – máu người Việt đổ xuống đất Việt. Để rồi khi tiếng súng ngừng nổ, chiến thắng thật sự không thuộc về ai – chỉ có “ nỗi đau” là còn đó. Cuộc nội chiến Việt Nam là cuộc xung đột giữa hai mô hình đối nghịch: một bên là Việt Nam Cộng Hòa – đại diện cho lý tưởng dân chủ, tự do; bên kia là miền Bắc cộng sản – theo chủ nghĩa Marx-Lenin, được hậu thuẫn mạnh mẽ từ khối cộng sản quốc tế.

Nhưng đây không chỉ là cuộc chiến trong lòng dân tộc, mà còn là chiến trường của “Chiến Tranh Lạnh”; nơi mà số phận Việt Nam bị cuốn vào những toan tính chính trị thâm độc toàn cầu. Chính trị, như một bàn cờ lớn, đã đẩy hàng triệu con người Việt vào vòng lửa đạn – và đến ngày định mệnh ấy, miền Nam sụp đổ không chỉ vì quân sự, mà còn vì những toan tính ngoại giao, những thay đổi ‎‎chính trị bất ngờ và sự phản bội của đồng minh, và cả những sai lầm chiến lược bên trong chính quyền miền Nam, Việt Nam.

Khi bước sang đầu thập niên 1970, cục diện toàn cầu thay đổi nhanh chóng. Sau nhiều năm sa lầy tại Việt Nam, Mỹ bắt đầu có kế hoạch rút lui qua chính sách “Việt Nam Hóa Chiến Tranh”. Sau Hiệp định Paris 1973, Mỹ rút quân hoàn toàn khỏi Việt Nam, bỏ lại miền Nam trong tình thế cô độc giữa vòng vây cộng sản. Cùng thời điểm đó, Tổng thống Nixon bắt tay với Trung Cộng, Liên Xô để bước vào giai đoạn hòa dịu; còn Việt Nam – vốn từng là ưu tiên chiến lược – giờ trở thành con chốt hy sinh trên bàn cờ thế giới. Sự im lặng của cộng đồng quốc tế khi miền Bắc vi phạm Hiệp định Paris (hiệp định chấm dứt chiến tranh, k‎ý tại Paris ngày 27/1/1973) đã cho thấy một điều cay đắng: Việt Nam Cộng Hòa bị bỏ rơi, không phải vì không chiến đấu, mà vì thế cờ chính trị toàn cầu đã đổi chiều.

Đến mùa xuân năm 1975, khi quân Bắc Việt tràn xuống với khí thế áp đảo, miền Nam không còn chỗ dựa, không còn phương tiện chiến đấu ngang bằng. Nội bộ tan rã, tướng lĩnh bất hòa và niềm tin lung lay, khiến cả một thể chế sụp đổ chỉ trong vòng 55 ngày – kết thúc ngày 30/4/1975. Đó là lúc chính trị đi trước, quân sự theo sau, và dân chúng là người cuối cùng chịu hậu quả.

Những ai từng sống dưới hai nền Việt Nam Cộng Hòa, vẫn luôn tiếc nhớ một miền Nam tuy non trẻ nhưng đầy sức sống, tự do, nghệ thuật, học thuật, báo chí, văn chương nở rộ – như một đóa hoa nở tuy ngắn ngủi nhưng rực rỡ. Và ngày đó – ngày 30/4/75 – chính là lúc đóa hoa ấy bị dẫm nát. Bao gia đình tan tác…và rồi là từng đoàn người vượt biển Đông, rừng sâu, trại cải tạo, trại tị nạn và cuộc sống lưu vong. Ngày 30 tháng 4 năm 1975 không chỉ là ngày một chính quyền sụp đổ; đó là lúc cả một nếp sống văn minh, một nền văn hóa nhân bản, một khát vọng tự do bị vùi dập dưới chế độ mới. Và từ khoảnh khắc ấy, hệ lụy không chỉ đến ngay giai đoạn đó mà còn kéo dài suốt nhiều thập niên– chảy âm ỉ trong dòng máu Việt, cả trong nước lẫn hải ngoại. Các tổ chức, các hội đoàn, các cộng đồng vẫn giữ lá cờ vàng, vẫn tổ chức tưởng niệm mỗi tháng Tư hàng năm– không phải để nuôi hận, mà để giữ ký ức.Vì nếu không nhớ, ta sẽ lạc mất chính mình.

“50 NĂM QUỐC HẬN”, để đánh thức tinh thần dân tộc – như tiếng chuông ngân giữa đêm dài, và để giữ vững ngọn lửa trái tim mình. Đã đến lúc ta không thể im lặng. Không thể để quá khứ bị chôn vùi dưới lớp bụi thời gian, không thể để tiếng nói của những người đã ngã xuống chìm trong quên lãng. Thế hệ hôm nay – dù sống ở quê hương hay lưu vong – đều đang đứng trước một ngã rẽ: hoặc cúi đầu chấp nhận một tương lai mù mịt; hoặc đứng lên khơi lại ngọn lửa dân tộc từng thắp sáng bao thế hệ. Đừng để cờ vàng ba sọc đỏ chỉ còn là biểu tượng cũ. Hãy để nó trở thành ngọn đuốc của chính nghĩa, của lòng tin vào một ngày mai tươi sáng cho quê hương – Một Việt Nam tự do thật sự, nơi mỗi người dân có quyền cất lên tiếng nói, có quyền mưu cầu hạnh phúc mà không bị kiểm soát bởi thế lực và nỗi sợ hãi của gông cùm, áp bức.

Để tìm hiểu vì sao ngày 30 tháng 4 năm 1975 lại trở thành một vết thương đớn đau trong lịch sử dân tộc. Những lời giải thích xác đáng cho sự kiện này sẽ dành cho ba vị khách mời quan trọng và đặc biệt trong buổi hội luận vào ngày chủ nhật 25 tháng năm 2025 tại VietLife TV, Nam California, gồm có:

CỰU CIA FRANK SCOTTON
PROFESSOR STEPHEN B. YOUNG
CỰU CIA FRANK SNEPP

Mr. Frank Scotton, Mr. Stephen B. Young, Mr. Frank Snepp

Giữa khán phòng ấm cúng trong không khí hân hoan chào đón ba vị diễn giả đến từ ba tiểu bang Hoa Kỳ. Đây là một vinh dự lớn lao cho quan khách cũng như ban tổ chức, do: Cựu Sĩ Quan Võ Bị Quốc Gia khóa 16 Đà Lạt Hoàng Đình Khuê và Nhà văn Trần Việt Hải, trưởng nhóm Nhân Văn Nghệ Thuật & Tiếng Thời Gian – cùng hợp tác để thực hiện buổi hội luận hiếm qu‎í trong cộng đồng người Việt hải ngoại tại Nam California. Đây cũng là lần đầu tiên ba vị cùng hội luận với nhau trong một chương trình, mà cả ba vị có sự liên quan mật thiết đến chiến cuộc Việt Nam. Buổi hội luận hôm nay với sự tham dự đặc biệt của Đức Giám Mục Nguyễn Thành Vân, qu‎ý giáo sư, nhân văn thi sĩ, các cựu sĩ quan VNCH, nhóm NVNT&TTG, các đoàn thể, giới truyền thông và các thân hữu…

Nv Kiều My, Gs Trần Huy Bích, Nv Khánh lan, Cs Mạnh Bỗng, Mc Mộng Thủy, Mr. Young, Mr. Scotton, Mr. Snepp. Mr. Hoàng Đình Khuê

Sau phần chào quốc kỳ Hoa Kỳ, Việt Nam Cộng Hòa và phút mặc niệm trang trọng, quan khách hướng về ba vị khách quí Hoa Kỳ – Những người đã từng sống và vào sinh ra tử trên mãnh đất Việt trong những năm tháng mà dân tộc đáng thương của chúng ta oằn oại trong cuộc chiến đẫm máu kéo dài. Ba diễn giả này đã lần lượt vạch trần những thâm cung bí sử giữa các chính khách; hay cục diện chính trị xoay chuyển không ngừng; hoặc sự phản bội của đồng minh và những lợi ích quốc gia…đã là những nguyên nhân gốc rễ dẫn đến biến cố sụp đổ miền Nam Việt Nam. Ba vị diễn giả trên là những nhân chứng sống của lịch sử Việt cận đại và ngay cả trong chính quyền Hoa Kỳ vào giai đoạn từ 1962 – 1975 (là những người bạn thân thiết lâu năm của ông Hoàng Đình Khuê), đã trực tiếp trả lời cho chúng ta biết vì sao miền Nam rơi vào tay Cộng sản Bắc Việt.

TIẾNG NÓI TỪ NHÂN CHỨNG HOA KỲ– SỰ THẬT SAU MÀN SƯƠNG CHÍNH TRỊ

Để hiểu rõ nguyên nhân sâu xa dẫn đến sự sụp đổ của Việt Nam Cộng Hòa, chúng ta không thể không lắng nghe những lời tường trình của chính những người Mỹ đã từng làm việc trong guồng máy chiến lược, tình báo và chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ trong thời chiến tranh. Ba bài thuyết trình của ba diễn giả là sự tóm lượt ‎ý tưởng từ ba quyển hồi ký dưới đây: UPHILL BATTLE (Frank Scotton) –KISSINGER’S BETRAYAL (Stephen Young) – DECENT INTERVAL (Frank Snepp) – Tuy được viết từ ba tác giả với ba góc nhìn khác nhau; nhưng đều đi đến cùng một kết luận:

“Miền Nam Việt Nam không thua vì không chiến đấu, mà vì bị đồng minh phản bội, bị bỏ rơi, và hy sinh trên bàn cờ chính trị quốc tế.”

Sau đây là phần thuyết trình của các diễn giả:

Frank Scotton

Frank Scotton – Như chúng ta biết, Ông Frank Scotton nhân viên ngoại vụ đặc biệt của USAID, đảm trách nhiều công tác dân sự và quân sự, cố vấn cho CIA, MACV/ CORDS. Ông từng làm việc trực tiếp với các lực lượng chống cộng sản ở miền Nam Việt Nam từ đầu thập niên 1960 đến năm 1975. Ông là tác giả cuốn Hồi ký “UPHILL BATTLE” (Cuộc Chiến Leo Thang)

Trả lời cho câu hỏi về nguyên nhân thảm bại của Hoa Kỳ và Việt Nam Cộng Hòa trong chiến tranh Việt Nam, như trong UPHILL BATTLE, Frank Scotton đã nói lên tiếng nói trung thực của người trong cuộc, nhận lỗi về những sai lầm của Hoa Kỳ với các chiến dịch đưa ra rất tỉ mỉ chi tiết trong văn phòng; nhưng khi đem áp dụng ở thực địa đã không phù hợp với tình hình địa phương. Ngoài ra, còn những điểm then chốt mà Frank Scotten đã trình bày cùng cử tọa cũng đã được ghi lại trong quyển hồi ký UPHILL BATTLE của ông.

Cuốn hồi ký này là cách nhìn trung thực và sâu sắc của một người trực tiếp tham gia các hoạt động bình định và chống nổi dậy, nhằm hỗ trợ chính quyền Việt Nam Cộng Hòa xây dựng một nền tảng dân chủ, chống lại sự xâm nhập và tuyên truyền của cộng sản miền Bắc. Cuộc chiến là một “trận đánh chính trị” hơn cả quân sự. Là người từng gắn bó trực tiếp với chương trình bình định nông thôn tại miền Nam, Frank Scotton khẳng định:

“Miền Nam có những con người dũng cảm và lý tưởng, nhưng bị kìm hãm bởi nội bộ yếu kém và sự rút lui vội vã của đồng minh.”

Ông cho rằng Washington chưa bao giờ hiểu đầy đủ bản chất chính trị của cuộc chiến, và sự thất bại đến từ việc đánh giá sai lòng dân, cũng như rút quân quá sớm.

“This was never just a military war. It was fundamentally a political battle.”

Ông nhận xét: thắng bại không nằm ở súng đạn, mà ở khả năng xây dựng niềm tin nơi người dân – điều mà Việt Nam Cộng Hòa (VNCH) có tiềm năng nhưng thiếu sự thống nhất, quyết tâm và ngay cả thời gian.

THÔNG ĐIỆP CHÍNH CỦA “UPHILL BATTLE”

Cuộc chiến Việt Nam là một trận đánh chính trị, đòi hỏi sự kiên nhẫn, hiểu văn hóa và lòng tin từ nhân dân. Sự thất bại của miền Nam không đơn thuần là do súng đạn – mà do mất thế chiến lược, sự bỏ rơi từ đồng minh, và không kịp củng cố lòng dân trước khi quá muộn. Ông mô tả nỗi đau khi chứng kiến sự rút lui của Mỹ, sự suy sụp tinh thần trong nội bộ VNCH, và làn sóng quân Bắc Việt tràn vào như sự kết thúc đã được báo trước.

VỀ SỰ THIẾU QUYẾT TÂM VÀ CHIẾN LƯỢC NHẤT QUÁN CỦA HOA KỲ:

“Washington never truly understood that political legitimacy could not be imposed from the outside. We asked the Vietnamese to fight, but did not stay long enough to help them win peace.”
(Tạm dịch: Washington chưa bao giờ thực sự hiểu rằng tính chính danh chính trị không thể áp đặt từ bên ngoài. Chúng ta yêu cầu người Việt chiến đấu, nhưng không ở lại đủ lâu để giúp họ đạt được hòa bình.)

VỀ YẾU TỐ NỘI BỘ MIỀN NAM VIỆT NAM:

“South Vietnam had brave people, but a weak structure. There was idealism in the field, but corruption at the top. The people wanted something to believe in, but they were often disappointed.”
(Tạm dịch: Miền Nam có những con người dũng cảm, nhưng cấu trúc yếu ớt. Ở tuyến đầu có lý tưởng, nhưng ở thượng tầng lại là tham nhũng. Dân chúng muốn có niềm tin, nhưng họ thường thất vọng.)

ÁP LỰC TỪ MIỀN BẮC VÀ SỰ BỎ RƠI CỦA ĐỒNG MINH:

“When the North Vietnamese realized that the U.S. would not return in force, they pushed without restraint. And when Saigon fell, it fell not because the South stopped fighting, but because it stood alone.”
(Tạm dịch: Khi Bắc Việt biết rằng Mỹ sẽ không trở lại với lực lượng mạnh, họ liền tấn công không kiềm chế. Và khi Sài Gòn thất thủ, không phải vì miền Nam không còn chiến đấu, mà vì họ đã bị bỏ lại một mình.)

MỘT CÂU KẾT LUẬN ĐẦY XÓT XA VÀ NHÂN BẢN:

“We lost Vietnam not only in the jungles or the cities, but in the hearts of those we failed to reach, to understand, to inspire.”

(Tạm dịch: Chúng ta đã đánh mất Việt Nam không chỉ trong rừng rậm hay thành thị, mà trong trái tim của những người mà chúng ta không thể chạm đến, không thể hiểu, không thể truyền cảm hứng.)

Stephen B. Young

Stephen B. Young –Trong chiến tranh Việt Nam, ông phục vụ cho Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ USAID từ 1968-1972, qua Chương trình Bình định và Phát triển Nông thôn. Ông là một trong những tiếng nói hiếm hoi tại Mỹ bênh vực VNCH bằng sự thật lịch sử, không bằng định kiến truyền thông.

Ông là luật gia, phụ tá Khoa trưởng của trường luật Havard; là Khoa trưởng và Giáo sư Luật của trường Đại học Luật Hamline. Hiện nay ông là Giám đốc Điều hành Toàn cầu của Tổ chức Bàn tròn (CRT) về Chủ nghĩa Tư bản Đạo đức.

Qua bài thuyết trình, Stephen Young thẳng thắn bày tỏ sự phản bội của đồng minh Hoa kỳ bởi Henry Kissinger – một nhân vật bất trung, là then chốt đưa đến việc sụp đổ miền Nam, Việt Nam. Những bằng chứng hùng hồn này ông đã ghi lại trong cuốn KISSINGER’ S BETRAYAL (Sự Phản Bội Của Kissinger). Cuốn sách nhằm phơi bày sự phản bội chiến lược của Henry Kissinger “Kissinger’s Betrayal: How America Lost the Vietnam War” của Stephen B. Young – một cuốn sách đầy dũng khí và thẳng thắn, được viết từ trái tim của một người từng gắn bó với Việt Nam Cộng Hòa và hiểu rõ những gì đã bị đánh đổi trên bàn cờ chính trị quốc tế. Kissinger, người mà theo Stephen Young, đã đánh đổi miền Nam Việt Nam để đạt được lợi ích chính trị với Trung Quốc và Liên Xô, qua các cuộc đàm phán thiếu minh bạch, dẫn đến Hiệp định chấm dứt chiến tranh Paris 1973.

“Hiệp định Paris 1973” – Văn kiện của sự phản bội

“The Paris Agreement did not preserve peace. It created the conditions for conquest.”
(Tạm dịch: Hiệp định Paris không bảo đảm hòa bình. Nó tạo điều kiện cho sự xâm lược.)

Kissinger đã ký một hiệp định mà ông biết chắc sẽ bị Bắc Việt vi phạm, nhưng vẫn dùng nó để rút quân và tuyên bố “hòa bình trong danh dự”.

Kissinger ưu tiên bắt tay với Bắc Kinh và Mát-xcơ-va hơn là bảo vệ đồng minh Sài Gòn:

“Kissinger saw South Vietnam as expendable in the greater game of global diplomacy.”
(Tạm dịch: Kissinger xem miền Nam Việt Nam là một quân cờ có thể hy sinh trong ván bài ngoại giao toàn cầu.)

Sai lầm của Kissinger là không hiểu cuộc chiến Việt Nam vì lý tưởng tự do, không phải là địa bàn chiến lược:

“He misunderstood the war. He thought it was a chess match; in truth, it was a fight for hearts and freedom.”(Tạm dịch: Ông ta hiểu sai về cuộc chiến. Ông tưởng đó chỉ là ván cờ, nhưng thật ra đó là cuộc chiến vì trái tim và tự do.)

Kissinger và các nhà hoạch định chính sách Mỹ thiếu cái nhìn nhân văn và đạo đức về cuộc chiến – họ không thấu hiểu người Việt miền Nam chiến đấu vì lý tưởng dân chủ.

Hoa Kỳ đã không giữ lời hứa bảo vệ Việt Nam Cộng Hòa:

“The U.S. Congress cut off aid. South Vietnam fought bravely but ran out of supplies. We broke our word.”(Tạm dịch: Quốc hội Hoa Kỳ cắt viện trợ. Miền Nam đã chiến đấu anh dũng, nhưng cạn kiệt tiếp tế. Chúng ta đã thất hứa.)

THÔNG ĐIỆP CHÍNH CỦA “KISSINGER’S BETRAYAL”

Miền Nam Việt Nam không thua vì không chiến đấu, mà thua vì bị phản bội.
Hoa Kỳ – qua Kissinger – đã chọn quyền lợi cường quốc hơn là danh dự đồng minh, và cái giá phải trả là một dân tộc mất tự do, hàng triệu người vượt biên, và một chương đen tối trong lịch sử lương tâm Mỹ.

“We lost not just an ally. We lost our honor.” (Tạm dịch: Chúng ta không chỉ đánh mất một đồng minh. Chúng ta đánh mất danh dự của chính mình.)

Là một trong những tiếng nói đạo đức hiếm hoi trong giới trí thức Mỹ, Stephen Young tố cáo Henry Kissinger:

“Miền Nam Việt Nam đã bị đem ra mặc cả để đổi lấy mối bang giao với Bắc Kinh và thỏa thuận với Liên Xô. VNCH là đồng minh bị bán đứng.”

Ông nhấn mạnh rằng Hiệp định Paris 1973 chỉ là một văn kiện trá hình, nhằm rút Mỹ khỏi cuộc chiến trong khi Bắc Việt được tự do chuẩn bị cuộc tổng tấn công.

Frank Snepp

Frank Snepp – Cựu sĩ quan tình báo CIA, từng là trưởng nhóm phân tích chiến lược tại Sài Gòn, phục vụ cho tòa Đại sứ Hoa Kỳ đến những ngày cuối cùng của Việt Nam Cộng Hòa. Chính ông đã đưa cựu Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu rời Saigon đến Đài Loan ngày 27 tháng 4 năm 1975. Ông là nhà phân tích CIA, chuyên viên thẩm vấn và người dự đoán ý định của miền Bắc sẽ tấn công miền Nam vào tháng 4 năm 1975.

Ông là tác giả cuốn DECENT INTERVAL – (Khoảng Cách Hợp Lý) – Khoảng cách này là khoảng thời gian từ khi ký Hiệp định Paris (27/1/1973) cho đến ngày mất miền Nam (30/4/1975. Mang ý ‎nghĩa: là khoảng thời gian để giúp giữ danh dự cho Tổng thống Nixon không mang tiếng là Tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ thua cuộc chiến. Nội dung của Decent Interval là lời cáo buộc nghiêm khắc và đau đớn về sự sụp đổ của Sài Gòn năm 1975, do sự phản bội của chính phủ Hoa Kỳ, đặc biệt là Đại sứ Graham Martin và Henry Kissinger Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ.

Đặc biệt trong bài thuyết trình, ông đề cập và ca tụng một điệp viên nhị trùng Võ Văn Ba bí danh X92, đã giúp Mỹ và tình báo miền Nam rất đắc lực – có thể nói đây là một điệp viên hàng đầu của CIA ở Viêt Nam. Chúng tôi nhận được những tin tức bí mật thật tuyệt vời, toàn những tin tức nội bộ của bên kia. Ông được hàng ngũ cộng sản tín nhiệm đến nổi được tham gia các cuộc họp trong Bộ chỉ huy ở núi Bà Đen. Võ Văn Ba ở vào vị trí lý tưởng giúp chúng tôi; để đáp lại, chúng tôi giúp ông hoàn thành vai trò tốt của một thành viên cộng sản trung thành. Bằng cách: CIA và Cảnh sát Đặc biệt VNCH đã dàn dựng nhiều vụ tấn công vào các trạm Cảnh sát VNCH để quy trách nhiệm cho Võ Văn Ba…

Frank Snepp đã viết về Võ Văn Ba gửi đến nhiều thư viện, viện bảo tàng để nói rằng: “quý vị phải cập nhật tài liệu về Chiến tranh Việt Nam, trong đó có sự đóng góp của vị anh hùng này, chính là Điệp viên xuất sắc Võ Văn Ba – người đã cống hiến cho chúng tôi những tin tức chính xác vào những thời điểm quan trọng của cuộc chiến.”

Vừa qua, có tin chính thức về cái chết của Võ Văn Ba, người được coi là điệp viên hàng đầu của CIA và VNCH; trong khi báo chí Hà Nội gọi đây là tên “Nội phản nguy hiểm”.

MỸ CHỦ ĐỘNG BỎ RƠI SÀI GÒN – VÌ SỢ MANG TIẾNG “THUA TRẬN” QUÁ SỚM

“The idea was to let the South fall – but slowly – so it wouldn’t look like we had engineered its collapse.”
(Tạm dịch: Ý định là để miền Nam sụp đổ – nhưng từ từ – để tránh mang tiếng là chúng ta đã chủ động phá hoại họ.)

ĐẠI SỨ GRAHAM MARTIN CHE GIẤU THÔNG TIN, TỪ CHỐI CHO VIỆC DI TẢN

“Martin refused to believe the North Vietnamese would come. His illusions cost lives.”
(Tạm dịch: Martin từ chối tin rằng quân Bắc Việt sẽ tràn vào. Ảo tưởng của ông ấy đã khiến nhiều người phải chết.)

Sự cố chấp và sai lầm cá nhân trong chính quyền Mỹ đã khiến hàng ngàn nhân viên Việt bị bỏ lại, bị bắt, bị giết.

DI TẢN HỖN LOẠN – MỘT VẾT NHƠ ĐẠO ĐỨC KHÔNG THỂ BIỆN MINH

“We abandoned tens of thousands who had worked for us, believing we would protect them. We broke that trust.”

(Tạm dịch: Chúng ta đã bỏ rơi hàng chục ngàn người từng làm việc cho ta, tin rằng ta sẽ bảo vệ họ. Chúng ta phản bội niềm tin ấy.)

Cuộc tháo chạy hỗn loạn ở Tòa Đại sứ không phải vì không đủ trực thăng – mà vì sự bất lực có hệ thống và thiếu ý chí chính trị.

KHÔNG PHẢI SÀI GÒN KHÔNG CHIẾN ĐẤU – MÀ LÀ BỊ “RÚT DÂY TIẾP MÁU”

“The South still had some capacity to resist. But we had already shut off the resupply – both in weapons and hope.”

(Tạm dịch: Miền Nam vẫn còn khả năng kháng cự. Nhưng chúng ta đã ngắt nguồn tiếp tế – cả về vũ khí lẫn hy vọng.)

Sài Gòn không đầu hàng vì hèn nhát, mà vì bị bóp nghẹt cả thể xác lẫn tinh thần.

THÔNG ĐIỆP CAY ĐẮNG – MỘT BÀI HỌC ĐẠO ĐỨC BỊ CHÔN VÙI

“We didn’t just lose a war. We lost a generation’s worth of trust – in ourselves and in what we claimed to stand for.”

(Tạm dịch: Chúng ta không chỉ thua một cuộc chiến. Chúng ta đánh mất cả một thế hệ niềm tin – vào chính mình, và vào những điều ta từng tuyên bố bảo vệ.)

“DECENT INTERVAL” của Frank Snepp – một cuốn sách rất quan trọng và gây chấn động khi xuất bản, vì tác giả là một cựu sĩ quan CIA từng làm việc sát cánh với chính quyền Việt Nam Cộng Hòa cho đến những ngày cuối cùng của Sài Gòn. Ông vạch trần:

“Mỹ chủ động để miền Nam sụp đổ – nhưng phải đủ chậm, để không mang tiếng là kẻ phản bội.”

Ông kể lại sự hỗn loạn trong việc di tản, sự ngoảnh mặt của Đại sứ Martin, và nỗi hổ thẹn khi hàng ngàn cộng sự Việt Nam bị bỏ rơi, trong lúc chính phủ Mỹ chỉ lo giữ thể diện.

Thông điệp chung từ ba chứng nhân:

Frank Scotton, Stephen Young và Frank Snepp

Miền Nam không thiếu tinh thần.
Không thiếu lý tưởng.
Nhưng họ thiếu điều mà bất kỳ đồng minh nào cũng cần: – Sự đồng hành trọn vẹn, không bị điều kiện, và không bị tính toán thiệt hơn.
Miền Nam không thua vì yếu, mà vì bị bỏ rơi, bị phản bội.
Cuộc chiến Việt Nam là cuộc chiến chính trị – đạo lý – nhân tâm, chớ không đơn thuần là chiến lược quân sự.
Mỹ không thua cộng sản, mà thua vì thiếu – hiểu biết, niềm tin và kiên nhẫn.

Khi Hoa Kỳ quay lưng, lịch sử Việt Nam rẽ sang một ngả đau thương, kéo theo hàng triệu thân phận vượt biển, hàng trăm ngàn tù cải tạo, và một đất nước bị bức tử trong chính nền văn hóa của mình. Chứng cớ không thể chối cãi từ những người từng ở trong guồng máy Hoa Kỳ, để tăng thêm tính thuyết phục và sự minh bạch của lịch sử.

Sự sụp đổ miền Nam, Việt Nam không chỉ là của Việt Nam Cộng Hòa, mà là bài học đạo đức cho Hoa Kỳ và các nền dân chủ trên thế giới. 50 Năm Quốc Hận không phải ghi lại những dòng lịch sử lạnh lùng; mà như tiếng thở dài từ ký ức của một dân tộc từng bị chôn vùi giữa cơn lốc thời cuộc; cũng như để khơi lại ánh sáng từ những vết thương lịch sử. 50 Năm Quốc Hận đủ mạnh để gợi lại quá khứ đau thương và đánh thức niềm tin – về sự khôi phục lại cờ vàng ba sọc đỏ – biểu tượng ‎ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam.