Trùm lính đánh thuê Wagner: Yevgeny Prigozhin
Cuộc chiến Ukraine, ai thắng ai thua chưa có hồi kết, hiện nay khó đoán được vì chiến trường Ukraine thay đổi từng giờ, từng ngày… Giờ này thì quân Ukraine đang thắng nhưng giờ sau nghe tin thất thủ trên cùng mặt trận. Tại chiến trường Đông Bắc, Nga thắng thế ở Bakhmut, còn ở chiến trường Đông Nam thì quân Ukraine đuổi quân Nga chạy toán loạn như đàn vịt… Cuộc chiến hư/thật khó lường trước.
Chúng ta chỉ nhìn những điểm chính để lần mò cục diện. Trong cuộc chiến Ukraine có hiện tượng lạ, Trùm lính đánh thuê Wagner Prigozhin. Một người vô danh tiểu tốt được nổi lên không kém Putin, một người đang chiến thắng trên mặt trận lại tuyên bố rút lui. Gần đây được báo chí tây Phương không ngớt đề cập tên Prigozhin trong cuộc xâm lăng đình đám của Nga vào Ukraine…
Cuộc đời của Trùm lính đánh thuê Wagner
Yevgeny Prigozhin năm nay 62 tuổi, sinh ngày 01/06/1961 tại thành phố Saint Petersburg nước Nga. Cha của Yevgeny mất sớm, mẹ ông phải kiếm tiền nuôi cậu bé Yevgeny và mẹ già đau ốm. Sau đó, mẹ Yevgeny tái hôn với ông Samuil Zharkoy, người Nga gốc Do Thái. Samuil trở thành cha dượng của Yevgeny.
Lúc 17 tuổi, Yevgeny tốt nghiệp trường trung học điền kinh môn trượt tuyết, nơi cha dượng của Yevgeny làm huấn luyện viên. Tuy vậy, thể thao của Yevgeny không mấy phát triển, ông biến chứng thành một tay giang hồ tầm cỡ…
Khi lên 18 tuổi, Yevgeny bị bắt quả tang tội ăn cắp và bị kết án tù treo. Hai năm sau, trong lúc đang giai đoạn tù treo, Yevgeny lại bị bắt quả tang xâm nhập vào nhà người khác để ăn trộm, bị kết án 12 năm tù vì tội trộm cắp và lôi kéo thanh thiếu niên lập băng đảng tội phạm. Nằm tù 9 năm thì Prigozhin được ân xá vào năm 1990.
Khi ra tù gần 30 tuổi, Prigozhin bắt đầu sự nghiệp bán thịt xúc xích cùng mẹ và cha dượng ở chợ trời Aprashaka tại thành phố Saint Petersburg. Theo phỏng vấn của tờ New York Times, Prigozhin nói: “đồng Rúp (đồng tiền Nga) đã chất đống nhanh hơn mẹ anh ấy có thể đếm được”(1). Thời đó cũng là lúc khối Cộng Sản Liên Xô sụp đổ, cho phép Prigozhin gia nhập nhiều thị trường kinh doanh mới. Prigozhin bước vào kinh doanh đầu tiên chiếm 15% cổ phần của chuỗi hàng Contrast, cung cấp thực phẩm cho thành phố Saint Petersburg. Tiếp theo ông chuyển qua đầu tư sòng bài và làm giám đốc hệ thống sòng bài Spectrum CJSC. Có lẽ đây là cơ hội cho Prigozhin gặp Putin lúc đó đang là Chủ Tịch Ban Giám Sát Các Sòng Bài.
Năm 1997, Prigozhin chuyển qua kinh doanh nhà hàng cao cấp (V.I.P. Restaurant), trong đó có nhà hàng New Island được thiết kế trên một con tàu nổi trên sông với khung cảnh đẹp thơ mộng, trở thành một trong những địa điểm ăn uống sang trọng nhất của thành phố Saint Petersburg, Vladimir Putin thường lui tới nhà hàng này.
Năm 2001, Prigozhin đích thân phục vụ bữa tiệc của Tổng Thống Putin tiếp Tổng Thống Pháp Jacques Chirac và Tổng Thống Mỹ George W. Bush năm 2002, vì thế Prigozhin ngày càng gần gũi và thân mật với Putin.
Đến năm 2003, Prigozhin thành lập hệ thống nhà hàng độc lập Concord Catering, ông đã trúng nhiều hợp đồng cung cấp lương thực cho trường học và nhân viên chính phủ Nga. Trong đó có trúng thầu cung cấp lương thực cho quân đội Nga đã đạt được lợi tức khổng lồ. Từ ngày ra tù năm 1990, Prigozhin không một đồng Rúp đính túi, 13 năm sau thành tỷ phú đồng Rúp.
Là người thân tín của Vladimir Putin, đôi khi được gọi là “đầu bếp của Putin”, vì ông sở hữu các nhà hàng và công ty cung cấp thực phẩm và những bữa ăn cho Điện Kremlin.
Thành lập Công ty lính đánh thuê Wagner
Huy hiệu của lính đánh thuê Wagner
Khi đã thành tỷ phú, Prigozhin không dừng lại ở đó mà có tham vọng trở thành Giám đốc kiểm soát một mạng lưới các công ty có ảnh hưởng tầm vóc quốc tế, mà hầu hết đều làm những việc tày trời xét về đạo đức. Trong đó đáng kể là Công ty lính đánh thuê Wagner được Tổng Thống Nga Putin hậu thuẫn. Prigozhin tuyên bố rằng ông đã thành lập công ty lính đánh thuê Wagner đặc biệt để hỗ trợ các lực lượng Nga trong cuộc chiến ở vùng Donbass vào tháng 5/2014, nhưng Wagner không dừng lại ở chiến trường Donbass mà còn đánh thuê ở châu Phi và Syria ở Trung Đông dưới sự chấp nhận và hỗ trợ của Putin.
Ban đầu, dù Prigozhin là người chủ xướng công ty lính đánh thuê Wagner, nhưng ông ở trong bóng tối để Dmitry Utkin (cựu Trung Tá quân đội Nga) chính thức chỉ huy đội quân đánh thuê. Ngày 26/09/2022, khi không còn ẩn danh được nữa, Prigozhin đã xác nhận rằng mình đã thành lập Wagner vào tháng 5/2014. Sở dĩ có sự thừa nhận này vì Prigozhin bị lộ mặt trong một video đứng ra tuyển mộ lính đánh thuê Wagner tại nhà tù Mari El ở Nga. Trong video này, Prigozhin tuyên bố với các tù nhân rằng: “sẽ được trả tự do sau khi phục vụ sáu tháng với Công ty Wagner”(2). Một bằng chứng khác với một bức hình cho thấy Prigozhin đã xuất hiện tại vùng Donbass để quan sát tuyến đầu của lính đánh thuê Wagner, tại đó Prigozhin trong bộ quân phục đã chụp hình chung với Vitaly Milonov một thành viên Quốc Hội Nga (Duma).
Những điều trên khiến nhà báo Denis Korotkov quả quyết “Có vẻ như Wagner đã quyết định họ sẽ không còn che giấu người thủ lĩnh của mình nữa” (3).
Sự tàn bạo của Công ty lính đánh thuê Wagner!
Vào ngày 13/11/2022, Công ty lính đánh thuê Wagner đã phát hành một video rùng rợn là đã dùng búa tạ để hành quyết một người lính đào ngũ trong đội lính đánh thuê Wagner (4). Prigozhin nhận xét video này rằng: “với tôi, trong đoạn video này nên được gọi là một con chó chết vì cái chết của một con chó”… Tôi hy vọng không có con chó nào bị giết nữa để quay phim” (5).
Lính đánh thuê Wagner nổi lên trên chiến trường Soledar và Bakhmut:
Chiến trường đẫm máu Soledar và Bakhmut tại Ukriane
Ngày 27/12/2022, đội quân đánh thuê Wagner, phần đông được tuyển mộ từ các nhà tù tội phạm tại Nga, họ là những con thiêu thân lao vào thị xã mỏ muối Soledar để đạt giao kèo với Putin. Prigozhin, trùm lính đánh thuê Wagner đã 3 lần tuyên bố “chiếm được thị trấn Soledar vào ngày 10, 11 và 12 tháng 1/2023 và tất cả những người lính của Ukraine đã bị giết chết”. Ngoài ra, Prigozhin còn đăng một bức hình lên tài khoản Telegram của mình chụp chung với các sĩ quan Wagner trong đường hầm mỏ muối ở Soledar để làm bằng chứng Wagner đã chiếm được Soledar. Mãi đến 12 ngày sau (12/01/2023) thì Soledar thất thủ vào tay lính đánh thuê Wagner.
Soledar – chốn tử địa này không dễ đánh chiếm, ngày 23/10/2022, Prigozhin cho biết lực lượng của ông đang tiến rất khó khăn từ 100 đến 200 mét mỗi ngày và nơi đây là một cổ máy xay thịt (6). Ông ca ngợi những người Ukraine bảo vệ Bakhmut là “Các đơn vị của chúng tôi liên tục gặp phải sự kháng cự quyết liệt nhất của kẻ thù [Ukraine], và tôi lưu ý rằng kẻ thù đã chuẩn bị tốt, có động cơ và hành động một cách tự tin và dũng cảm”(7).
Tại sao Putin phải dùng lính đánh thuê Wagner?
Lính đánh thuê Wagner tại chiến trường Soledar, Ukraine
Vào những ngày khó khăn nhất trong trận chiến xâm lăng Ukraine, đội quân của Nga phần đông những lính mới động viên đưa vào chiến trường Ukraine. Một phần vì thiếu tinh thần chiến đấu vì cuộc chiến xâm lăng phi lý, phần khác họ là những tân binh thiếu kinh nghiệm chiến trường và thiếu huấn luyện nên khi đụng trận với một đạo quân chính nghĩa Ukraine dám liều thân bảo vệ tổ quốc, thì quân Nga bỏ chạy hay đầu hàng là chuyện dễ hiểu. Với một đội quân Nga như vậy không thể nào chiến thắng ngoài chiến trường.
Trong khi đó, Vladimir Putin thì nóng lòng chiến thắng nên thay tướng chỉ huy chiến trường liên tục, kể cả đại tướng 4 sao mà người Nga cho tài giỏi nhất của quân đội Nga là Sergei Surovikin cũng được điều ra chỉ huy mặt trận, nhưng không thay đổi được cục diện – bế tắc vẫn hoàn bế tắc. Do đó Putin phải sử dụng lính đánh thuê Wagner với bản chất hung bạo và tàn ác đưa vào chiến trường Bakhmut may ra tạo sự đột phá.
Muốn chiếm Bakhmut, trước hết phải chiếm thị trấn mỏ muối Soledar. Đó là lý do lính đánh thuê được nhắc đến nhiều ở Soledar.
Đội lính đánh thuê Wagner tại Ukraine ước tính chừng 50,000 quân, phần đông là tù nhân được tuyển mộ từ những nhà tù – Cho thấy những người lính Wagner từng có thành tích bất hảo như đánh người, cướp của hoặc giết người để phải ngồi tù, đó là những loại người liều mạng mang máu côn đồ… Dám cầm dao giết người, nay tay cầm được cây súng thì tính tàn ác của họ không biết đến dường nào. Từ một tay bất lương ngồi tù chỉ sau sáu tháng được trắng án… Lính đánh thuê Wagner xông vào chiến trường như con thiêu thân biết chém giết không thối lui “thà chết còn hơn phải trở lại nhà tù”. Putin khai thác tâm lý tàn ác của lính đánh thuê Wagner để đạt mục đích xâm lược của mình.
Vi tính tàn bạo của đội quân Wagner cho nên chúng ta thấy báo chí Tây phương đưa tin những vụ giết người rùng rợn ở Bucha nằm ở ngoại ô thủ đô Kiev và nhiều vụ hiếp dâm, giết người cướp của khi quân Nga vào Ukraine!!!
Hiện lính Wagner tuyên bố đã chiếm được thành phố Bakhmut, Bộ Quốc Phòng Nga cũng tuyên bố như vậy. Còn phía Ukraine thì tuyên bố là binh sĩ của họ rút ra ngoài thị trấn Bakhmut, một vài nơi chung quanh thành phố vẫn còn giao tranh. Tuy nhiên, không ai có thể phủ nhận là đội quân đánh thuê Wagner liều mạng đi đầu vào chiếm Soledar và Bakhmut.
Trùm Prigozhin của Wagner phản phé
Trùm lính đánh thuê Wagner Prigozhin cùng với hai lính đánh thuê ở chiến trường Bakhmut Ukraine (ảnh Reuters)
Bản chất của Prigozhin là tuyển mộ lính đánh thuê “làm tiền bằng máu”, không phải vì quê hương, tổ quốc hay dân tộc gì cả. Muốn dùng máu người khác để hái ra nhiều tiền cho bản thân. Những ai đụng đến quyền lợi của Prigozhin tức đụng vào tử huyệt của ông ta.
Đã có những tin đồn cho rằng Prigozhin có những xung khắc với Bộ trưởng Quốc Phòng Nga Shoigu. Điều này cũng dễ hiểu vì Shoigu chỉ huy một đạo quân lớn hàng vài trăm ngàn binh lính Nga đã không vào được Soledar và Bakhmut mà phải nhờ lính đánh thuê Wagner mới vào được. Lòng ganh tị sinh ra, Shoigu tìm cách giới hạn khả năng của lính Wagner để giữ uy tín cho mình, cho nên nảy sinh những việc làm hạ cấp.
Đến ngày 21/03/2023 thì tin đồn thành sự thật, Prigozhin viết thư tố cáo Shoigu rằng quân đội Nga đang lên kế hoạch cô lập đội quân Wagner. Prigozhin viết: “Tôi đề nghị ông [Shoigu] thực hiện mọi biện pháp cần thiết để ngăn chặn trường hợp công ty quân sự tư nhân Wagner bị cắt khỏi các lực lượng chính của quân đội Nga. Nếu không, điều này có thể dẫn đến hậu quả rất xấu cho chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga”.
Tình hình xung đột giữa Prigozhin và Shoigu tạm lắng sau một thời gian, đến đầu tháng 5/2023 bùng phát mạnh, Prigozhin lên tiếng là lính Wagner thiếu đạn pháo cho chiến trường Bakhmut? Ông liên tục đưa ra những lời tục tĩu đối với Bộ Trưởng Quốc Phòng Nga Sergei Shoigu, và Tổng Tham Mưu Trưởng Quân Đội Nga Valery Gerasimov. Ông dọa sẽ rút quân Wagner khỏi Bakhmut ngay lập tức nếu không được cung cấp thêm đạn dược. Ông kết tội rằng giới lãnh đạo quân đội Nga không cung cấp đủ số đạn dược để có thể có chiến thắng Bakhmut trong ngày 9/5 nhằm mừng Ngày Lễ Chiến Thắng Đức Quốc Xã lần thứ 78.
Hôm sau, Prigozhin lại tung một đoạn video với giọng nói gay gắt, chửi thề, la hét… Ngón tay ông chỉ vào vào khoảng 30 thi thể của quân Wagner nằm chết la liệt trên mặt đất, kết tội Shoigu và Gerasimov phải chịu trách nhiệm cho cái chết của hàng chục ngàn lính Wagner vì không được cung cấp đủ đạn dược.
Trùm lính đánh thuê Wagner Prigozhin đang nổi giận mắng chửi Bộ Trưởng Quốc Phòng Nga Shoigu và Tham Mưu Trưởng Liên Quân Nga Gerasimov (nguồn: Internet)
Vladimir Putin đang đứng trước ngã ba đường, không biết giải quyết những bế tắc giữa trùm lính đánh thuê sừng sỏ Prigozhin và những nhân vật cũng sừng sỏ trong Bộ Quốc Phòng của Nga đang chống đối nhau quyết liệt. Putin đứng về bên nào cũng không xong, phải dùng biện pháp im lặng câu giờ tìm cách giải quyết – Đầu óc Putin rối như tơ vò, “cười ra nước mắt” khi thấy trong nội bộ quân đội Nga đang chia rẽ trầm trọng thì đối phương Ukraine được NATO và Mỹ lên tiếng đoàn kết viện trợ vũ khí tối tân đầy đủ và hô hào phản công.
Putin im lặng bao nhiêu thì Prigozhin giận dữ bấy nhiêu, “tức nước vỡ bờ”, cái tức của một gã giang hồ trỗi dậy, Prigozhin đã chửi thề vào mặt Putin. Trên một tài khoản Telegram, Prigozhin viết: “Điều gì sẽ xảy ra nếu bố già hóa ra một tên chết tiệt thật sự?” (bố già ở đây ám chỉ Putin).
Việc gì đến sẽ đến, Prigozhin tuyên bố ngày cuối cùng rút quân ra khỏi Bakhmut là 01/06/2023
Trước khi rút quân ra khỏi “cổ máy xay thịt” Bakhmut, Prigozhin trút những cơn thịnh nộ lên các lãnh đạo quốc phòng Điện Kremlin (8): Nào là “Nga phải đối diện với cuộc cách mạng như năm 1917”, nào là “Nga phải thua trận vì giới tinh hoa không còn ủng hộ cuộc chiến của Nga”. Trong một video phỏng vấn Prigozhin lớn tiếng nói: “Con cái của giới thượng lưu… tự cho phép mình sống một cuộc sống công khai, béo tốt, vô tư lự, trong khi con cái của những người khác trở về với thân xác bị xé từng mảnh nằm trong những chiếc hòm kẽm”. Prigozhin phê phán, chỉ trích và chê bai những sai lầm chiến lược của Nga trong cuộc chiến ở Ukraine, ông đưa ra những bằng chứng: “Chúng tôi [Wagner] đánh vào Kyiv, rồi tụt quần rút lui. Đến Kherson, nơi đó chúng tôi cũng tụt quần bỏ chạy và giờ đây chúng tôi không có kết quả nào cả”.
Tại một video khác Prigozhin nói tiếp: “Chiến tranh dưới khẩu hiệu tiêu diệt quân Phát Xít ở Ukraine nhưng quân Phát Xít đâu chẳng thấy, mà chỉ thấy Ukraine từ một đạo quân yếu ớt chừng 20,000 nay lên đến 400,000 quân thiện chiến đang so găng ngang sức với cường quốc quân sự Nga. Ukraine một nước ít ai biết đến nay nổi bậc lên tầm quốc tế, Zelensky một diễn viên hài kịch nay thành anh hùng thế giới. Như vậy Nga đã thua cuộc chiến này rồi chăng”.
Ngày 15/05/2023 tờ Washingpost thêm dầu vào lửa đưa tin rằng “hồi tháng Giêng, Prigozhin đã đề nghị sẽ cung cấp cho tình báo Ukraine về vị trí của lực lượng Nga để đổi lại Ukraine phải rút quân khỏi Bakhmut”. Không biết hư thực của tin này như thế nào?
Phút cuối cùng khi tuyên bố rút quân khỏi Bakhmut chuyển giao chiến trường lại cho quân Nga, Prigozhin tuyên bố “Tôi tuân lệnh Putin. Đồ chết tiệt Shoigu”.
Sỡ dĩ Prigozhin phải tuyên bố như vậy để tìm mảnh đất trở về nước Nga! Biết rằng “bố già” Putin đang đau điếng vì ông ta. Một gã giang hồ lão luyện kiếm tiền bằng máu người khác sao hắn lại không biết là đã tát vào mặt Putin những cái tát nảy lửa và đã tạo điều kiện thuận lợi cho đối phương Ukraine và khối NATO khai thác sự “rối loạn nội bộ” trong guồng máy chiến tranh của Nga – đó chính là tử huyệt của bất cứ cuộc chiến nào khi trong hàng ngũ của mình bị chia rẽ trầm trọng… dấu hiệu của sự thất sủng! Đã thất sủng ắt phải thất bại!
Trong những ngày qua, thấy Prigozhin hình như 24 giờ đang ăn ở cùng lính đánh thuê Wagner ở chiến trường Ukraine không dám về nước Nga một mình. Rồi đây khi Wagner rút lui khỏi chiến trường Ukraine, không biết Trùm Prigozhin có dám trở về Nga hay không? Hay là tiếp tục với đạo quân đánh thuê ở các chiến trường châu Phi để lánh nạn!
Lê Hoành Sơn
Hoa Kỳ ngày 30 tháng 5 năm 2023
Chú thích:
(1) MacFarquhar, Neil (16 February 2018). “Meet Yevgeny Prigozhin, the Russian Oligarch Indicted in U.S. Election Interference”. The New York Times. ISSN 0362-4331. Archived from the original on 16 February 2018. Retrieved 16 February 2018.