DÀNH GHẾ TỐI CAO PHÁP VIỆN (Vũ Linh)

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail

Tuần qua, tin tức thời sự đã hoàn toàn bị khống chế bởi cuộc điều trần tại thượng viện để phê chuẩn bà thẩm phán Amy Barrett.
Hơn tất cả mọi chuyện khác, cuộc điều trần này phản ảnh rõ ràng sự phân hóa tàn khốc trong chính trị Mỹ ngày nay. Hai chính đảng đã dùng vụ phê chuẩn này như chiến trường đánh nhau chết bỏ. Cái đáng phiền là các chính khách, đặc biệt là của đảng DC, đều coi thiên hạ tất cả là đám ngu hết, để họ tha hồ thả tin xuyên tạc, lừa dân.
Bài này sẽ cố tìm ra sự thật trong màn khói hỏa mù đang phủ kín chúng ta.

Inline image

Cách đây gần ba thập niên, người tiền nhiệm của bà Barrett là bà Ruth Bader Ginsburg được TT Clinton đề cử và thượng viện phê chuẩn. Bà này khi đó nổi tiếng là cấp tiến nặng, có thể nói là cấp tiến cực đoan luôn, nhưng cũng được coi như hoàn toàn đầy đủ khả năng làm thẩm phán Tối Cao Pháp Viện (TCPV). Khi đó, tiêu chuẩn khả năng nghề nghiệp được coi là yếu tố then chốt nhất để được bổ nhiệm vào TCPV, không ai thắc mắc về ý thức hệ bảo thủ hay cấp tiến của vị thẩm phán được đề cử vì khi đó ai cũng tin là các thẩm phán có đầy đủ tư cách công tâm của một quan tòa cấp cao nhất, bất kể quan điểm cá nhân của họ. Và bà Ginsburg đã được phê chuẩn với số phiếu 96 thuận, 3 bác. Các nghị sĩ bảo thủ của CH cũng chấp nhận bà luôn.
Tình trạng hiện nay đã thay đổi hoàn toàn. Quan điểm tin tưởng vào các thẩm phán đó ngày nay đã bị vứt vào thùng rác và bị coi như một quan điểm ngây thơ. Bà Barrett được hầu như tất cả mọi người, kể cả vài thượng nghị sĩ và chính khách cũng như luật gia DC nhìn nhận là một ‘siêu’ luật gia, dư thừa khả năng và tiêu chuẩn để làm thẩm phán TCPV. Thế nhưng những thăm dò sơ khởi cho thấy có thể tất cả các nghị sĩ DC sẽ chống và tất cả các nghị sĩ CH sẽ thuận, ngoại trừ một hay hai vị. Nghĩa là việc phê chuẩn đã không còn dựa trên khả năng hay kinh nghiệm gì nữa mà đã biến thành một tính toán chính trị.
Đây là một chuyện rất đáng buồn. TCPV đã mất hết giá trị và uy tín của một cơ quan độc lập, không dính dáng gì đến ý thức hệ chính trị nữa, mà đã biến thành công cụ để hai đảng dùng làm vũ khí nắm quyền và trị quốc.
Theo dõi cuộc điều trần của bà Barrett trở thành một việc làm thừa thãi, mất thời giờ, hoàn toàn vô ích vì ai cũng biết trước tất cả các nghị sĩ DC sẽ công kích, xoi mói đủ chuyện, trong khi tất cả các nghị sĩ CH sẽ ca tụng bà. Y như rằng, qua nguyên cuộc điều trần, đã không có bất cứ một nghị sĩ DC nào chê trách bà Barrett thiếu khả năng hay kinh nghiệm, thậm chí cũng chẳng ai bàn về quá trình nghề nghiệp của bà, mà phần lớn chỉ đều chúi mũi vào công kích TT Trump, hay đảng CH, rồi quay qua vặn hỏi ý thức hệ của bà.
Năm 2016, thẩm phán bảo thủ Antonin Scalia đột tử, TT Obama đề cử ngay ông quan tòa cấp tiến Garland thay thế để giành ưu thế cho phe cấp tiến. Khi đó đảng CH nắm thế đa số tại Thượng viện đã viện lý do cận ngày bầu cử tổng thống, nên phải chờ tổng thống được bầu quyết định. Họ không tổ chức buổi họp để phê chuẩn ông Garland. Cho đến khi ông Trump đắc cử tổng thống, đề cử thẩm phán Neil Gorsuch thay thế ông Scalia.
Trước khi ông Scalia qua đời thì TCPV có thành phần là 3-2-4, 3 vị bảo thủ (Clarence Thomas, Samuel Alito, và Antonin Scalia), 2 vị lửng lơ chao đảo (John Roberts và Anthony Kennedy), và 4 cấp tiến (Ruth Ginsburg, Stephen Breyer, Elena Kagan và Sonia Sotomayor). Với sự qua đời của ông bảo thủ Scalia và việc bổ nhiệm ông cấp tiến Garland, cán cân sẽ trở thành 2-2-5, với phe bảo thủ còn có hai người trong khi phe cấp tiến có tới năm người. Là tình trạng hiển nhiên phe bảo thủ và đảng CH không thể chấp nhận được, bắt buộc phải ngâm tôm, hy vọng ông Trump sẽ đắc cử và bổ nhiệm một thẩm phán bảo thủ để giữ nguyên cán cân.
Sau khi ông bảo thủ Gorsuch được tân TT Trump bổ nhiệm thay thế ông bảo thủ Scalia, cán cân được giữ 3-2-4 như trước. Việc phê chuẩn ông Gorsuch không có gì là sóng gió, vì đã không thay đổi cán cân.
Sau đó, ông Kennedy bất ngờ từ chức. TT Trump đề cử ông bảo thủ Kavanaugh, và ta đã thấy gió tanh mưa máu như thế nào, vì đây là việc thay thế một thẩm phán lửng lơ đứng giữa với một ông bảo thủ, sẽ nghiêng cán cân qua phiá bảo thủ 5-4.
Bây giờ, tình hình đổi thay sau khi bà Ginsburg qua đời, còn kinh hồn hơn cho phe cấp tiến. Nếu bổ nhiệm bà Barrett được, thì cán cân sẽ chuyển qua bảo thủ 6-3, là điều phe cấp tiến không thể chấp nhận được, cho dù ông Roberts thỉnh thoảng cũng biểu quyết theo phe cấp tiến thì phe bảo thủ vẫn thắng. Đó chính là mấu chốt của cuộc tranh cãi hiện nay.
Cái mỉa mai của chính trị Mỹ là khi TT Obama đề cử ông Garland, phe DC quả quyết là tổng thống có quyền đề cử và thượng viện có trách nhiệm phê chuẩn bất kể gần hay xa ngày bầu cử; trong khi phe CH nhất quyết khẳng định quá gần ngày bầu cử, nên phải chờ tân tổng thống quyết định. Giờ này đây, tình hình đổi ngược. Phe CH nhất quyết phải chu toàn trách nhiệm đề cử và phê chuẩn thẩm phán thay thế ngay, trong khi phe DC cho là quá cận ngày bầu, phải chờ tổng thống mới và thượng viện mới quyết định.
Nói vậy để quý độc giả thấy rõ những tranh cãi về chuyện tổng thống và thượng viện có quyền bổ nhiệm tân thẩm phán hay không chỉ là chuyện phe phái chính trị đánh nhau, tuyệt đối vô giá trị khách quan. Thực tế chính trị là đảng nào nắm quyền sẽ khai thác quyền lực trong tay, trong khi đảng đối lập nhất quyết phải chống. Sự thật chỉ có vậy.
Một thực tế chính trị khác nữa cần phải nhìn cho rõ: cuộc chiến này sẽ có hậu quả hết sức lớn và lâu dài khi bà Barrett sẽ được bổ nhiệm vào ghế vĩnh viễn, cho đến khi bà chết hay tự ý từ chức. Nghĩa là bà Barrett sẽ đóng một vai trò cực lớn trong hai ba chục năm nữa, khi bà này bây giờ chưa tới tuổi 50. Một vai trò lớn hơn xa vai trò của TT Trump khi ông này chỉ còn vài tháng hay nhiều lắm là bốn năm tại vị.
Cuộc chiến này cũng có ảnh hưởng rất lớn trên cuộc bầu tổng thống.
Trong các thẩm phán còn lại có hai cụ Clarence Thomas, năm nay 72 tuổi, và Stephen Breyer 82 tuổi. Nghĩa là cả hai đều có triển vọng có thể được thay thế và được bổ nhiệm bởi tổng thống tới. Chưa kể việc bà cấp tiến Sotomayor bị tiểu đường nặng, đã phải vào bệnh viện khẩn cấp mấy lần. Nếu TT Trump tái đắc cử, có triển vọng ông sẽ bổ nhiệm thêm hai hay ba thẩm phán bảo thủ nữa, và nếu ông Roberts tiếp tục đứng giữa, cán cân sẽ nghiêng về phiá bảo thủ 6-1-2 hay thậm chí 7-1-1, tức là một mình TT Trump có thể đã bổ nhiệm tới 5 hay 6 thẩm phán trong TCPV, một đại đại họa cho phe cấp tiến. Nếu cụ Biden đắc cử, cán cân trong TCPV sẽ trở về như thời Obama, 4-1-4 hay 3-1-5 nếu bà Sotomayor được TT Biden thay thế.
Nhìn vài trường hợp trên thì ta thấy có thêm một yếu tố để phe DC sống chết bằng mọi giá phải không cho ông Trump tái đắc cử.
Đó là những con số giải thích cuộc chiến dành ghế trong TCPV hiện nay. Bây giờ ta nhìn vào hậu quả, chuyện gì sẽ xẩy ra khi một bên thắng thế?
Dĩ nhiên, nhìn vào đường dài, ta chỉ có thể nói việc khối bảo thủ nắm tuyệt đại đa số sẽ có những hậu quả lâu dài, chi phối cả một thế hệ dân Mỹ, đưa nước Mỹ vào khuynh hướng bảo thủ không thua gì gia tài 30 năm bảo thủ của TT Reagan, là ác mộng vĩ đại của khối cấp tiến.
Ngay bây giờ, trong ngắn hạn, có ít nhất 2 vấn đề lớn hai bên đang đánh nhau tối tăm mặt mũi: Obamacare và phá thai.
◑Vũ Linh