Cách đây một tuần khi quân đội Nga với ưu thế áp đảo về quân số, hỏa lực trên không và trên bộ tràn vào Ukraine từ nhiều hướng bắc, đông và nam, giới quan sát đều nghĩ rằng Ukraine không tránh khỏi thất thủ trong vài ngày, nhất là khi chỉ trong một ngày quân Nga đã áp sát thủ đô Kiev, cách biên giới Nga hơn 150 km.

Nhưng đến giờ, sau một tuần chiến sự, Nga mới chỉ chính thức chiếm được Kherson, một thành phố 290.000 dân nằm sát bán đảo Crimée. Matxcơva vẫn chưa thể kiểm soát được các mục tiêu chiến lược như Kiev, Kharkov, Mariupol hay Odessa, dù đã sử dụng hỏa lực pháo kích với cường độ lớn những ngày qua.

Khó có thể biết được hết những gì xảy ra trên trận địa, nhưng các nhà phân tích quân sự ở phương Tây vẫn bất ngờ với hiệu quả tác chiến của lực lượng Nga trên chiến trường Ukraine những ngày qua.

Nhiều chuyên gia Mỹ về quân đội Nga tỏ vẻ ngạc nhiên khi thấy các đoàn quân trên bộ của Nga bị cầm chân. Đã có không ít chiến xa bị phá hủy và ngay cả không quân Nga, một binh chủng hiện đại, cũng không thể khống chế hoàn toàn bầu trời Ukraine. Scott Boston, nhà phân tích quốc phòng thuộc cơ quan tư vấn Rand Corp, nhận định : « Khi anh lãng phí hai hay ba tuần đầu, tôi có thể hiểu được. Nhưng khi anh bị vấp trên bục cửa bước vào nhà, tức là anh có vấn đề khác ».

Bộ Quốc Phòng Mỹ cũng như nhiều chuyên gia quân sự độc lập đều dự đoán đội quân của Vladimir Putin sẽ nhanh chóng phá hủy khả năng kháng cự của quân đội Ukraine khi vô hiệu hóa được bộ chỉ huy của một đội quân 200.000 lính, cũng như phá hủy được hệ thống phòng thủ chống tên lửa và không quân của Ukraine. Thế nhưng, điều đó đã không diễn ra, ít nhất là sau một tuần chiến sự. Đến giờ không thể có được thống kê chính xác về số lính Nga tử trận hay bị bắt làm tù binh, thế nhưng con số này chắc chắn cao hơn nhiều so với dự tính ban đầu của chiến dịch quân sự có chuẩn bị và có sự hiệp đồng giữa các binh chủng của Nga.

Điều gì có thể lý giải cho những khó khăn bất ngờ trên chiến trường của quân Nga ? Theo Michael Vickers, cựu thứ trưởng quốc phòng Mỹ phụ trách tình báo, « đây là thất bại lớn của tình báo, họ đã không đánh giá được sức kháng cự của phía Ukraina ». Chuyên gia này nhận định thêm là các cuộc tấn công chính của Nga chưa đủ, rời rạc. Các yếu tố trinh sát bị đối phương nắm bắt…

Các chuyên gia của trung tâm nghiên cứu Scowcroft Center thuộc Atlantic Council cũng khá bất ngờ khi quân Nga đã bị mất nhiều chiến đấu cơ và trực thăng, bởi vì họ đã không phá được hệ thống phòng không của Ukraina. Trong khi đó, Ukraine vẫn tiếp tục sử dụng khá hiệu quả các máy bay không người lái loại Bayraktar, mua của Thổ Nhĩ Kỳ, để tấn công lực lượng Nga.

Một ngạc nhiên khác là hạn chế về các loại khí tài chiến tranh điện tử của Nga, lẽ ra phải đóng vai trò quyết định trong việc tấn công vào phương tiện thông tin của quân Ukraine.

Một báo cáo của trung tâm Scowcroft Center phân tích : « Nếu người Nga cắt được liên lạc giữa người chỉ huy với các đơn vị chiến đấu, thì lực lượng không quân và phòng không Ukraine sẽ không phối hợp được với nhau và sẽ dễ dàng bị vô hiệu hóa ».

Một lỗ hổng lớn trong đoàn quân viễn chinh Nga được phần đông các chuyên gia nhận thấy đó là lĩnh vực hậu cần phục vụ chiến đấu đã không được chuẩn bị, phối hợp tốt, trên một chiến trường rộng lớn như Ukraina.

Dù đưa ra nhiều đánh giá phân tích về những thiếu sót và hiệu quả tác chiến, không một chuyên gia nào khẳng định quân Nga thất bại. Đà tiến quân của Nga bị chững lại để giải quyết những vấn đề nảy sinh trên chiến trường. Trái lại các chuyên gia lo ngại những thất vọng đầu tiên, cùng với việc đánh giá thấp quyết tâm phòng thủ của người Ukraina, có thể sẽ khiến Vladimir Putin quyết định tung tổng lực các binh chủng để sớm đạt mục tiêu. Cuộc tấn công khi đó sẽ khốc liệt, có sức tàn phá ghê gớm và số nạn nhân thường dân cũng sẽ rất lớn.

Báo cáo của Scowcroft Center khẳng định : « Nga luôn chiếm ưu thế vượt trội của một cường quốc trong cuộc chiến và cuối cùng họ sẽ đè bẹp được các lực lượng Ukraina khi cuộc chiến tranh còn tiếp diễn ».