Các giới chức quân sự ở Washington cho biết việc tiến gần bãi đá Subi do Trung Quốc chiếm đóng là một hoạt động “tự do hàng hải”, không liên quan gì tới vấn đề chủ quyền của những hòn đảo mà Trung Quốc, Việt Nam và Philippines đều cho là lãnh thổ của mình.

Tại Washington, Thượng nghị sĩ John McCain nói rằng hoạt động đó của hải quân Mỹ lẽ ra phải được thực hiện từ lâu.

Ông nói “Vì Trung Quốc không ngừng thách thức tự do hàng hải trên khắp khu vực Á châu Thái Bình Dương, nên Hoa Kỳ phải điều máy bay bay qua, phái tàu đi qua và hoạt động tại bất cứ nơi nào mà luật pháp quốc tế cho phép; đó là một việc quan trọng hơn lúc nào hết. Và Biển Đông không thể là ngoại lệ.” Ông đề nghị tiến hành những hoạt động tuần tiễu thường xuyên trên không và trên biển trong những tuần lễ và những tháng tới đây để chứng tỏ “quyết tâm của Hoa Kỳ trong việc bảo vệ tự do hàng hải.”

Các nước đồng minh của Mỹ trong khu vực cũng hoan nghênh việc tàu chiến Mỹ tiến gần những hòn đảo có tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông, tuy những ngôn từ họ sử dụng có tính chất dè dặt hơn.

Tại Manila, Tổng thống Philippines Benigno Aquino nói “bất kỳ sự di chuyển nào thông qua vùng biển này đều không thể bị cản trở bởi bất kỳ thực thể nào”.

Nhật Bản cho biết họ tiếp tục quan tâm về những hoạt động của Trung Quốc tại những phần đất và những vùng biển có tranh chấp. Chánh văn phòng Nội các Yoshihide Suga nói “Chúng tôi đang phối hợp chặt chẽ các thông tin tình báo của mình với Hoa Kỳ”.

Việt Nam chưa bình luận về diễn tiến này. Tuy nhiên, ông Nguyễn Ngọc Trường, chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Phát triển Quan hệ Quốc tế ở Hà Nội, cho rằng “im lặng là đồng ý”. Ông nói “đây là một chuyến đi mang tính biểu tượng để bảo vệ lợi ích của Mỹ về tự do hàng hải, và phục vụ cho việc ổn định cũng như giữ nguyên trạng biển Đông”.

Cách nay nhiều tuần lễ các cgh Mỹ đã tỏ ý cho thấy Hải quân sẽ phái tàu tiến vào vùng biển có tranh chấp chủ quyền. Các chuyên gia tin rằng khoảng 200 binh sĩ Trung Quốc đang đồn trú ở bãi đá Rubi, là nơi vốn chỉ cao hơn mặt nước biển khi thuỷ triều xuống thấp.

Bà Sheila Smith, một chuyên gia về Nhật Bản của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại ở Washington, cho biết hành động của hải quân Mỹ đã được nhiều người trông đợi. Bà cho rằng phản ứng của Trung Quốc chứng tỏ “họ không muốn giải quyết những vụ tranh chấp này một cách hoà bình” và việc Bắc Kinh tăng cường sức mạnh quân sự và sự hiện diện của quân đội Trung Quốc trên những hòn đảo nhân tạo đó cho thấy họ muốn tạo ra “một sự đã rồi.” Bà nói “Họ chỉ muốn chiếm những đảo này.”

Bà Smith cũng cho biết các nước khác đòi chủ quyền ở Biển Đông không thể cạnh tranh với sức mạnh hải quân và không quân của Trung Quốc, nên Hoa Kỳ không thể thoái lui mà phải nắm giữ vị thế lãnh đạo trong khu vực.