Kể từ năm 1972, hàng năm, Chương trình Môi trường Liên hiệp quốc (UNEP) tổ chức và vinh danh Ngày Môi trường Thế giới (World Environment Day) vào ngày 5 tháng 6 nhằm mục tiêu nâng cao sự cảnh giác cho dân chúng toàn cầu về những vấn đề môi trường, cũng như kêu gọi mỗi người dân có hành động tích cực hơn trong việc bảo vệ trái đất.  Và khẩu hiệu cho Ngày Môi trường Thế giới năm 2016 là: “Tham gia cuộc đua để làm cho thế giới thành một nơi tốt đẹp hơn” (Join the race to make the world a better place). Khẩu hiệu năm nay nói lên một thông điệp rõ ràng cho thế giới về ý nghĩa của Ngày Môi trường là tất cả mọi người cần phải tham gia để biến thế giới thành một nơi cư trú tốt đẹp hơn.Thông điệp trên nhằm

mục đích kêu gọi tất cả những người quan tâm tập trung nhiều hơn về các nguy cơ mà môi trường chung phải đối mặt và động não về những hướng giải quyết các nguy cơ hiện đang điễn ra trên thế giới. Để tiếp nối mục tiêu của năm 2015 là: nếp sống bền vững (sustainable lifestyles), năm nay, hành tinh của chúng ta đã chứa trên bảy triệu nhân khẩu với sự phân bổ tài nguyên và điều kiện sống không đồng đều. Đo đó, với khầu hiệu Liên Hiệp Quốc là “WE ARE ONE“, mỗi chúng ta với tư cách một công dân toàn cầu cần phải cố gắng nhiều hơn để làm cho thế giới hài hòa hơn, công bằng hơn và có đời sống tốt đẹp hơn.

Đa số trong chúng ta, ít nghĩ đến vấn đề MÔI TRƯỜNG. Với trên 7 tỷ nhân khẩu sống trong điều kiện “chật hẹp” hơn, diện tích sống hạn chế hơn, nguồn thực phẩm vẫn còn giới hạn…nếu chúng ta tiếp tục tận dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên như hiện nay, chắc chắn các thế hệ tương lai sẽ …thiếu ăn và thiếu nơi “nghĩ chân”!Đó là lý do sống còn tại sao, chúng ta tiêu thụ nguồn thực phẩm, nguồn nguyên liệu thiên nhiên có ý thức và không phí phạm!

Dây là một tiêu đề có thể áp dụng cho mọi người để, trong một giây phút nào đó tự hỏi  bất chợt rằng chúng ta sống như thế nào và cuộc sống đó ảnh hưởng lên trái đất ra sao?

Từ đó, một chuổi câu hỏi khác hiện ra trong đầu trong mỗi chúng ta là:

Chúng ta ăn uống như thế nào?

Đi lại và mua sắm ra sao?

Đi du lịch và du hí…bằng phương tiện gì? v.v…

Từ những suy nghĩ đó, chúng ta sẽ nhận thức được là nếp sống bền vững rất cần thiết và là cốt lõi của việc bảo vệ môi trường. Theo ước tính của UNEP, vào năm 2050, nếu mức tiêu thụ và sản xuất giữ nguyên như hiện nay, và dân số toàn cầu sẽ tăng lên 9,6 tỷ, chúng ta cần phải có một diện tích tương đương với 3 lần trái đất cộng lại để đạt được lối sống như hiện nay với 7 tỷ dân hiện tại.

Vì vậy, việc giữ được nguyên trạng nếp sống như ngày hôm nay cho năm 2050 cần phải có một chiến lược để bảo vệ một tương lai lành mạnh.

Mục đích của Ngày Môi trường Thế giới là tập trung sự chú ý trên toàn thế giới vào tầm quan trọng của môi trường và khuyến khích sự quan tâm chính trị và hành động bảo vệ môi trường. 

Còn nhớ, vào năm 2013, Ngày MTTG nhấn mạnh việc phí phạm thực phẩm, điều nầy không những cần được góp phần vào việc cứu đói mà còn là một việc làm tiêu hao tài nguyên của trái đất nữa!Nên nhớ, thức ăn dư thừa của học sinh tiểu và trung học tại Hoa Kỳ đủ để cung cấp thực phẩm cho một số dân 30 triệu trong một năm!

Cũng vào năm 2013, thế giới nhấn mạnh đến nhiều khía cạnh bảo vệ môi trường bằng “Giáo dục Môi trường và Nhận thức” (Environmental Education & Awareness-raising), trong đó nhấn mạnh vai trò của nhà giáo trên thế giới. Từ đó, chúng ta thấy rằng, vấn đề thực phẩm luôn luôn được nhắc nhở và được lập đi lập lại hàng năm nhằm kêu gọi mỗi công dân toàn cầu cần

ý thức rõ ràng nguồn thực phẩm và nguồn nước sạch là nhu cầu cốt lỏi của sự sinh tồn của nhân loại.

Về vấn đề thực phẩm dư thừa, chúng ta có thể hình dung được rằng, theo ước tính của một số nhà môi trường Hoa Kỳ, chỉ riêng phần thực phẩm dư thừa trong các buổi ăn trưa ở các trường học trung, tiểu học Mỹ có thể cung cấp cho 30 triệu người thiếu ăn trên toàn cầu hàng năm!

Chúng ta phải làm gì cho Ngày Môi trường Thế giới?

Những việc làm nho nhỏ liệt kê dưới đây thể hiện mối quan tâm của mỗi người trong chúng ta đối với Ngày Môi trường Thế giới:

• Cùng bón phân hữu cơ và nhổ cỏ dại trong sân nhà và nếu có thể trong các nơi công cộng như vườn chơi trẻ em, công viên;
• Ăn thực phẩm “sạch” (organic food)  được nuôi dưỡng hay trồng trọt trong vùng để tránh sự chuyên chở tạo thêm xả thải khí carbonic và không khí;
• Tuyệt đối tránh xả rác bừa bãi nơi công cộng và giúp đở dọn dẹp rác rến ở các nơi nầy;
• Cùng nhau tiết kiệm năng lượng bằng cách hạn chế sự phí phạm và mức tiêu thụ điện và nước trong nhà;
• Về phương diện thành phố, kết nghĩa “chị em” (sister city) để cùng nhau nâng cao ý thức về “sức khỏe môi trường” (environmental health) ở mỗi nơi khác nhau;
• Tổ chức và thành lập các diễn đàn môi trường để phổ biến và cập nhựt một số thông tin mới về việc bảo vệ môi trường sống;
• Hạn chế xử dụng xe và dùng xe đạp nếu có thể;
• Về vấn đề phế thải, cần lưu ý đến các phế thải độc hại như bình điện, thùng sơn nhà cửa, các máy móc điện tử cũ không xài nữa, v.v…cần phải thải vào những trung tâm thu hồi có ở những thành phố lớn;
• Đặc biệt, cần nên biết ủ (composting) những phế thải hữu cơ như cỏ, nhánh cây, v.v…là một nguồn phân bón hữu cơ cho cây cỏ trong vườn, thay vì đem đổ trong thùng rác rồi đổ vào các bãi rác, chiếm thêm một diện tích không nhỏ của trái đất;
• Và, mỗi chúng ta cố gắng làm thế nào để sống một đời sống thân thiện với môi trường.

Còn Việt Nam ứng xử như thế nào trước Ngày Môi trường Thế giới năm nay?

Việt Nam tham gia hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới từ năm 1982. Hàng năm, Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương và các cơ quan liên quan tổ chức trọng thể ngày lễ này ở tất cả các tỉnh thành trên phạm vi cả nước và cũng chọn một địa phương làm nơi tổ chức các hoạt động quy mô cấp quốc gia hưởng ứng sự kiện này.

Chủ đề năm nay của Việt Nam  được dựa trên cuộc chiến chống buôn bán trái phép động vật hoang dã, trong đó làm hủy hoại đa dạng sinh học quý hiếm và đe dọa sự sống còn của loài vật đang có nguy cơ bị tuyệt chủng như voi, tê giác và hổ, cũng như các sinh vật khác quý hiếm khác.

Theo đánh giá của UNEP, hệ sinh thái trên trái đất đang dần tiến tới mức suy thoái hoặc bị biến đổi, nguyên nhân là do sự gia tăng dân số và phát triển kinh tế.

Ở Việt Nam và nhiều nước đang phát triển trên thế giới, việc tăng trưởng kinh tế còn dựa nhiều vào các yếu tố phát triển theo chiều rộng (số lượng), chậm chuyển sang phát triển theo chiều sâu (phẩm chất). Sản xuất công nghiệp với công nghệ lạc hậu làm tăng mức tiêu hao nguyên liệu, năng lượng cần thiết rất lớn kéo theo tỷ suất phát thải chất ô nhiễm cao, cộng với nhu cầu phát triển cấp bách cho các nền kinh tế không đồng bộ, nhu cầu tiêu dùng tăng và với nhiều thói quen tiêu dùng bởi phong tục, tập quán, đã trở thành một trong những nguyên nhân trực tiếp hoặc gián tiếp khiến cho các nguồn tài nguyên bị khai thác và môi trường bị ô nhiễm, gây mất cân bằng sinh thái.

Thay lời kết

Trở về các khẩu hiệu và mục tiêu từ ngày thành lập Ngày Môi trường Thế giới, LHQ qua Chương trình Môi trường LHQ (UNEP) đã đưa ra một khái niệm thống nhứt là nhắm vào thế hệ tương lai. Như các chủ đề cho những năm đầu tiên là:

• “Phát triển nhưng không Hủy hoại” (Development without Destruction) cho năm 1978;
• Năm 1979:”Chỉ có một Tương lai cho Con cháu chúng ta” (Only one Future for Our Children);
• Năm 1980:”Một thách thức mới cho Thập niên mới” (A new Challenge for the New Decade);
• Năm 1981:”Mạch Nước ngầm, Hóa chất độc hại trong dây chuyền Thực phẩm của con người” (Ground water, Toxic chemicals in Human Food chains).

Từ đó, chúng ta thấy rằng vấn đề môi trường chung trên thế giới là vấn đề sống còn của nhân loại, trong đó nước và thực phẩm là hai yếu tố quan trọng nhứt.

Nhìn chung, tình trạng nước và môi trường nước trên thế giới cũng như ở Việt Nam không được sáng sủa. Do đó hàng năm, nhân Ngày Môi trường Thế Giới, LHQ luôn luôn cảnh giác tất cả các quốc gia nhất là những nước đang phát triển cần phải chú trọng hơn nữa việc mang lại nguồn nước sinh hoạt sạch cho người dân, cùng hệ thống vệ sinh phóng uế cũng như những phương hướng bảo vệ sức khỏe bằng cách gìn giữ vệ sinh cá nhân và ngăn ngừa ô nhiễm.

Riêng về tình trạng thực phẩm ở Việt Nam, có thể nói, hơn bao giờ hết, nguồn thực phẩm “hoàn toàn” bị ô nhiễm vì những hóa chất kích thích tố tăng trưởng, hóa chất tăng trọng, trừ nấm mốc, hóa chất bảo quản dùng cho kỹ nghệ, hóa chất làm ngọt, “thúc” cho trái cây mau “chín”, làm cho có mùi thơm, làm cho có màu bắt mắt…Mà kết quả là, hiện nay, Việt Nam có tỷ lệ bịnh ung thư đủ loại cũng như số tử vong cao nhứt trên thế giới, và tình trạng nầy ngày càng tăng.

Thủ phạm không ai khác hơn là Trung Cộng với sự tiếp tay của Thài thú CS Bắc Việt.

Nếu không thực hiện việc thay đổi chính sách và quyết tâm bảo vệ môi trường ngay từ bây giờ, chắc chắn Việt Nam sẽ tiếp tục gặp nhiều khó khăn về nhiều mặt của chính sách phát triển quốc gia trong những ngày sắp tới.

Mai Thanh Truyết

Hội KH&KT Việt Nam (VAST)

Ngày Môi trường Thế giới 5/6/2016