Anh em nhà Dassler 

Căn phòng giặt quần áo nhỏ trên lầu, bên trái hình, là nơi anh em nhà Dassler sản xuất ra đôi giày thể thao đầu tiên. 

Logo đầu tiên của những đôi giày thể thao Dassler 

Trụ sở chình của Adidas ngày nay. 

Trụ sở chính của Puma ngày nay

Herzogenaurach là một thị trấn thuộc quận hạt Erlangen-Höchstadt (phía Tây Bắc thành phố Nuernberg (Nuremberg), bang Bavaria, CHLB Đức

Sự thành lập của anh em Adidas và Puma

và khởi nguồn của nó trong Thế Chiến Thứ Hai

Đây là câu chuyện của hai anh em Adolf và Rudolf Dassler, và về cuộc khủng hoảng trong Thế Chiến Thứ Hai đã dẫn đến việc thành lập hai trong số các thương hiệu quần áo thể thao lớn nhất và phổ biến nhất trên thế giới.

Khi chúng ta nghĩ về xung đột gia đình, chúng ta nghĩ đến những cuộc cãi vã giữa anh chị em, những cuộc thi nấu ăn giữa anh em họ và con rể, những cuộc tranh cãi chính trị trên bàn ăn hoặc thậm chí ai là người trả tiền bữa ăn. Hiếm ai có thể tưởng tượng mối thù gia đình lại có sức ảnh hưởng đến các thị trường vốn, biến đổi thế giới thể thao và chia rẽ cộng đồng.

Tại thị trấn nhỏ Herzogenaurach, Đức vào những năm 1920, hai anh em Adolf “Adi” Dassler (em) và Rudolf “Rudi” Dassler (anh) thành lập Công Ty Giày Thể Thao Anh Em Dassler (tiếng Đức là Gebrüder Dassler Schuhfabrik). Tương tự như bất kỳ câu chuyện khởi nghiệp nào bạn sẽ nghe từ thung lũng hoa vàng Silicon hoặc San Francisco, cơ sở hoạt động của hai anh em là một trong những sự thuận tiện, thoải mái và hiệu quả về chi phí; phòng giặt ủi của mẹ họ.

Sự hợp tác hiệu quả của hai anh em dựa vào thế mạnh của nhau. Adi, người trẻ tuổi hơn, là người sáng tạo, phụ trách thiết kế và thi công đôi giày. Rudi, người anh trai lôi cuốn hơn, lo tiếp thị và bán hàng. Đối với thị trấn nhỏ Herzogenaurach, họ là một lực lượng không thể ngăn cản.

Đây là câu chuyện của Adolf và Rudolf Dassler, và cách một bình luận về cuộc khủng hoảng trong Thế Chiến Thứ Hai đã dẫn đến việc tạo ra hai trong số các thương hiệu quần áo thể thao lớn nhất và phổ biến nhất trên thế giới: Adidas và Puma.

Khi Đảng Công Nhân Quốc Gia Đức giành được quyền lực vào năm 1933, Adi và Rudi phải đối mặt với tình thế khó xử cả về chính trị và kinh doanh; chấp nhận gia nhập Đảng Quốc Xã để công ty giày Dassler tiếp tục hoạt động và bảo vệ an ninh việc làm cho 100 công nhân Đức hoặc từ chối, và đối mặt với cơn thịnh nộ của pháo binh hiện đại. (Rõ ràng, quyết định này đã đưa công ty giày Dassler trở thành công ty sản xuất chân thể thao duy nhất còn tồn tại trong chiến tranh).

Vẫn được thúc đẩy bởi tình yêu thể thao và thể thao của mình, Adi không hoạt động và không quan tâm đến đảng và các chính sách của đảng và vào năm 1936, ông đã đưa ra một quyết định được cho là một trong những điểm gây tranh cãi nhất trong lịch sử của công ty; cung cấp giày chạy bộ của mình cho vận động viên người Mỹ gốc Phi Jesse Owens.

Cùng với sự kiện Thế Vận Hội năm 1936 là một trong những chương trình truyền hình rộng rãi đầu tiên trên thế giới, bốn chiến thắng huy chương vàng của Owen với đôi giày Dassler đã giới thiệu công ty đến với thương trường quốc tế.

Trong khi Hitler có ý định tổ chức sự kiện Olympic để minh chứng cho sự vượt trội của chủng tộc Aryan, thì màn trình diễn phá kỷ lục của Owen, chiến thắng với tư cách là vận động viên da đen trên đấu trường toàn thế giới và sự tài trợ từ một công ty có trụ sở tại Đức, đã thách thức những cáo buộc về quyền lực và chủng tộc của kẻ thù.

Cùng với sự kiện Thế Vận Hội năm 1936 là một trong những chương trình truyền hình rộng rãi đầu tiên trên thế giới, bốn chiến thắng huy chương vàng của Owen trong giày Dassler đã giới thiệu công ty đến với trường quốc tế. Thật không may, vào năm 1948, sau 28 năm hợp tác gia đình, hai anh em chia công ty làm hai, tạo ra Adidas và Puma.

Có nhiều suy đoán về lý do đằng sau sự chia tách. Một số người cho rằng cuộc chia ly là do sự ganh đua và chán ghét mà hai bà vợ của những người anh em dành cho nhau. Những người khác thì lại cho rằng tư tưởng chính trị của họ, tầm nhìn về tương lai của công ty và kế hoạch phát triển kinh doanh luôn trái ngược nhau, trong đó Adi muốn ưu tiên phát triển giày trong khi Rudi thì muốn tập trung nhiều hơn vào lợi nhuận của công ty.

Tuy nhiên, sự cố được chấp nhận rộng rãi nhất được các nhà sử học và nhà nghiên cứu giày thể thao trích dẫn là một sự kiện diễn ra trong vụ đánh bom

Herzogenaurach. Khi Adi và vợ trèo vào hầm trú bom của ngôi nhà vốn đã bị Rudi và vợ anh ta chiếm giữ, Adi đã bình luận một cách khó hiểu về Lực Lượng Không Quân Đồng Minh, trích dẫn “Những tên khốn bẩn thỉu lại ở đó”.

Khi chiến tranh kết thúc, các tranh luận và bất đồng càng lúc càng leo thang và cuối cùng, tài sản của công ty bị chia đôi. Rudi đã chọn xây dựng công ty mới của mình, sau đó được đặt tên là ‘Ruda’, bên kia sông Aurach cách xa em trai của mình. Sau đó, ông đổi tên công ty của mình thành ‘Puma’, cố gắng làm cho thương hiệu của mình nghe hấp dẫn hơn về mặt thể thao.

Mối thù của anh em và đế chế giày mới thành lập cũng tác động đến nền kinh tế của Herzogenaurach. Vì công ty giày Dassler là trung tâm việc làm chính ở vùng lân cận, sự chia rẽ của anh em khiến mọi người trong thị trấn cũng khá lưỡng lự trong việc chọn làm việc cho công ty này hay công ty kia.

Tương tự như câu chuyện Romeo và Juliet ngoài đời thực — hay sự cạnh tranh trong bóng đá đại học, tùy thuộc vào cách bạn chọn cách nhìn nhận nó — những người lao động cuối cùng bị kéo vào mối thù của anh em.

Doanh nghiệp địa phương bắt đầu quay lưng với khách hàng khỏi các công ty đối thủ, công nhân không được phép giao tiếp, hẹn hò hoặc kết hôn với bất kỳ ai từ phe đối lập và mức độ tương tác được xác định bởi loại giày mà một người chọn mang.

Các sự kiện khác liên quan đến mối quan hệ của công ty với Thế Chiến Thứ II cũng đáng chú ý. Nhiều sự cố cãi vã giữa Rudi và Adi vẫn tiếp diễn trước đại dịch hầm trú bom. Khi Rudi được bắt đầu nhập ngũ vào năm 1943, Rudi tuyên bố rằng chính Adi là người đã sắp xếp cho anh ta vắng nhà máy để anh ta tiếp quản công ty khi Rudi vắng mặt.

Trong một trường hợp khác, Rudi từ bỏ chức vụ trên tiền tuyến, lo lắng rằng anh trai mình đang đưa ra những quyết định kinh doanh thiếu hiểu biết. Điều này dẫn đến việc bắt giữ và giam giữ anh ta sau đó (mà một số người đã tuyên bố, là Adi đang làm).

Một sự kiện đáng chú ý khác liên quan đến Käthe, vợ của Adi, người được cho là đã cứu công ty khỏi một cuộc ném bom của quân đội Đồng Minh. Khi quân đội Hoa Kỳ đến Herzogenaurach sẵn sàng phá hủy cơ sở Dassler, Käthe đã thuyết phục quân đội Đồng Minh rằng công ty chỉ làm giày thể thao và xin đừng phá hủy công ty, hãy để công ty tiếp tục vào mục đích chính của họ là sản xuất giày thể thao.

Nhận thức rõ về chiến thắng Olympic của vận động viên của họ trong quá khứ và sự nổi tiếng ngày càng tăng của Dassler ở Hoa Kỳ, quân đội Hoa Kỳ đã quyết định không ném bom khu vực và thay vào đó đặt một đơn vị cơ động tại nhà của gia đình Adi.

Mặc dù mối thù của anh em vẫn tồn tại cho đến ngày nay – khi họ được chôn cất ở hai phía đối diện của nghĩa trang Herzogenaurach – thì nhân viên của họ lại không giống nhau. Sau sáu thập kỷ cạnh tranh trong lãnh vực sản xuất giày dép, một trận bóng đá giao hữu đã được tổ chức bởi nhân viên của Puma và Adidas vào năm 2009.

Mặc dù mối thù trong quá khứ có thể đã khiến hai công ty phân tâm khỏi sự trỗi dậy của thương hiệu Nike do Mỹ điều hành trong ngành thể thao, câu chuyện của anh em nhà Dassler là một trong số rất nhiều thí dụ về thành tựu kinh doanh tồn tại trong bầu không khí u ám và trầm cảm thời Thế Chiến Thứ Hai.

Brian Vu

Tài liệu tham khảo

1. “Chronicle and Biography of Adi and Kathe Dassler” Adi and Kathe Dassler Foundation, https://www.adidassler.org/en/life-and-work/chronicle

2. “The Family Feud that Spawned Adidas and Puma” How Stuff Works, https://history.howstuffworks.com/historical-figures/family-feud-that-spawned-adidas-and-puma.htm

3. “The Hatred and Bitterness behind Two of the World’s Most Popular Brands.” Fortune, (http://fortune.com/2013/03/22/the-hatred-and-bitterness-behind-two-of-the-worlds-most-popular-brands/)

4. “Sports Shoe Feud that Keeps on Running” The Guardian, https://www.theguardian.com/business/2007/apr/10/1