Hình ảnh người vợ, người chinh phụ đang nỉ non tự sự lúc xa chồng, xa người chinh phu trên đường chinh chiến đã làm mủi lòng nhiều người nhạc sĩ thời kỳ tiền chiến. Có lẽ hình ảnh người chinh phụ đó tương đồng với Hòn Vọng Phu nên nhạc sĩ Lê Thương đã sử dụng rất nhiều hình ảnh trong Chinh Phụ Ngâm để đưa vào Hòn Vọng Phu:
Vui ca xang rôi đi tiến binh ngoài ngàn.
người đi ngoài vạn lý quang sang,
người đứng chờ trong bóng cô đơn…
Ngay sau đó, nhạc sĩ Văn Cao cũng bị ám ảnh bởi hình ảnh này nên đã viết Buồn Tàn Thu (còn có tên khác là Chinh Phụ Khúc) với hình ảnh người vợ chờ chồng:
Lòng buồn vương vấn em thương nhớ chàng
Người ơi còn biết em nhớ mong…
Hơn 200 năm sau đó, cuộc chiến 1954-1975 đã làm nhiều đôi uyên ương phải ngăn cách ngàn dặm giống như vậy, từ đó đã có rất nhiều ca khúc nhạc vàng viết về nỗi lòng đó. Có thể kể đến các bài nổi tiếng là Người Tình Và Quê Hương, Tạ Từ Trong Đêm, Đêm Trao Kỷ Niệm, Trước Giờ Tạm Biệt… Riêng nhạc sĩ Y Vân, ông đã mượn hình ảnh Chinh Phụ Ngâm để viết thành 2 bài có nội dung rất giống nhau, và đều là ca khúc nổi tiếng, đó là Xa Vắng và Tình Chàng Ý Thiếp. Khi khán giả nghe một trong hai bài này, nếu không để ý thì sẽ hay bị nhầm với bài còn lại.
Trong nhạc tờ ca khúc Xa Vắng phát hành trước năm 75 tác giả đã ghi 2 câu thơ trong Chinh Phụ Ngâm để ca sĩ ngâm trước khi đi vào bài nhạc như sau:
Nương song luống ngẩn ngơ lòng
Vắng chàng điểm phấn trang hồng với ai?
“Nỗi lòng biết ngỏ cùng ai?
Thiếp bên song cửa, chàng ngoài chân mây”
Vì cả hai bài hát Xa Vắng và Tình Chàng Ý Thiếp của Y Vân đều cùng dựa vào 1 số hình ảnh trong Chinh Phụ Ngâm, nên lời nhạc có sự tương đồng, thí dụ như: “Ngày anh xa vắng phấn son xếp lại chẳng dùng…” (Xa Vắng) và “Vì chàng xa vắng má hồng điểm trang với ai…” (Tình Chàng Ý Thiếp). “Chàng” đã lên đường gian khổ, còn “thiếp” ở lại đốt tàn tuổi xuân trong mong chờ. Đó là nỗi đau xót của cả một thế hệ:
Dẫu rằng xa cả ngàn trùng
Cho dù ngăn cách mấy sông
Tình chàng ý thiếp
Ai sầu, mối sầu nào hơn… (Tình Chàng Ý Thiếp)
Ước mong ngấn lệ ngày về
Thay dòng nước mắt chia ly
Vì trời làm phong ba
Nên đời hội ngộ chia ly
Lệ rơi nhiều hơn nước mưa… (Xa Vắng)
Như cánh hoa trong thời loạn ly
Ai đem giông tố bao trùm thế hệ
Anh nếu thương cho một đời hoa…
Nhạc sĩ Y Vân nổi tiếng với ca khúc ballade được xưng tụng là “quốc ca của tình mẫu tử” là Lòng Mẹ, cũng như những ca khúc sôi động như 60 Năm Cuộc Đời, 20-40, Sài Gòn, Anh Đâu Em Đó, Đêm Đô Thị... Nếu nhìn lại di sản âm nhạc mà người nhạc sĩ tài ba này để lại sau 60 năm sống trên cuộc đời, chúng ta sẽ còn rất có rất nhiều bài nhạc vàng được nhiều thế hệ yêu thích và thuộc nằm lòng. Ngoài Xa Vắng, Tình Chàng Ý Thiếp, Cánh Hoa Thời Loạn, còn có Ngoại Ô Đèn Vàng, Ảo Ảnh, Bóng Người Cùng Thôn, Đêm Tái Ngộ, Xa Lộ Không Đèn, Ngăn Cách, Thôi, Tôi Trở Về Thành Phố… cùng ca khúc nhạc vàng kinh điển viết cùng nhạc sĩ Trúc Phương là Hai Chuyến Tàu Đêm.
Ai . . . đem giông tố bao trùm thế hệ
Anh . . . nếu thương cho một đời hoa
Thì xin . . . giữ yên quê nhà
Điệp khúc:
Xin anh che chở
Tâm đời nhỏ bé hậu phương
Như câu chuyện tình
Người hùng và giai nhân
Những cánh hoa hồng
Bên hàng dây kẽm hầm chông
Vẫn mong bàn tay
Người đem tưới vui trong vườn
Như . . . cánh hoa trong thời biển dâu
Xin . . . anh săn sóc cho đời thắm màu
Ôi . . . nước non chia lìa vì đâu
Nòng súng . . . anh xây nhịp cầu