Hình ông Võ Văn Ái (1935-2023) được đăng cùng cáo phó trên Quê Mẹ, một trang mạng mà ông đã thành lập nhiều năm trước. (queme.org)

Ông Võ Văn Ái, một nhà thơ và nhà tranh đấu cho nhân quyền Việt Nam, đã qua đời ở Pháp hôm thứ Năm tuần qua, ngày 26 tháng Giêng, 2023 tại Paris, Pháp, hưởng thọ 88 tuổi, theo cáo phó đăng trên trang Quê Mẹ mà ông đã mở trên mạng nhiều năm trước. Cáo phó cũng cho biết ông sinh ngày 19 tháng 10, 1935 tại Việt Nam (không rõ địa phương).

Trong hơn ba thập niên, ông Võ Văn Ái và Ủy Ban Bảo Vệ Quyền Làm Người Việt Nam do ông sáng lập (VCHR) đã tường thuật đều đặn cho Liên Hiệp Quốc về các vụ chà đạp nhân quyền và tự do tôn giáo dưới chế độ cộng sản ở Việt Nam từ thập niên 1980 đến mấy năm gần đây. Sự lên tiếng của ông đã được lắng nghe tại Ủy Ban Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc, Nghị Viện Âu Châu, Quốc Hội Hoa Kỳ, và tại các hội nghị nhân quyền, dân chủ trên thế giới.

Vợ của ông – bà Ỷ Lan Penepole Faulkner, một người Anh nói thông thạo tiếng Việt – nói với đài VOA trong bản hôm thứ Hai, 30 tháng Giêng, cho biết về sự nghiệp tranh đấu cho dân chủ và nhân quyền Việt Nam của ông Ái, “Anh thấy rằng Việt Nam dưới chế độ Cộng Sản thiếu tiếng nói để nói cho thế giới biết về chuyện đàn áp nhân quyền, thiếu dân chủ trong nước…anh cảm thấy rằng phải lên tiếng trên các diễn đàn quốc tế thành ra chúng tôi lập Ủy Ban Bảo Vệ Quyền Làm Người Việt Nam và Quê Mẹ: Hành Động Cho Dân Chủ Việt Nam.

“Là Phó Chủ Tịch của Liên Đoàn Quốc Tế Nhân Quyền, mỗi năm anh có quy chế lên tiếng tại diễn đàn Liên Hiệp Quốc về tình trạng nhân quyền Việt Nam, chúng tôi cho họ biết sự thật…về những đàn áp, bắt bớ.. Anh cũng thường xuyên điều trần trong Quốc Hội Hoa Kỳ về tù nhân tại Việt Nam, về vấn đề tự do tôn giáo.”

Bà Ỷ Lan, người vừa chính thức kết hôn với ông Ái vào năm ngoái sau nhiều năm xuất hiện chung với ông, cho VOA biết thêm rằng bà sẽ tiếp tục công cuộc tranh đấu của chồng, “Chúng tôi vẫn có Ủy Ban Bảo Vệ Quyền Làm Người Việt Nam và vẫn sẽ lên tiếng trên mạng quốc tế. Dù anh ra đi rất sớm và bất ngờ, chúng tôi cũng sẽ tiếp tục làm công việc đó để tưởng niệm anh, để anh thấy tiếng nói của anh vẫn tiếp tục dù anh không còn trên trái đất này nữa, anh vẫn lo lắng cho đất nước Việt Nam và mình phải tiếp tục nhiệm vụ của anh.”

Ông Võ Văn Ái còn được biết đến với tư cách là một nhà văn, nhà thơ qua bút hiệu Thi Vũ. Ông sang Pháp du học vào năm 1953. Đến năm 1964, ông trở thành đại diện của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất tại hải ngoại, và hoạt động tích cực trong đường lối bất bạo động, tuy nhiên vai trò này của ông về sau bị một số người chỉ trích vì đã can thiệp, nắm thế lực quá sâu vào tổ chức này.

Trang “Quê Mẹ: Hành động cho Dân Chủ Việt Nam & Ủy Ban Bảo Vệ Quyền Làm Người Việt Nam” đã viết thêm về ông Ái như sau:

“Ông Võ Văn Ái là chuyên gia nhân quyền và tôn giáo, từ năm 1986 đến 2021, mỗi năm ông đến Liên Hiệp Quốc họp Ủy Hội Nhân Quyền LHQ (nay là Hội Đồng Nhân Quyền LHQ), phát biểu và cập nhật hồ sơ Nhân Quyền LHQ. Hoạt động của ông Võ Văn Ái đã ba lần khiến LHQ phải gửi 3 phái đoàn về điều tra Việt Nam: 1995, Tổ Hành động Chống bắt bớ trái phép do Luật sư Louis Joinet về Việt Nam điều tra các nhà tù và việc bắt bớ trái phép từ Bắc đến Nam ; năm 1998, Báo cáo viên LHQ, Đặc nhiệm bất bao dung tôn giáo, Giáo sư Abdelfatta Amor về Việt Nam điều tra đàn áp tôn giáo; 2014, Báo cáo viên LHQ, Đặc nhiệm tự do tôn giáo, Giáo sư Heiner Bielefeldt về Việt Nam điều tra đàn áp tôn giáo. Ông cũng viết nhiều sách về vấn đề tôn giáo và nhân quyền xuất bản tại Luân Đôn, Hoa Thịnh Đốn, Nhật Bản…

“Ông Ái thường xuyên đã đến điều trần về tình trạng nhân quyền và tôn giáo tại Quốc hội Hoa Kỳ và Quốc hội Châu Âu. Ông cũng đóng góp đấu tranh cho tiến trình dân chủ hóa toàn cầu và là Ủy viên Ban Thường vụ Quốc tế Tiến trình Phi chính phủ thuộc Cộng Đồng Các Quốc Gia Dân Chủ, và Đồng Chủ Tịch Diễn Đàn Thế Giới Dân Chủ Hóa Á châu.

“Ngoài những bài viết đăng khắp nơi trên thế giới, ông Võ Văn Ái là tác giả của 21 cuốn sách thơ, văn, biên khảo xuất bản tại Saigon, Paris, Luân Đôn, Hoa Thịnh Đốn, Nhật Bản, Ý.

“Năm 2011, ông Võ Văn Ái được Società Libera trao tặng “Giải đặc biệt Quốc tế về Tự Do” cho quá trình lâu đời ông phục vụ cho Tự do và Nhân quyền, dưới sự bảo hộ cao qúy của Tổng thống Ý Đại Lợi và cũng là đối tác của Đài Truyền hình Quốc gia Ý (RAI), nhằm vinh danh “Người Ý hay những nhân vật quốc tế hay các thiết chế đã chứng tỏ xuất sắc, của mỗi người trên lĩnh vực của mình, làm thăng tiến lý tưởng tự do”. Giải thưởng được trao cho nhiều thành phần như văn hóa, nghiên cứu khoa học, báo chí và quản trị tốt chính quyền, và một Giải đặc biệt cao nhất về Tự do. Những người được vinh danh giải trong quá khứ gồm có Tổng thống Ba Lan, Lech Walesa, Lãnh tụ Đại hội Thế giới Uyghur, bà Rebiya Kadeer…

“Khi hay tin, nhiều nhân vật quốc tế đã gửi thông điệp chia vui đến cơ sở Quê Mẹ. Chúng tôi xin đăng tải sau đây một số thông điệp tiêu biểu:

Bà Mairead Corrigan Maguire, Giải Nobel Hòa Bình, Ái Nhĩ Lan: “Tôi có niềm vui lớn chúc mừng anh Võ Văn Ái nhân dịp Società Libera trao “Giải đặc biệt Quốc tế về Tụ Do”. Giải này hết sức xứng đáng, vì anh Võ Văn Ái đã dâng hiến cả đời trong sự can cường, thương mến và kiên trì phục vụ cho nhân quyền, dân chủ cho dân tộc Việt Nam. Tôi xin góp lời tôi với rất đông bằng hữu của anh Võ Văn Ái ở Việt Nam và vòng quanh thế giới để cùng chúc mừng và cám ơn anh Võ Văn Ái, thông qua cuộc đời gây cảm hứng của anh và những việc anh làm cho Việt Nam và nhân loại.”

Ông Carl Gershman, Chủ tịch Tổ Chức Quốc Gia Hỗ Trợ Dân Chủ, Hoa Thịnh Đốn: “Anh Võ Văn Ái chính thực là quán quân của lý tưởng tự do. Đã qua những năm dài, đen tối từ khi Miền Nam Việt Nam thất thủ năm 1975, anh Võ Văn Ái đã làm cho thế giới nhớ tới trách vụ của mình đối với nhân dân Việt Nam và sự khước từ kiên định của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất quyết không khuất phục để chế độ độc tài toàn trị kiểm soát. Anh luôn luôn nói và hành động với nhân phẩm tự tại, nhưng anh không nhượng bộ trong quyết tâm bảo vệ quyền chính trị và quyền tín ngưỡng của người dân Việt. Anh có sự can cường trong niềm tin và sắt đá trong ý chí. Ai ai trong Phong trào Dân chủ Thế giới cũng tôn kính anh, và nhân danh Tổ chức Quốc gia Hỗ trợ Dân chủ, tôi đón mừng anh và chúc mừng anh nhân dịp nhận Giải Quốc tế về Tự do. Chẳng ai xứng đáng hơn trong sự vinh danh này.”