TT Ukraine Zelensky (trái) và TT Hoa Kỳ Trump (phải) tại Phòng Bầu Dục ngày 28 tháng 2 Năm 2025

Trên trang mạng xã hội TruthSocial@realDonaldTrump có viết “Đây sẽ là chương trình truyền hình tuyệt vời”, vài giòng của Tổng Thống Trump post ngay sau cuộc đấu khẩu với Tổng thống Ukraine Zelensky tại Phòng Bầu Dục vào hôm thứ Sáu cuối tháng 2 năm 2025. Số phận của Ukraine đã bị lay chuyển bởi khoảnh khắc ngoại giao không phù hợp với chính quyền Trump 2.0

Nếu ai từng chứng kiến sự tàn nhẫn, vô lương tri của chiến tranh Ukraine qua màn ảnh truyền hình mà lại nhìn thấy ​​tai nạn ngoại giao hôm thứ Sáu vừa qua đều thương tiếc cho nụ hoa hòa bình Ukraine vừa mới hé, bị cơn bảo hung dữ ngoại giao vùi dập!
Khi nghĩ đến những người lính trên chiến trường đang rên xiết chờ tải thương, những người dân vô tội với mặt run sợ đang tránh bom đạn ở những hầm trú ẩn an toàn… Ý tưởng về một tổng thống siêu cường đi tìm khoáng sản đổi lấy an ninh của Putin xâm lăng thì có gì đó thì nó nằm trong phạm trù “business” của thời bình không phù hợp trong khung cảnh chiến tranh. Dù đã liên hệ hai sự việc kinh lại với nhau, nhưng logic không ổn vì “business is business” trong một bản nhạc nổi tiếng của người Mỹ. Trong trường hợp này, ông Trump từ kinh doanh để bảo vệ an ninh cũng có lý của ông vì kinh doanh là đem quyền lợi cho người dân Hoa Kỳ, phải chăng bảo vệ an ninh tức để bảo vệ quyền lợi ấy.

Vụ xẩy ra ở Phòng Bầu Dục hôm thứ Sáu làm cho mọi người ao ước hòa bình ở Ukraine và trên thế giới rất đau lòng. Họ ngậm ngùi vì cuộc chiến bị tàn phá quá khốc liệt với chết chóc và nỗi tan thương không kể xiết, hàng trăm ngàn trai trẻ bỏ xác trên chiến trường mệnh danh là “cổ máy xay thịt”, hàng vạn người già và trẻ em chết la liệt trên mọi nẻo đường trong lúc chạy lánh bom đạn, có người chết bên chiếc xe đạp khi trên miệng đang ngậm mẫu bánh mì… nhà cửa, khu phố cháy đen thành tro bụi sau cơn pháo kích dữ dội với những tiếng hú của hỏa tiễn tầm xa nghe như tiếng ma quái trong đêm vọng về… Tất cả cơn khủng hoảng đó, dường như sắp được chấm dứt thì hóa ra lại tan tành tại Phòng bầu Dục do những con người không kiềm chế được mình.

Ông Zelensky mang sứ mạng nặng nề trên vai của mấy chục triệu dân Ukraine đau khổ để đến Mỹ làm sứ giả hòa bình, thay vào đó ông lại làm mất hòa bình. Hàng triệu người dân Ukraine mà Zelensky đại diện, muốn ông phải đóng vai Câu Tiễn (người nhẫn nhục giỏi), trái lại tại Phòng Bầu Dục ông thể hiện đức tính của Trương Phi (dễ nóng nảy) nên hỏng việc.

Khi Zelensky trở về được các nhà lãnh đạo Châu Âu (hình như còn hậm hực trong lòng bài diễn văn của JD Vance ở Munich tuần trước nên muốn trả đũa lãnh đạo Hoa Kỳ) tiếp đãi bằng những lời chào đón trên mạng xã hội không khác gì một Zelensky là anh hùng dám xông vào Tòa Bạch Ốc cãi tay đôi với lãnh đạo siêu cường Hoa Kỳ. Có phải chăng các nước Châu Âu đang đổ dầu vào lửa đối với Tổng Thống và nội các Hoa Kỳ mà họ vốn đã ngao ngán các đồng minh NATO ở Châu Âu từ lâu nay không chịu nâng tài chánh cho nền quốc phòng.

Vấn đề đặt ra, hiện các nước Châu Âu gồng mình giúp Zelensky tiếp tục cuộc chiến trong tư thế nào? Giỏi lắm chỉ để cầm cự khỏi mất đất thêm (?), nhưng chắc chắn không thể gắn cho Zelensky một huy chương chiến thắng Putin! Về điểm này ông Trump có lý khi nổi giận thốt ra với Zelensky tại Phòng Bầu Dục “Ông không ở trong vị thế tốt. Ông không có quân bài trong tay”.

Vào hôm Chủ Nhật, Thủ Tướng Anh Keir Starmer mời họp các nhân vật lãnh đạo 15 nước Châu Âu có thêm Canada về thủ đô London để bàn chuyện ủng hộ Zelensky. Họ bắt đầu bằng cách trao cho Ukraine số tiền của Nga mà họ đã tịch thu để Ukraine xử dụng đầu tư vào ngành quốc phòng chống Putin, đây là kế hoạch chiến tranh dài hạn!
Chắc chắn mọi người trong phòng hội ở London ít nhất đã một lần đến thăm Ukraine bằng tàu lửa, khi xuyên qua những làng mạc có chiến tranh thấy cảnh tan nát do cuộc chiến tàn phá, tận mắt nhìn những khu phố bị thiêu rụi bình địa vì bom đạn, thì thử hỏi Ukraine còn gì nữa để mà tiếp tục chiến tranh. Đất nước này đến lúc phải chấm dứt chiến tranh để xây dựng phố thị và chữa lành những vết thương đau khổ của con người do chiến tranh gây ra. Điểm này, Tổng Thống Trump có lý và mang tính nhân bản khi muốn “chấm dứt chiến tranh” và “chấm dứt càng nhanh càng tốt”.

Đối với những người Cộng Sản thì đứa trẻ lên ba cũng biết Cộng Sản là dối trá. Putin là tổng thống nước Nga độc tài. Nhưng Putin đã “thấm vào tim, chìm vào máu” cái gen của người Cộng Sản nguyên thủy thời Stalin để lại! Vậy thì tại sao Zelensky phải nhắc nhở TT Trump và nội các của ông rằng “Putin sẽ không tôn trọng lệnh ngừng bắn”. Ông Trump và nội các của ông thừa biết điều này chứ! Nhất là ngoại trưởng Rubio có thể tố cáo gian trá của Cộng Sản hơn 5 giờ liên tục trước phiên điều trần của Thượng Viện vừa rồi.
Lúc này là thời điểm bắt đầu vào cuộc thương lượng Hòa Bình, dĩ nhiên trong thương lượng có những ẩn số cần được dấu kín để đưa đối phương ngồi vào bàn đàm phán trước. Rồi từng vấn đề khúc mắt đem ra mổ xẻ một cách cụ thể, cuối cùng có một văn bản hai bên đồng ý ký vào ngưng bắn, lúc đó mới biết hòa bình lâu dài hay tạm thời. Thời gian còn dài, có những cuộc hòa đàm kéo dài nhiều năm, vừa đánh vừa đàm… Như hòa đàm Paris về chiến tranh Việt Nam kéo dài 5 năm, từ 1968-1973 mới xong và quân đội Hoa Kỳ rút khỏi Miền Nam Việt Nam vào giữa năm 1973.

Các nhà quan sát đánh giá Putin đang thất bại trong các mục tiêu chiến tranh xâm lược Ukraine. Putin đã không chiếm được lãnh thổ Ukraine; đã không lật đổ dược Zelensky mà Putin không  muốn tồn tại; đã không vẽ lại bản đồ an ninh của Châu Âu có lợi cho Nga. Với cái giá phải trả là hơn 700,000 quân Nga vừa chết vừa bị thương mà Putin chỉ mới chiếm được khoảng 20 phần trăm lãnh thổ của Ukraine. Trong ba năm không thể chiếm hoàn toàn vùng Donetsk, đánh qua đánh lại chỉ chiếm ít đất không đủ đưa lên làm phông cho thế giới. Nói tóm lại Nga dậm chân tại chỗ, không tiến lên được một bước đáng kể mà lùi thì mất mặt anh hùng! Tệ hơn nữa Putin đã làm cho khối NATO lớn mạnh hơn với sự gia nhập của Phần Lan và Thụy Điển mà họ đã từng đứng trung lập cả trăm năm nay cũng như khuyến khích các cường quốc Châu Âu tự đứng lên. Nếu các nước Châu Âu họ đoàn kết chặt chẽ thì Nga chưa chắc xứng tầm là đối thủ.

Về kinh tế thì Nga bị cô lập tứ bề, bản thân nước Nga nhận hơn mấy ngàn trừng phạt kinh tế, buộc Putin phải đến Bắc Hàn, một nước tệ nhất trên hành tinh này để kết nghĩa tâm giao, đủ thấy sự bế tắc của lục địa Sa Hoàng lớn nhất trái trái đất này như thề nào.

Trong những bế tắc sinh tử đó, càng kéo cáng bế tắt biết đâu Putin cũng ao ước được hòa bình!

Mỹ hẳn đã nhìn ra được nhược điểm này, nhưng làm sao để nói chuyện hòa bình với Putin? Vì ông này thuộc loại lì lợm và cố chấp và cực đoan bậc nhất nhân loại hiện nay, Putin lại mẫu người thích dùng máu viết nên lịch sử tôn vinh cá nhân!
Phải chăng chỉ có một người dụ được Putin ngồi vào đàm phán đó là Tổng Thống Trump – đừng vội vàng kết tội Trump đi với Nga phản bội Ukraine nhé! Bằng cách nào đó mà Trump đưa Putin để ngồi vào nói chuyện hòa bình là cả một nghệ thuật. Putin cũng thừa hiểu rằng ông đang đứng trước một đối thủ là bậc thầy của ngành đàm phán và mặc cả mà cũng bước vào.

Công bằng mà nói, cuộc khẩu chiến hôm thứ Sáu tại Phòng Bầu Dục không hoàn toàn là lỗi của Trump. Do tính hiếu thắng và tự tôn của ông Zelensky vốn đã giúp ông rất nhiều trong những ngày đầu của cuộc chiến xâm lược của Nga năm 2022, đức tính đó tạo nên phong cách trang phục đặc biệt của ông! Ngờ đâu những thứ đó chính đó là kẻ thù của ông hôm thứ Sáu tại Phòng Bầu Dục.
TT Trump là một người chủ nhà khá dễ chịu khi hỏi các phóng viên truyền thông đang có mặt “một câu hỏi cuối cùng nhé” thì ông Zelensky lên tiếng lập lại “lên lớp” sự phản bội của Putin như một gã cầm cờ đỏ trước một con bò mộng trên sân đấu bò ở biên giới Mỹ-Mễ. Sau đó, ông cảnh cáo khéo TT Trump rằng “ông có đại dương đẹp [che lấp] và không cảm thấy [Putin xảo trá] ngay bây giờ, nhưng ông sẽ cảm thấy trong tương lai”. Lời dạy đời đó đưa buổi họp tới một cuộc khẩu chiến đổ vỡ.

Zelensky không học bài ngoại giao trình diễn của Thủ tướng Anh Keir Starmer trưa hôm qua, người đã nịnh hót Trump một cách kinh điển vào ngày thứ Năm trước đó còn nóng hổi. Starmer đã tập dượt bài diễn văn của mình nhiều lần với giọng tiếng Anh tiêu chuẩn trầm ấm, trong bộ vest lịch lãm đặt may từ một nhà may nổi tiếng nào đó ở thủ đô London nước Anh, mái tóc chải gọn, đeo kính trắng phù hợp với khuôn mặt, thậm chí chuẩn bị cả lá thư viết tay có chữ ký của hoàng gia Anh gửi đem đến từ Vua Charles III trịnh trọng trao cho TT Trump trước các cơ quan truyền thông với những tràn vỗ tay tán thưởng. Cuối cùng Starmer nhận được một phần thưởng quý giá ngàn vàng khi báo chí hỏi nếu quân đội của các nước Châu Âu hữu sự thì Hoa Kỳ có yểm trợ không? Khi họp báo ông Starmer đã thay lời TT Trump nói lớn rằng Mỹ sẽ ủng hộ theo Điều 5 trên nền tảng của khối NATO và ông Trump đã cười có thễ dùng không quan yểm trợ.

Chúng ta ai cũng biết TT Trump là một một nhà lãnh đạo mạnh mẽ của phe tự do dân chủ, ông nắm quyền lực tối thượng và dám xử dụng sức mạnh vốn có của nước Mỹ đó để thao túng các nước khác, như đánh thuế quan là một ví dụ. Chúng ta cũng nên chú ý những bức ảnh trong Phòng Bầu Dục, có ảnh của Tổng thống Franklin D. Roosevelt từng đến hội nghị Yalta để chia cắt Châu Âu sau Đệ II thế chiến. Bức ảnh của Tổng thống Dwight D. Eisenhower đã thẳng thắn với Tổng thống Nam Hàn Syngman Rhee vào tháng 6 năm 1953 rằng: nếu Rhee tiếp tục chiến tranh với Bắc Hàn thì Hoa Kỳ sẽ cúp toàn bộ viện trợ quân sự, sau đó ông tức khắc triệu hồi danh tướng say men chiến thắng Douglas MacArthur về nước.

Tổng Thống Trump không có thiện cảm với Zelensky, thậm chí cho rằng ông ấy không muốn chấm dứt chiến tranh ở Ukraine. Đó là nội hàm của ông đưa trên mạng xã hội sau ngoại giao tan vỡ của Phòng Bầu dục, nhưng ông vẫn chừa cho Zelensky một cơ hội là “Zelensky có thể quay lại khi ông ấy sẵn sàng cho Hòa Bình”. Phía Zelensky phẫn nộ vì có cảm tưởng bị Trump bắt nạt, nhưng trong nội tâm Zelensky cũng có sự đồng thuận với Trump trên quyết định hòa bình này, miễn không phải hòa bình bằng mọi giá tại Ukraine, Zelensky cũng hạ giọng sẵn sàng ký thỏa thuận trao cho Hoa Kỳ khai thác khoáng sản và muốn nối lại các cuộc đàm phán ngay khi Trump sẵn lòng.

Sự kiện này, sự thật cả hai bên đều nhận ra sự thua thiệt, một bên thiếu nơi khai thác đất hiếm mà Trung Cộng hiện đang muốn nắm chuỗi cung ứng, bên kia vắng bóng Hoa Kỳ thì không ai có thể kiềm chế được Putin. Do đó, Thủ Tướng Anh, Keir Starmer có chủ động triệu tập hôi nghị tại London để ủng hộ Ukraine ngày Chủ Nhật vừa rồi mà cuối cùng phải buông một câu: “Châu Âu phải gánh vác trọng trách nặng nề”, nhưng “Để ủng hộ hòa bình thành công, nỗ lực này phải có sự hậu thuẫn mạnh mẽ của Hoa Kỳ”.

Tổng Thư Ký NATO Mark Rutte cũng khuyên “Zelensky xin lỗi TT Trump”. Sau buổi họp ở London ông tuyên bố: Sự ủng hộ Ukraine của các nước Châu Âu là một tín hiệu “rất tích cực”. Ông nhấn mạnh rằng Tổng thống Trump đã cam kết với NATO, chúng ta hãy “ngưng đồn” Hoa Kỳ sẽ rút khỏi NATO. Hoa Kỳ là một bảo đảm an ninh không thể thiếu.

Về phía Hoa Kỷ, dù ngoại trưởng Rubio Macro khuyên Zelensky nên xin lỗi TT Trump về sự “thất bại” tại Phòng Bầu Dục, và đặt câu hỏi thực sự Ukraine muốn hòa bình với Nga hay không? Và nếu muốn thì nên trở lại với thái độ khác.

Còn cố Vấn An Ninh Quốc Gia Mike Walz thì đặt nặng vấn đề hơn, ông nói rằng: “biến cố ngoại giao ở Phòng Bầu Dục là động cơ cá nhân hay chính trị của Tổng Thống Zelensky. Nếu có lập trường khác với Hoa Kỳ về việc chấm dứt chiến tranh ở Ukraine thì đó là vấn đề”.

Sau 48 giờ những người lãnh đạo đặt tay lên trán suy nghĩ đâu là bạn đâu là thù, đâu là ước nguyện của dân tộc chắc họ đã bình tĩnh trở lại.

Riêng chúng ta người Việt lưu vong nước ngoài, ảnh hương rất nhỏ bé trước những biến cố chính trị của các cường quốc quyết định, dù bênh hay chống chẳng có ảnh hưởng gì. Chúng ta nên lấy những sự kiện xảy ra để làm bài học. Thế giới đang thay đổi bàn cờ, chiến cuộc, mình không cưỡng lại được! Dùng cảm tính cá nhân để đứng bên này hay bên kia sẽ tạo sự chia rẽ trong nội bộ.

Hoa Kỳ, ngày 3 tháng 3 năm 2025

Lê Thành Nhân (lethanhnhan@vietquoc.org)