Con hẻm Đống đa gần chợ Bà chiểu buổi tối khá yên tĩnh. Từ cây xăng đầu ngã ba chạy sâu vào thêm vài ba phút nữa là đến cuối đường. Ở đó có một bến nhỏ trở thành nơi bốc hàng của những chiếc ghe mang nông sản từ đồng bằng sông Cửu Long lên Saigon. Thường thường hàng họ là các loại trái cây gồm chuối, dừa, thơm … trồng trên vùng đất phù sa phì nhiêu nên thứ nào trông cũng tươi ngon. Sau đó những chiếc xe ba gác kẻo kẹt chạy đến lấy hàng chở đi giao cho các sạp ở chợ Bà chiểu. Từ đây con hẻm quẹo vào tay phải thêm vài chục thước nữa rồi chấm dứt, trong một khoảng sân nhỏ yên lắng dưới tàn cây vú sữa xanh mát.
Mùa hè miền nam luôn nóng bức, nhất là vào thời gian giữa tháng tư kéo dài qua tháng năm. Thời kỳ giao mùa làm mọi người chờ đợi những cơn mưa từ biển đông bay vào đất liền làm dịu mát các con đường Saigon.
Mùa hè năm đó thật nóng khiến mọi người cảm thấy bứt rứt. Trong không gian nghe như có tiếng rầm rì vang vọng về từ cỏi âm u nào đó. Không khí bị cô đặc lại vì tin tức nóng ran từ tháng ba của tuyến đầu miềnTrung, rồi lan lên cao nguyên và bung ra khắp mọi nơi.
Hàng ngày báo chí Saigon và ngoại quốc đều đặn viết về những trận đánh trên các phòng tuyến và dòng người tản cư hối hả di chuyển dần về phía nam.
Trong xóm của nó không còn thấy bóng dáng những người lính về phép thăm nhà như thời gian trước đây. Tất cả họ như bị các luồng không khí hút mạnh và cuốn đi mất tăm. Sau đó họ được thả vào các trại lính hay vào những trận đánh đang vang rền tiếng súng.
Trong ánh đèn khuya gần cuối hẻm, tiếng đàn ghi-ta lẻ loi của thằng bạn nó và giọng trầm trầm quen thuộc đang say sưa hát một bài tình ca của Trịnh Công Sơn. Thằng bạn khác im lặng ngồi trong góc tối. Thỉnh thoáng nó rít điếu thuốc lá trên môi làm lóe lên ánh lửa đỏ hắt vào khuôn mặt trẻ trung đã kịp hằn vài nếp nhăn.
Nó cầm cây cạc-bin M1 có phần bá gổ cũ kỹ đen bóng lầm lũi bước đến ngồi xuống khoảng trống của băng ghế. Tiếng đàn cũng vừa chấm dứt với những nốt nhạc cuối. Cả ba im lặng giữa mùi khói thuốc bay lãng đãng trong không khí. Từ xa ánh đèn đường đầu ngỏ chiếu thấp thoáng dưới những mái hiên cao thấp chìa ra chênh vênh không hàng lối. Con hẻm chìm sâu vào đêm đen tĩnh mịch. Mọi người hầu như đã vào nhà,những cánh cửa đã khép lại.
Sau khi rít vài hơi thuốc, tiếng cây đàn ghi-ta trên tay thằng bạn nó lại vang lên. Hắn say sưa với bài “Xóm đêm”. Bài hát mà nó và mấy thằng con trai trong xóm đều thích. Nhất là mấy thằng tham gia đội Nhân Dân Tự Vệ. Vài phút sau khi tiếng đàn kết thúc, nó đứng dậy chờ hai thằng kia cùng đi. Hôm nay đến phiên tụi nó ra gác thay cho nhóm ở hẻm bên kia. Cả ba đứa lầm lủi đi ra đầu ngỏ. Hai thằng bạn kia mang trên vai hai cây súng trường Mỹ cũ kỹ như súng của nó. Tụi nó quẹo phải bước vào trụ sở đội NDTV nằm giữa hai hẻm Đống đa 1 và 2 điểm danh như mọi khi. Bên trong các bóng đèn nê-on sáng choang. Lác đác có mấy khuôn mặt thư sinh của bọn con trai cùng cở tụi nó đứng tụm bên nhau. Sau khi ghi tên vào sổ trực và nói dăm ba câu, nó và hai thằng bạn thân khoác súng lên vai và tà tà đi theo đường trước nhà thờ dẫn về chợ.
Rải rác dưới ánh đèn đường khuya, mấy đứa trong đội NDTV khu Vườn Cau, Đống đa 2 tụ tập lại thành từng nhóm nhỏ đứng tán gẫu hay rù rì to nhỏ trong tiếng động cơ gầm gừ vọng về từ phi trường Tân sơn nhất. Ở đó những chiếc máy bay quân sự,dân sự thường xuyên lên xuống cả tuần nay vào ban đêm. Lát sau nghe những đứa rành rỏi hơn kể chuyện, nó mới biết đó là những chuyến bay âm thầm đưa ngoại kiều, và những người Việt đầu tiên ra đi lưu vong.
Trong đêm tối tiếng đại bác từ chân trời đông-bắc vọng lại thật nặng nề. Nghe rõ nhất là hướng khu vực Biên hòa, Xuân lộc. Cả đám ngồi hàng dài bên vỉa hè tay cầm vũ khí. Mặc ai nói gì thì nói, đi đâu thì đi, bọn con trai tuổi 15, 16,17 trong các đội NDTV vẫn tỉnh bơ cười nói và kể các câu chuyện tiếu lâm thu nhặt lung tung khắp đó đây. Thỉnh thoảng có đứa mới đến nhập bọn và bắt đầu với những tin tức hay ho của các trận đánh đang xảy ra khi có thằng nào đó tò mò muốn biết tình hình chiến sự ở các nơi.
Nó đứng dậy tách khỏi đám đông rồi bước qua lề đường đầu cây xăng cắt xéo ngang cổng nhà thờ. Những căn nhà phố dọc bên kia đường Bùi hữu Nghĩa đã tắt đèn gần hết, xa xa chợ Bà chiểu tối om. Đã đến giờ giới nghiêm, ngoài đường không còn ai qua lại trừ mấy đứa NDTV đang chờ đội trưởng hướng dẫn công việc tối nay.
Bất chợt một chiếc xe díp không mui phóng vụt ra từ hẻm Đống đa 2. Lúc chạy ngang chổ tụi nó đang đứng ngồi, chiếc xe chở đầy nhóc người và túi xách, vali chạy chậm lại. Nó ngạc nhiên khi nhìn thấy thằng bạn vừa quen có khuôn mặt hiền, hay cười đang ngồi trên đó. Hồi nảy đang nói chuyện với nhau, đột nhiên có người ra gọi nó về nhà gấp. Nó đưa súng cho một đứa nhờ mang trả lại cho đội trưởng, rồi chạy vụt đi. Bây giờ nó ngồi trên xe đưa tay ngoắc và nói:
– Ê, tụi mày đi không, ra sân bay Tân sơn nhứt?
Cả bọn quá bất ngờ, đứng ngây ra không ai trả lời. Chiếc xe díp chờ đợi giây lát, rồi từ từ tăng tốc lăn nhanh về hướng đầu chợ Bà chiểu trong ánh đèn khuya chập choạng. Nó nhìn theo hình dáng thằng bạn mới quen và chiếc xe xa dần trong bóng tối. Một nổi buồn chợt len lỏi trong tim, nó biết gia đình thằng bạn lên sân bay để bỏ Saigon ra đi. Nó đứng đó một lát lâu không nói chuyện với ai, hết nhìn sân trường Thánh mẩu, lúc nhìn qua những mảng tối đen bên kia đường, rồi quay lại nhìn hướng chiếc xe díp đã chạy đi… Đêm nay tiếng đại bác nổ vọng về nghe gần và dữ dội hơn những đêm trước. Từ hướng Lăng cha cả, tiếng máy bay ầm ì lên xuống có vẻ tấp nập, gấp rút hơn.
Nhóm nó được lệnh của ông đội trưởng đi tuần trong xóm Vườn cau. Có lẽ đã hơn nửa đêm, trời đã khuya. Tất cả sáu đứa âm thầm đi vào con hẻm xi-măng dưới ánh đèn đường vàng mờ đục bị che khuất bởi các mái hiên trong bóng tối. Lệnh đưa ra là mọi nhóm phải đi tuần thường xuyên, không để bọn trộm, cướp lợi dụng tình hình ra tay. Nhất là phải chú ý đến người lạ và các dấu hiệu khác thường xuất hiện trong lúc đi tuần. Thật sự là nhờ mấy nhóm NDTV như bọn nó thay nhau canh gác mổi tối, nên các xóm Đống đa 1, 2, Vườn cau và hẻm bên hông nhà thờ yên ổn. Không tổ việt cộng nằm vùng nào dám ra treo cờ, rải truyền đơn hay có nhà nào bị bọn trộm cạy cửa.
Xong một vòng đi tuần, nhóm tụi nó lại quay về ngồi nghỉ ở lề đường đầu hẻm của xóm. Những ngày trực gần đây, khi những trận đánh càng lui dần về phía Saigon,tụi nó không đứa nào chịu đi ngủ. Ai cũng lăng xăng đi tới, đi lui với điếu thuốc lá trên tay, lúc thì ngồi trò chuyện với đứa này, lúc thì tìm gì đó để làm cho hết phiên gác. Chẳng còn đứa nào nhớ đến cây đàn gui-ta và hát hò những bài tình ca của Phạm Duy, Vũ Thành An, Trịnh Công Sơn … như khoảng thời gian yên ổn trước đây.
Tối hôm nay cả bọn tụ lại ngồi nghe chuyện đánh nhau ở Long khánh, Biên hòa đang lan dần về Thủ đức. Những cây súng trường thời đệ II thế chiến, chứng nhân của các trận đánh dữ dội ở các chiến trường trên vùng đảo Thái bình dương như Guadalcanal, Guam, Phi luật tân, Iwo Jima, Okinawa .. hay ở Châu âu như Normandy, Caen, Paris, Hà lan, Bastogne … được dựa sát vào cột đèn, tường rào. Có cây súng to, dài đến độ thằng bạn nó khi dựng cây súng và đứng kế bên,đầu nòng súng cao ngang bằng vai làm ai cũng cười. Vậy mà hắn lại thích cây súng đó mới lạ!
Cả bọn ngồi vòng tròn nói đủ thứ chuyện trên đời. Nóng bỏng nhất là trận đánh lớn ở Xuân lộc, Biên hòa rồi đến chuyện người Mỹ bỏ rơi miền Nam. Bàn tán về các tướng lãnh và dân Saigon đang di tản. Thỉnh thoảng câu chuyện lại bị ngắt quảng bởi những tiếng pháo nổ to liên tục vọng về. Những đôi mắt mệt mỏi vì thức khuya pha lẫn lo lắng nhìn về góc trời xa nơi chập chờn ánh lửa nháng lên trong bóng đêm.
Đột nhiên từ chợ Bà chiểu có tiếng chân bước lao xao và bóng người đi về phía nhà thờ. Trong nhóm ba bốn đứa vừa đứng lên, vừa liếc nhìn những cây súng đang dựa vào cột đèn kế bên. Những đôi mắt căng thẳng quan sát conđường giữa hai dãy phố dưới ánh đèn mờ. Vài phút sau, tụi nó nhận ra đó là một người sĩ quan trẻ mang quân phục bộ binh, đầu trần, không có súng ống. Trên tay anh có chai rượu đã cạn phân nửa. Anh đến gần và nhìn tụi nó với khuôn mặt thật buồn, đôi mắt màu đen u tối như muốn khóc. Người sĩ quan đưa chai rượu mời tụi nó. Một thằng bạo dạn hỏi anh từ đâu về, anh hơi nghiêng ngã trên đôi chân, khoát tay chỉ về hướng xa lộ Biên hòa. Để lại chai rượu cho tụi nó bên vỉa hè,anh bước vào ngồi nghỉ trong bóng tối dưới mái hiên của tiệm thuốc tây. Một lúc sau, anh khóc một mình. Tiếng khóc của một người lính dãi dầu sương gió nghe thật tức tưởi và bi tráng. Bên kia đường trong sân nhà thờ Bà Chiểu, tượng Chúa Giê-su đứng trên đỉnh mái vòm trước tháp chuông nhìn sang thật hiền hòa, độ lượng. Chắc Ngài cũng cảm nhận được niềm đau của người lính chiến nằm khóc cảnh tang thương của Miền Nam trong những ngày tháng binh lửa ngút trời này.
Cả bọn tụi nó đứa ngồi, đứa đứng im lặng nhìn bóng dáng của anh nằm lăn ra nền xi-măng trong đêm tối với niềm thương cảm. Nổi buồn khôn tả của người sĩ quan trẻ làm cho tụi nó không còn tụ tập nói chuyện đánh nhau nữa.Mổi đứa tìm một góc với cây súng trên tay bâng khuâng nhìn ra đường hay ngồi cúi đầu trên vỉa hè với điếu thuốc lá cháy đỏ.
Chợt những tiếng nổ lớn liên tiếp nghe rất rỏ từ sân bay vọng về. Đây là đêm đầu tiên có tiếng pháo kích thật gần làm rung chuyển nhà cửa. Cả bọn tụi nó dáo dác nhìn về phía phát ra những âm thanh kinh hoàng đó. Một đứa lớn nhất trong nhóm nói có lẽ Tân Sơn Nhất đang bị hỏa tiển và pháo tầm xa tấn công. Từ hướng đầu chợ, một người lính lẻ loi đi dưới ánh đèn đường ngang qua nhóm NDTV đang canh gác. Trong dáng điệu buồn bả, anh thoáng nhìn tụi nó và người sĩ quan nằm khóc rồi bước theo con đường Bùi Hữu Nghĩa khuất dần về hướng chiếc cầu sắt qua Đa-kao.
Khoảng mười phút sau, một chiếc xe jeep quân sự màu xanh xám mui trần từ chợ phóng thẳng đến chổ tụi nó và dừng lại. Cả bọn đều đứng dậy. Trên xe chỉ có một người lính quân cảnh. Anh vẫn ngồi sau tay lái và hỏi thăm tụi nó là NDTV của khu nào. Khi nhìn thấy người sĩ quan đang nằm ngủ say dưới mái hiên cạnh chai rượu,người quân cảnh im lặng. Khuôn mặt đăm chiêu bị che khuất một phần dưới bóng tối của vành nón sắt anh đang đội trên đầu.
Nó và ba đứa bạn bước về con hẻm đầu xóm nơi có đống cát to của cửa hàng bán xi-măng, gạch để ngã lưng và nhắm mắt lơ mơ ngủ với cây súng kê sau gáy. Thỉnh thoảng có đứa chợt giật mình, ngồi nhổm dậy nhìn ra con đường trước mặt trong tiếng đại bác nổ ầm ì rất gần. Sau đó lại tựa lưng xuống ngủ lại.
Màn đêm chuyển sang màu xám rồi nhạt dần, trời bắt đầu sáng. Người sĩ quan tỉnh dậy rời khỏi mái hiên lúc nào nó không biết. Chiếc xe jeep và người lính quân cảnh cũng đi từ lâu. Những tiếng nổ từ hướng sân bay vẫn vang rền.
Hôm nay là ngày 29 cuối tháng rồi. Nó và thằng bạn bị bệnh nằm lăn ra ở nhà vì những đêm không ngủ ngoài đường. Căn bệnh nhiễm trùng làm nó thấy kiệt sức vì trong phiên gác, cả bọn lấy nước từ trụ cứu hỏa vào sô, không nấu sôi, chia nhau uống làm hai ba đứa bị kiết lỵ.
Sáng nay dân trong hẻm nó sống đang tụm lại lao xao bàn tán chuyện di tản ngòai bến tàu, trong sân bay, tòa đại sứ… Có những người lính quay về, cởi bỏ quân phục bước ra đường bàn luận, nghe ngóng tình hình với những đôi mắt lo âu. Tối đó nó nhờ thằng bạn ở gần nhà xin đội trưởng NDTV cho nghỉ gác. Trong đêm nó ngủ chập chờn giữa âm thanh rền vang của tiếng đại bác nổ bao trùm khắp thành phố Saigon.
Trưa ngày 30, tiếng súng nhỏ vang lên từ khắp mọi hướng hòa lẫn tiếng pháo nổ làm rung chuyển mái tôn. Nó cố gắng nhổm dậy. Mấy thằng bạn trong xóm nhắn nó đem cây súng ra trụ sở nộp. Thò tay ra phía sau cái tủ sắt cũ kiểu quân đội dùng cất giấy tờ ở nhà tìm cây súng các-bin được giao khi gia nhập đội NDTV. Nó xem lại lần chót khóa an toàn rồi xuống thang gỗ đi ra đầu xóm vào trụ sở NDTV. Hai tay nó đặt nhẹ cây súng xuống đống vũ khí trên cái bàn ở giữa phòng. Lác đác có những đứa nó quen đang ở đó. Tụi nó thoáng nhìn nhau rồi ra về. Nó nhìn lần chót khung cảnh quen thuộc. Lô cốt bao quanh trụ sở làm bằng những thùng phuy to đổ đầy cát, đá và bê-tông nặng nề, bên trên có những vòng dây kẽm gai quấn quanh những cây sắt ấp chiến lược đã han rỉ … Thế là hết, trái tim nó đang đập trong lồng ngực thóang nặng trĩu một nỗi buồn xa xăm. Nó bước vào con hẻm quay về căn nhà ở cuối xóm.
Hơi nóng buổi chiều hè giữa thời điểm giao mùa hầm hập phả ra khắp nơi, trên bầu trời những đám mây xám bạc đang bay lờ lững. Nó nghe từ đâu đó trong không trung những giọt mưa đầu mùa bắt đầu rơi xuống lẫn với tiếng những đầu đạn đồng chạm mái nhà kêu lộp bộp. Tất cả âm thanh đó như những giọt nước mắt đang rơi xuống từ trời cao.
VŨ GIA PHAN