Ông Frans Timmermans (hàng trên bên trái) và ông Josep Borrell (trên phải) – Bà Janet Yellen (dưới trái) )và ông Antony Blinken (hàng dưới phải). (Nguồn ảnh: tổng hợp)

Hai chuyến thăm Trung Cộng của hai phó chủ tịch Ủy ban châu Âu được Đảng Cộng sản Tàu (ĐCST) đối xử khác biệt, có nhận định cho rằng cách hành xử “cà chớn” trong đối ngoại này đã được Trung Cộng thường áp dụng tỏ thái độ ngoại giao.

Phát ngôn viên của Liên Minh Châu Âu (EU) tuyên bố hôm 4/7 rằng phía Trung Cộng đã bất ngờ hủy chuyến thăm dự kiến ​​vào ngày 10/7 của Phó Chủ tịch kiêm Đại diện về Chính Sách Đối Ngoại và An Ninh Ủy Ban Châu Âu, ông Josep Borrell – Trước đó vài ngày, EU vừa thông báo về chuyến công du đến Trung Cộng của ông Borrell.

Bắc Kinh không đưa ra lý do hủy bỏ chuyến thăm của ông Borrell. Trong một tuyên bố gửi tới Reuters vào ngày 4/7, phát ngôn viên của Ủy Ban Châu Âu, bà Nabila Massrali cho biết phía Trung Cộng đã thông báo “thời gian ấn định vào tuần tới không thể sắp xếp được nên phải tìm một ngày khác”.

Ngày 4/7, chỉ vài giờ trước khi phát ngôn viên EU xác nhận Trung Cộng hủy chuyến thăm. Còn phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Cộng, Mao Ninh đã trả lời về vấn đề này trong cuộc họp báo thường kỳ: “Tôi đã không có tin tức gì để công bố”.

Trước đó tại Diễn Đàn Hòa Bình Thế Giới ở Bắc Kinh vào ngày 2/7, Đại sứ EU tại Trung Cộng là ông Jorge Toledo đã tuyên bố rằng ông Borrell dự kiến ​​thăm Trung Cộng vào ngày 10/7. Ông Toledo cho biết ông Borrell sẽ nêu “các vấn đề chiến lược” với Trung Cộng, bao gồm vấn đề nhân quyền và cuộc chiến của Nga ở Ukraine.

Tuy nhiên, cùng thời gian chuyến đi của ông Borrell tới Trung Cộng bị hủy bỏ, một phó chủ tịch khác của Ủy Ban Châu Âu và là trưởng đoàn đàm phán về khí hậu là ông Frans Timmermans đang đến thăm Trung Cộng.

Cơ quan ngôn luận Tân Hoa Xã của Trung Cộng hôm 4/7 cho hay, ông Timmermans đã tổ chức Đối thoại cao cấp giữa Trung Cộng – EU về Môi trường và Khí hậu lần thứ 4 với Phó Thủ tướng Trung Cộng Đinh Tiết Tường (Ủy Viên Ban Thường Vụ Bộ Chính trị Đảng Cộng Sản Tàu (ĐCST)). Ngoài ra, vài giờ sau khi cuộc đối thoại cao cấp kết thúc, ông Timmermans cũng nhận lời phỏng vấn quy mô nhỏ của giới truyền thông.

Tại sao Trung Cộng lại đối xử khác biệt?

Về vấn đề này, trong chương trình tự thực hiện vào ngày 9/7, nhà bình luận chính trị người Hoa tại Hoa Kỳ là ông Trần Phá Không (Chen Pokong) cho biết, Trung Cộng tiếp ông Timmermans nhưng đã hủy chuyến đi của ông Borrell vì phái đoàn do ông Borrell dẫn đầu đã có lịch trao đổi với ĐCST về vấn đề nhân quyền và chiến tranh Nga xâm lược Ukraine.

Ông Trần nói rằng cuộc đối thoại về nhân quyền nghe có vẻ hay, nhưng về thực sự Trung Cộng cho là chỉ trích họ “Vì vậy, Trung Cộng cho rằng nói về nhân quyền thì đằng nào cũng sẽ bị chỉ trích, tốt hơn hết là tránh; về cuộc chiến Ukraine cũng vậy, tốt hơn là nên hủy bỏ… Có thể cách hành xử này sẽ trở thành bình thường trong chính sách ngoại giao của Trung Cộng, theo đó họ sẽ không còn kể đến lễ nghi ngoại giao mà sẽ tùy cơ ứng biến”.

Cùng quan điểm, trong một cuộc phỏng vấn với báo chí hôm 9/7, ông Lý Nguyên Hoa (Li Yuanhua), cựu giáo sư của Đại Học Sư Phạm Thủ Đô (ở Bắc Kinh, Trung Cộng), cho biết hai phó chủ tịch Ủy ban châu Âu có các chủ đề trò chuyện khác nhau đối với Trung Cộng:

“Ông Borrell dự định thảo luận về nhân quyền và việc Nga xâm lược Ukraine. Trên thực tế, đối với Trung Cộng, những vấn đề này không có gì để nói, bởi vì nhân quyền luôn là khuyết điểm của Bắc Kinh, còn cuộc chiến Nga xâm lược Ukraine thì Trung Cộng cũng đã che đậy và trợ giúp Nga đã khiến EU bất bình. Vì vậy, về những vấn đề này phía Trung Cộng biết rằng không có gì để nói, họ cũng không muốn thực hiện bất kỳ thay đổi nào”.

“Còn ông Timmomans đến Trung Cộng để nói về vấn đề khí hậu. Trung Cộng đưa ra những lời hứa ngẫu hứng về vấn đề khí hậu cùng những kế hoạch giả tạo và trống rỗng, họ sẽ không và không bao giờ thực sự thực hiện bất cứ điều gì về khí hậu và môi trường hiện nay cả. Đối với Trung Cộng thì vấn đề này không liên quan và không quan trọng đối với họ”.

“Vì vậy, Bắc Kinh có thái độ khác nhau đối với các quan chức EU, hy vọng qua thái độ đó để các quan chức EU khác nhìn vào mà ứng xử nếu muốn được Trung Cộng thân thiện. Nhưng tôi không nghĩ cách tiếp cận của Trung Cộng sẽ có hiệu quả, vì các nước thành viên EU có quan điểm và chính kiến đồng nhất, nên sẽ không bao giờ tùy tiện thay đổi quan điểm vì thái độ đó của Trung Cộng, cũng như sẽ không trở nên thân thiết với ai đó chỉ vì vấn đề quy cách lễ nghi đón tiếp”.

Ông Lý Nguyên Hoa cũng nói về việc Trung Cộng hủy chuyến thăm của ông Borrell mà không đưa ra bất kỳ lời giải thích nào, điều này cho thấy nhà cầm quyền này đã ở trong tình trạng phá vỡ mọi quy tắc ứng xử ngoại giao trong các vấn đề quốc tế. Ông nói: “Theo thông lệ lâu nay cho thấy Trung Cộng vẫn giữ mức độ lễ nghi nhất định cho dù chỉ để giả vờ, nhưng bây giờ ngày càng lộ rõ ​​bản chất thật và thậm chí còn không thèm giả vờ nữa, tệ ra mặt. Chuyện này có tiền lệ thì sẽ có những lần tiếp theo. Trong ngoại giao, Trung Cộng sử dụng chiến lược đối xử khác biệt với những người khác nhau để truyền đạt điều mà họ muốn thể hiện sự bất bình”.

Trường hợp tương tự khác: Yellen và Blinken

Gần đây, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken và Bộ trưởng Tài Chính Janet Yellen cũng lần lượt đến thăm Trung Cộng, nhưng cách đối xử mà họ nhận được cũng khá khác biệt.

Hôm 9/7, bà Yellen kết thúc chuyến thăm Trung Cộng kéo dài 4 ngày, đây là chuyến thăm Trung Cộng đầu tiên của bà sau khi trở thành Bộ trưởng Tài Chính Mỹ.

Trong chuyến thăm, bà Yellen đã gặp Thủ tướng Trung Cộng Lý Cường, Phó Thủ Tướng Hà Lập Phong, Thống Đốc Ngân Hàng Trung Ương Dị Cương, Bí thư Đảng Ủy mới được bổ nhiệm của Ngân hàng Trung ương Trung Cộng Phạm Công Thắng, và cựu Phó Thủ tướng Lưu Hạc (đã nghỉ hưu).

Mặc dù bà Yellen cũng chỉ trích Trung Cộng nhưng vẫn tiếp tục giọng điệu muốn hợp tác “phản đối việc Trung Cộng và Mỹ tách rời nhau” như trong các bài phát biểu vẫn thấy ở Hoa Kỳ. Trong chuyến thăm này, bà Yellen đã được phía truyền thông nhà nước Trung Cộng thể hiện sự thân thiện. Không chỉ Thủ Tướng Trung Cộng Lý Cường đón tiếp, hôm đó còn có hình ảnh cầu vồng xuất hiện trên bầu trời Bắc Kinh như ẩn ý nói rằng quan hệ Trung-Mỹ đã qua giông tố sẽ lại tươi đẹp, còn truyền thông Trung Cộng cũng nhiệt liệt dùng hình ảnh bà Yellen dùng đũa thành thạo gắp đồ ăn Vân Nam để ca ngợi. Mặc dù bà Yellen có cử chỉ cúi đầu quá nhún nhường khi bắt tay với phó thủ tương Trung Cộng He Lifeng. Bà Yellen bị nhà báo Hoa Kỳ Wilbur Ross cảnh cáo “Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen mắc lỗi lớn cúi đầu khép nép trước Trung Cộng: Làm suy yếu quyền lực [nước Mỹ]”.

Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen (trái) bắt tay Phó Thủ tướng Trung Quốc He Lifeng. (Getty Image)

Cách đối xử của Trung cộng đối với bà Yellen rất khác với ông Blinken. Khi ông Blinken xuống máy bay ở Bắc Kinh đã không có thảm đỏ trên mặt đất ở sân bay, thậm chí thảm đỏ trên lối đi vào phòng họp mặt cũng bị dỡ bỏ. Chỉ thấy vài vạch đỏ được vẽ trên mặt đất của sân bay và những bức ảnh trực tiếp ghi lại khoảnh khắc ông Blinken bước lên “lằn ranh đỏ”.

Mặc dù ông Blinken đã gặp Chủ Tịch Trung Cộng Tập Cận Bình, nhưng những bức ảnh do các truyền thông Trung Cộng công bố cho thấy ông Blinken và các quan chức Trung Cộng khác bao gồm ông Vương Nghị đang ngồi ở hai bên hàng ghế bàn hội nghị, trong khi Tập ngồi chễm chệ một mình trên ghế chủ tịch. Cách sắp xếp như vậy đã làm dấy lên những bình luận rằng hoàn toàn vi phạm nghi thức ngoại giao quốc tế (no protocol).

Chủ Tịch TC Tập Cận Bình ngồi giữ ghế chủ tịch, hàng trái ngồi đầu là Ngoại trưởng Hoa Kỳ Blinken, hàng phải ngồi đầu là Vương Nghị.

Ông Lý Nguyên Hoa nói rằng ông Blinken đã bị đối xử nhục nhã trong chuyến thăm Trung Cộng, những tâm địa nhỏ nhen đó không giúp cho tình hình sẽ tốt đẹp hơn: “Trung Cộng cũng biết rằng chuyến thăm của người Mỹ là để chuyển tải lập trường của Mỹ cho Bắc Kinh. Khi Trung Cộng không thể đảo ngược quyết định của Mỹ, họ chỉ đơn giản bày ra cái gọi là tư thế cứng rắn để bày tỏ sự không hài lòng”.

Ông Hoa nói thêm: “Quy cách đối xử trong chuyến thăm của bà Yellen có vẻ khá hơn, trên thực tế Trung Cộng không dám đoạn tuyệt với Mỹ nên phải đối xử khác đi, để có thể lừa được người dân ở Trung Cộng: Nếu người Mỹ cho thấy thay đổi thái độ thì chúng ta sẽ dành một số phép lịch sự nhất định. Nhưng về bản chất hiện nay Trung Cộng nhận thấy không có năng lực đủ để đối đầu được với Mỹ, chẳng qua muốn diễn để tỏ vẻ ta đây mà thôi”.

Diệc Dương