Ngày 12 tháng 7, 2016 Tòa án Trọng tài Thường trực (Permanent Court of Arbitration) hay gọi đúng và đầy đủ là Tòa trọng tài căn cứ vào Phụ Lục VII của UNCLOS (Arbitrations under Annex VII of UNCLOS) quyết định Philippines đúng khi chống lại các đòi hỏi của Trung Cộng trong tranh chấp chủ quyền Biển Đông, trong đó có Thitu, Philippines gọi là Pag-asa.
Tòa cũng nhận xét Trung Cộng không có một cơ sở pháp lý nào để đòi quyền lịch sử đối với tài nguyên trong “đường chín gạch” mở rộng nhiều trăm hải lý từ phía nam và đông của đảo Hải Nam, không có một vùng nổi bật trên biển (sea features) nào mà Trung Cộng cho là của họ có khả năng tạo ra một EEZ (Exclusive Economic Zone), khẳng định “Trung Quốc đã vi phạm chủ quyền của Philippines” và một số vi phạm khác về môi trường.
Trong một thông cáo báo chí công bố tức khắc sau phán quyết, chính phủ Philippines “khẳng định một cách mạnh mẽ sự tôn trọng đối với phán quyết lịch sử của tòa như là một đóng góp quan trọng vào xung đột đang diễn ra” tại Biển Đông.
Người Việt chúng ta rất có cảm tình với chính phủ Philippines trong vụ kiện. Từ năm khởi kiện 2013 cho đến khi tòa phán, chúng ta chỉ mong cho Philippines thắng. Đòan kết chống lại Trung Cộng, kẻ thù chung hung bạo, độc ác, chuyên hiếp đáp những nước thế cô sức yếu là một tình cảm tự nhiên.
Tuy nhiên, cũng chỉ nên dừng lại ở chỗ cảm tình thôi, không nên đồng ý luôn quan điểm chủ quyền của chính phủ Philippines vì đảo Thị Tứ (Pag-asa) là đảo của Việt Nam chứ không phải của Phillippines. Ngay cả các tổ chức địa dư quốc tế cũng đặt tên đảo là Thitu, theo âm Thị Tứ của Việt Nam.
Bạch Thư của chính phủ VNCH 1975 ghi rõ, sau khi thủ đắc chủ quyền các đảo nầy do chiếm cứ, Bộ Ngọai Giao Pháp đã công bố quyền thủ đắc nầy trong sổ bộ ngày 26 tháng 7 năm 1933 (Trang 7837), trong đó xác định ở điểm thứ 6: “… 6. Đảo Thị Tứ (Thitu) tọa lạc tại vỹ tuyến 11 độ 7 Bắc và kinh tuyến 114 độ 16 Đông cùng một số đảo khác (Chiếm cứ ngày 12 tháng 4 năm 1933) “.
Bản sao của tuyên bố được chính phủ Pháp gởi cho các quốc gia liên hệ trong đó có Philippines. Chính phủ Philippines không phản đối. Chính Phủ Hoa Kỳ, đại diện cho quyền lợi của Philippines vào năm 1933, cũng không phản đối.
Sau khi Nhật thua trận trong năm 1945, chính phủ Pháp đã nhượng chủ quyền Đông Dương lại cho Việt Nam, và cũng thể theo đó Việt Nam thủ đắc tất cả các quyền nằm trong quản hạt của thuộc địa Pháp.
Lợi dụng hoàn cảnh khó khăn của VNCH trong thời chiến và nhận được thông tin về nguồn dự trữ dầu khí dồi dào trong khu vực, chính phủ Phlippines đưa quân chiếm Thị Tứ của VNCH và năm 1978 mới có văn bản chính thức tuyên bố chủ quyền.
Quốc gia nào cũng có những cơn bĩ cực. Việt Nam chịu đựng quá nhiều bĩ cực nhưng nếu những người Việt yêu nước biết đặt quyền lợi tổ quốc lên trên hết và biết vận dụng moi cơ hội quốc tế, mục đích phục hưng và thăng tiến Việt Nam không chỉ là một giấc mơ mà là một thực tế sẽ xảy ra.
Trần Trung Đạo