Cho đến sáng nay CN 12 tháng 1, 2025, cơn bão lửa hung tàn tại miền Nam California đã lấy đi sinh mạng 16 người, ít nhất 13 người không rõ sống chết (mất tích), hơn 37,000 acres cùng với trên 12 ngàn căn nhà và cơ sở thương mại bị thiêu rụi. Hiện vẫn còn lệnh di tản trên 153 ngàn người, hai đám cháy lớn nhất vẫn chỉ kiểm soát được một phần nhỏ, Eaton 27% & Palisades 11%. Riêng thiệt hại vật chất ước tính trên $150 tỷ, trận bão lửa này sẽ trở thành thảm họa đắt giá nhất trong lịch sử cận đại, không những tại California mà có thể của toàn nước Mỹ! [1] & [2]
Vì Đâu Nên Nỗi
Do Trời:
Ai cũng biết tiểu bang California, ngoại trừ vùng cực Bắc, có khí hậu ấm áp nhưng khô hanh quanh năm. Dịp này gió từ vùng sa mạc trong đất liền thổi ra với tốc độ khủng khiếp, có lúc lên đến 100 dặm một giờ, không khí càng khô khan, cây cối càng khô cằn mất nước, chỉ một tàn lửa bén vào cũng đủ bùng lên thành đuốc lửa lớn. Những đốm lửa được gió mạnh bốc đi xa cả vài trăm thước như những tràng pháo thăng thiên. Chính vì vậy tiểu bang này luôn có nguy cơ của những trận cuồng phong tạo nên bão lửa.
Do Người:
Đây là điều kiện thiên nhiên, tuy khắc nghiệt nhưng con người vẫn có thể khắc phục phần lớn. Không lý nào một tiểu bang luôn tự nhận rằng nếu đứng riêng như một quốc gia sẽ đứng hàng thứ năm thế giới (sau Mỹ, Tầu, Nhật và Đức) mà để cho những thành phố đẹp như mơ: Palisades, Malibu, Santa Monica, Calabasas, Brentwood và Encino bị thiêu hủy hay thiệt hại nặng nề.
Lãnh Đạo
Theo dữ liệu liên bang do Dịch vụ Công viên Quốc gia (the National Park Service) cung cấp, có đến 85% những vụ cháy rừng (wildfires) tại Mỹ do con người gây ra, trong đó 15% là do có người cố tình đốt (arson). Dịp này cũng đã có những kẻ đã bị bắt để điều tra. [3]. Chúng ta không đề cập đến nguyên do những vụ hỏa hoạn này do đâu vì đang điều tra, nhưng muốn nhấn mạnh đến những thiếu sót của cơ quan chức năng trong trường hợp này từ việc thiếu phòng bị.
Một trong những sự kiện rõ ràng nhất là khi khẩn cấp cần dập lửa, nhiều cột nước (hydrants) khô rang không có nước nào hay chỉ có chút xíu rồi hết! Nhiều cột còn bị kẻ gian tháo đi đem bán cho đại lý sắt đồng vụn! Theo tờ LA Times, từ tháng 1/2023 đến tháng 5/2024 tại LA County kẻ gian đã lấy trộm trên 300 cột nước! – Phải chăng vì chính quyền cánh tả ở đây quá nhẹ tay với tội phạm.
* Người ta còn chỉ trích bà Thị trưởng LA Karen Bass không quan tâm đến dân, không có tầm nhìn xa. Trước cả tuần Sở Khí tượng LA đã báo động một “thời tiết cực kỳ dễ gây hỏa hoạn” (extreme fire weather conditions), vậy mà bà ta vẫn hớn hở, le te đi dự lễ nhậm chức của tân Tổng thống Ghana. Lúc trở về khi bị hỏi tại sao có nhiều cột nước bị hư không có áp lực nước, cũng như sao không có nguồn cung cấp nước từ hồ chứa Santa Ynez? Bà bắt chước ông “boss” (Thống đốc Newsom) trả lời một cách ngây thơ vô số tội rằng những cột nước này không được thiết kế để đối phó với những thảm họa lớn như hiện tại! Trả lời rứa không trách bị Trump cho là bất tài (incompetent).
* Ngài Thống đốc California, Gavin Newsom, người bị Trump gọi xách mé là “Gavin Newscum” tài cán có thể giới hạn nhưng thiên tả lại hết mình. Nổi bật với những chi tiêu không đúng chỗ, không theo thứ tự ưu tiên. Thí dụ:
– Từ mười năm trước (2024) cử tri California đã thông qua một dự luật chi ra $2.7 tỷ cho các dự án dự trữ nước, nhưng cho đến nay không một dự án nào được hoàn thành.
– Hay như Trump móc mỉa Newsom đã từ chối ký vào tuyên bố khôi phục nước, để cả triệu gallon nước sẽ từ lượng mưa và tuyết tan miền Bắc chảy vào nhiều khu vực của California, bao gồm cả khu hiện đang bị cháy như tận thế (burning in a virtually apocalyptic way). Chỉ vì anh ta muốn bảo vệ (không hiệu quả) một loài cá tanh vô giá trị được gọi là “smelt”, nhưng anh ta lại chẳng quan tâm gì đến người dân California, giờ thì đang phải trả một giá khủng khiếp. [4]
– Nói về chi tiêu linh tinh bất hợp lý của chính quyền thiên tả California thì nhiều vô số. Rõ nhất có thể kể đến khoản $22 tỷ tiểu bang chi ra để giải quyết vấn đề vô gia cư, nhưng đáng buồn thay năm ngoái số người homeless đã tăng 3%! Ngoài ra California còn là TB đầu tiên áp dụng chương trình Medicaid cho những người nhập cư bất hợp pháp, khiến những người đóng thuế tại TB này phải chi thêm $6.5 tỷ mỗi năm.
– Thành phố Los Angeles cũng không khá hơn, năm qua chi ra $1.3 tỷ cho vấn đề vô gia cư, mặc dù Kiểm soát Viên Thành phố thấy nửa số tiền đó không được chi tiêu. Trong khi ngân sách Sở Cứu hỏa chỉ có $837 triệu còn bị cắt mất $17 triệu.
– Cánh tả hiện đang trút trách nhiệm cho nhau. Newsom hôm qua (Thứ Bảy) trong cuộc phỏng vấn của nhóm cực tả “Pod Save America” đã chỉ trích các lãnh đạo địa phương và cho rằng mình không có được câu trả lời rõ ràng và thẳng thắn từ những những người dưới quyền! [5]
> Chúng ta không mấy người không biết nam tài tử, kiêm đạo diễn, kiêm nhà sản xuất phim ảnh lừng danh Mel Gibson [6] khi biết tin căn nhà với nhiều kỷ niệm quý giá của mình tại Malibu bị cháy rụi, tài tử gạo cội này nhắn cho Thống đốc Newsom vỏn vẹn 5 chữ: “Spend less on hair gel.” Số là chúng ta thấy Mít-tờ Newsom tóc lúc nào cũng bóng mượt, láng cóng, chải vuốt đuôi gà về đằng sau. Có người nói “quê không chịu được!”
Thiệt Hại Về Bảo Hiểm:
Trước ngày cơn “bão lửa” xẩy ra tại miền Nam California, nhiều hãng bảo hiểm đã hoặc đang muốn “bỏ của chạy lấy người” ra khỏi tiểu bang này. Lý do như chúng ta ai cũng biết, tình trạng khí hậu khô hanh quanh năm, lâu lâu gió từ sa mạc lục địa thổi thốc đến mang đi mọi độ ẩm khiến cây cối nhà cửa khô rang, rất dễ cháy. Những trận bão lửa xẩy ra liên tiếp.
Trước đây là trận cháy Butte Camp Fire (2018), các hãng bảo hiểm thiệt hại khoảng $10 tỷ. Những năm mưa thuận gió hòa các hãng bảo hiểm (theo JPMorgan analysts) lời khoảng $1 tỷ, như vậy cần 10 năm không có chuyện gì lớn xẩy ra các hãng bảo hiểm mơi lấy lại vốn. Nay trận bão lửa này thiêu rụi 12 ngàn căn nhà vùng Pacific Palisades, nơi mà giá trị trung bình một căn nhà khoảng $3 triệu – so với giá trị căn nhà vùng Butte County có khoảng $410 ngàn, nhà vùng Palisades đắt hơn 7 lần nên thiệt hại ít nhất cũng hơn $20 tỷ (trên tổng số thiệt hại $150 tỷ). Như vậy ca1cha4ng bảo hiểm sẽ cần 20 năm không có chuyện gì lớn mới lấy lại được vốn. Hỏi sao họ không sợ và đòi tăng tiền bảo hiểm hoài.
Kết Luận:
Hy vọng qua biến cố đau thương này từ chính quyền đến dân chúng đều học được bài học làm thế nào để tránh hỏa hoạn.
Viết đến đây thật vô cùng tình cờ có người quen gởi một tin nhắn – rất buồn – căn tứ lập (four-plex) của chị ta trên đường Rock Spring vừa bị cháy rụi chiều nay! Căn số hai dưới lầu chiên cá làm lửa bốc cháy lan lên hai căn trên lầu. Lửa cháy nhanh đến nổi hai căn trên lầu (số 3 & 4) không kịp lấy bất cứ thứ gì. Người cha trên căn số 3 chỉ kịp ôm con từ lan can nhảy xuống, may mà anh ta có võ nên hai cha con chỉ bị thương chớ không chết. Tạ ơn Trên!
Tôi cũng sực nhớ một đoạn trong Cựu Ước được dùng bởi cả ba tôn giáo (Thiên Chúa giáo, Do Thái giáo và Hồi giáo), sách Sáng Thế Ký (Genesis) nói về hai thành phố cổ Sodom & Gomorrah cách đây khoảng 2 ngàn năm (thời vua Hùng tại nước ta) bị lửa thiêu rụi vì dân trong hai thành này quá sức tội lỗi. Chẳng biết vùng Malibu nơi các tài tử điện ảnh ở đạo đức thánh thiện đến mức nào?
Thôi thì mình làm mọi thứ, trong khả năng, để xoa dịu và chia sẻ chút xíu nỗi đau buồn của nước Mỹ nói chung, dân chúng vùng bị hỏa hoạn nói riêng vậy.
Phạm Mạnh Tuấn -12 tháng 1, 2025
— —
[2] https://calmatters.org/economy/2025/01/la-fires-california-insurance/
[3] https://www.parks.ca.gov/NewsRelease/1347
[4] Thực ra trong nhiệm kỳ đầu Trump đã đưa ra “Dự án Thung lũng Trung tâm” (Central Valley Project) nhằm mang nước đến cho nông dân vùng thung lũng San Joaquin. Nhưng dự án này bị Newsom và Tổng Chưởng lý California, Xavier Becerra, kiện vì cho rằng vi phạm các nguyên tắc bảo vệ đối với các loài có nguy cơ tuyệt chủng như loài cá “Delta Smelt”.
[5] https://www.cnn.com/2025/01/12/politics/democrats-trump-clash-california-wildfires/index.html
[6] Mel Gibson nổi tiếng với nhưng phim như Braveheart, The Passion of the Christ, What Women Want, The Patriot, …