Càng ngày càng gần đất, xa trời…không có gì lưu lại với bà con, bạn bè, tôi xin trích vài phần trong hồi ký gia đình “Đời tôi” chia sẻ những thành công, thất bại của tôi cùng Quý Vị, qua 3 tiêu đề rút gọn:
– Tị nạn, làm lại cuộc đời
– 28 năm ở Hong Kong và Quảng Châu
– Buôn bán với người Mỹ, người Nhật
Đời tôi được Thượng Đế ưu đãi, tôi cảm tạ Ơn Trên cho tôi nhiều cơ hội để thi thố tài năng và hiểu rõ câu:
“Tận nhân lực mới tri thiên mệnh”
Hè năm 1965, Đại Tá Nguyễn Vĩnh Nghi lên Dalat, Ông mời các Sĩ quan TVBQGVN quen biết, trước đây khi Ông làm Tham Mưu Trưởng ở Trường dùng cơm tối. Gặp lại tôi, Ông ngạc nhiên vì sao tôi vẫn còn ở TVB, trong lúc đa số sĩ quan khác đã tung hoành trên các nẻo đường đất nước.
Ông đề nghị: Có một lớp học Báo Chí ở Mỹ, lâu nay Cục Tâm Lý Chiến chọn Sĩ Quan đi học, mà chưa được, nếu anh thi đậu Anh ngữ, tôi sẽ chọn anh. Sở dĩ Ông đề nghị như vậy, vì Ông biết tôi đã từng được “Trường Tác Chiến trong Rừng” của Quân Đội Hoàng Gia Anh, ở Malaysia (1959) giữ lại sau khi mãn khóa để làm Huấn Luyện Viên cho các khóa tiếp; Anh ngữ chắc không tệ lắm.
Tôi xin phép Đại Tá Đỗ-Ngọc-Nhận, Chỉ Huy Trưởng TVB để đi học khóa này. Ông cười và nói:
Lúc này là mùa Văn Hóa, tôi cho Anh về Saigon thi Anh Văn, cũng như cho anh một tuần đi phép vậy…Khó lắm không pass nỗi đâu! mà nếu có đi được, sau khi mãn khóa, cũng phải trở về Trường nhen.
Người có số, tôi trình diện Chỉ Huy Trưởng Trường Anh Ngữ Quân Đội xin thi Anh Văn để theo học lớp Báo Chí, gặp Thiếu tá Phan Thông Tràng, CHT, ngày xưa dạy Anh Văn ở TVB. Ông nói:
Anh không thi nổi đâu, tôi cho anh theo học một khóa Anh Ngữ, may ra…(vì nếu thi rớt, phải trở về đơn vị liền) thế là tôi được học 3 tháng Anh ngữ.
Hết khóa, gần đến ngày thi, Ông nói với tôi:
anh thi để học lớp Báo Chí chắc không pass nỗi, anh xin phép 3 ngày vì chuyện gia đình, anh vắng mặt, không thi, trở lại tôi cho anh học tiếp khóa cao cấp, thì may ra … thế là tôi học thêm nữa và sau cùng pass, được đi Fort Benjamin Harrison, ở Indiana, học lớp Báo Chí.
Khóa Báo Chí này có 27 Sĩ Quan Mỹ, 6 Sĩ Quan Âu Châu và 2 Sĩ Quan VN: Anh Lê Trung Hiền và tôi.
Số TỐT vẫn tiếp tục…Khi mãn khóa, tôi đậu hạng nhì (runner-up).
Tình cờ, ngày Lễ mãn khóa lại có bão tuyết, các chuyến bay đình bay, Thiếu Tướng Kiểm, Trưởng Phòng Nhân Viên, BTTM, đang đi thăm Trường Quân Cảnh gần đó, không đi được, nên Vị CHT Trường Defense Information School mời dự Lễ, vì có Sĩ Quan VN đậu cao.
Tan lễ, tôi trình diện Thiếu Tướng, Ông hỏi:
– Anh ở đơn vị nào?
– Kính thưa Thiếu Tướng: tôi ở Trường Võ Bị.
– Không được, khi về SaiGon, anh gặp tôi, anh phải về TCCTCT, tôi sẽ nói với Thiếu Tướng Trung.
Thế là cuộc đời thay đổi.
Sau Tết Mậu Thân, vì phải đương đầu với hơn 150 ký giả, phóng viên, ngoại quốc ồ ạt đến VN, nên Thủ Tướng Trần Văn Hương bổ nhiệm tôi làm Giám Đốc Nha Báo Chí, BTT. (8/1968)
Tôi đến nhậm chức đi xe của Phủ Tổng Thống, tài xế của Phủ lái ( vì lúc đó tôi làm Bí Thư Trưởng Văn Phòng Tổng Thư Ký, Phủ Tổng Thống, có xe, có tài xế của Phủ ), nhiều người tưởng rằng Tổng Thống bổ nhiệm tôi, nên đến khi Thủ Tướng Trần văn Hương từ chức, Thủ Tướng Trần Thiện Khiêm lên thay, Tổng Trưởng Ngô khắc Tỉnh thay thế ông Nguyễn ngọc An, vẫn giữ tôi lại.
Ở Nha Báo Chí 2 năm, Anh Em ký giả, Quý Vị Chủ Nhiệm thúc giục tôi ra ứng cử Hội Đồng Đô Thành, nhiệm kỳ 1970-1974.
Đắc cử và sau đó được bầu: Chủ Tịch Hội Đồng Đô Thành Saigon.
Tị Nạn, làm lại cuộc đời:
Chiều 25/4/1975, tôi mời Trung tá Bob M… , Tùy viên báo chí tòa Đại Sứ Mỹ, cũng là bạn đồng học Khóa Báo Chí với tôi, dùng cơm tiễn biệt vì Ông này phải rời VN.
5 giờ sáng hôm sau, Ông điện thoại cho tôi, yêu cầu tôi đến gặp Ông có việc khẩn, mà không nói qua điện thoại được. Khi gặp nhau, Ông cho biết: tôi phải rời Saigon ngay, vì Saigon sẽ mất trong nay mai.
– Không sao, nếu đối đế, tôi sẽ về Vĩnh Long.
– Không phải vậy, cả Miền Nam sẽ mất, Anh về chuẩn bị, 8 giờ sáng tôi lại đón, đưa Anh lên phi trường đi lánh nạn.
Tôi như người mất hồn, về kêu vợ con thức dậy chuẩn bị chạy giặc. Hôm đó có cả em gái tôi và 3 đứa con của nó đến nhà tôi ngủ, để tránh pháo kích, nhà tôi có 3 từng lầu.
Mẹ vợ tôi không chịu đi.
Ba tôi ở Vĩnh Long lên, thấy vậy, Ông liền trở về Vĩnh Long.
11 giờ, Bob tới rước, gia đình tôi và em tôi, 10 người, xe không đủ chỗ, Ông đề nghị đưa gia đình tôi trước, rồi trở lại rước gia đình em tôi sau.
Tôi biết nếu rước gia đình tôi rồi, không chắc gì Ông trở lại, nên đề nghị đưa nhà tôi, em gái tôi, và 3 con cháu gái đi trước, trở lại rước tôi và mấy đứa con trai sau. Ông đành phải chịu và đến gần 5 giờ chiều, ông mới trở lại rước tôi. Đêm đó ngủ ở Phi Trường, sáng hôm sau bay qua Guam. Không phải đi “lánh nạn, mà là đi tị nạn”.
Tôi được Ông Bà Albert L…, quen lúc học Báo chí ở Indiana, sponsor về Indianapolis. Gặp lại Mayor Lugar, mà năm 1972, tôi là khách của Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ, mời tham sát cuộc Bầu cử tổng thống ở Mỹ, có ghé Indianapolis thăm Ông Bà Albert L…, thăm thành phố này và đề nghị kết ” Sister Cities”, Saigon-Indianapolis. Mayor Lugar (sau này là Senator Lugar) tận tình giúp tôi tìm việc, nhưng không kết quả.
Ngày nào cũng đi interview, nhưng không có job nào!
Em gái tôi, Giáo Viên trường Tiểu Học ở saigon, nhờ khéo tay, cắm hoa nên được một tiệm hoa mướn.
Nhà tôi, dân Marie Curie, thông thạo Anh văn, được Trường Alisson mướn. Chỉ có tôi, thất nghiệp dài dài: you are overqualified .
Một Ông chủ hãng, sau khi interview thành thật nói với tôi:
Đọc resume của anh, ai cũng muốn mướn anh, nhưng ai cũng ngại, vì anh do Ông Thị Trưởng giới thiệu, mướn anh thì dễ, cho anh nghĩ thì khó; anh là người Việt đầu tiên tới đây, không biết có thích hợp cách làm việc ở Mỹ không? Anh nên đến “Sở Tìm Việc”, họ khảo sát anh, rồi họ tìm việc cho anh.
Sáng ngày sau, tôi đến “Snelling Snelling”, họ coi resume của tôi, rồi hỏi:
– Làm việc chỗ không an toàn lắm, anh có ngại không?
– Tôi là người tị nạn từ xứ chiến tranh, đâu có gì ngại.
– Làm Ca đêm được không?
– Ngày đêm gì cũng được, miễn có việc làm là quý rồi.
Anh này đưa tôi đến tiệm ” Burger Chef ” (nay là Burger King) ở downtown, khu da đen; Tiệm vừa bị ăn cướp cách đây vài ngày, Manager Ca đêm sợ quá, xin nghỉ. tôi thế chỗ.
Tuy là Manager, nhưng tôi phải làm hết, vì các em giúp việc sợ, nên sau 6 giờ, xin về; tôi vừa lau nhà, vừa nướng thịt, vừa thâu tiền, bao sân cho đến đóng cửa. Chừng 10 ngày sau, các em lần lượt đi làm đủ hết, tôi đỡ một chút.
Sáng thứ Sáu hợp, tôi hỏi nguyên do, một em nói:
– chúng tôi biết anh có kungfu, bảo vệ chúng tôi được.
Tôi súy bật cười, cố giữ nghiêm hỏi:
– Làm sao các em biết?
– John nhìn thấy anh tập ...
Thì ra, vì không quen làm việc ban đêm, tôi buồn ngủ quá, không lẻ ngủ trong office, nên đi ra parking múa tay, đá chưn vài vồng cho tỉnh ngủ, các em tưởng tôi là Lý Tiểu Long? …ha…ha…
10 giờ đóng cửa, nhưng dọn dẹp, đi bỏ tiền vô Bank v.v… loay quây cũng nửa đêm mới xong, nhà lại xa, có khi buồn ngủ quá, xe dừng đèn đỏ ở ngã tư, tôi ngủ gục trên tay lái; đèn xanh, mặc cho các xe sau bóp kèn, cũng không nghe, đến khi có người gõ cửa mới thức, chạy tiếp.
Một hôm, tình cờ, tôi thấy hảng Woods Wire Products. INC. là một xưởng làm dây điện nhỏ, lối 40-50 nhân viên, ở Carmel, Ind.
Tôi đến xin việc. Chủ Hãng, Fred St… interview tôi.
tôi nói: xin Ông đừng coi quá khứ của tôi, trong resume, tôi là người tị nạn, ông cho tôi job thấp nhứt, khi tôi làm, ông thấy tôi làm được, thì ông tăng lương cho tôi.
– ồ, nếu vậy thì anh qua nhà máy, gặp Supervisor Bill Cl… , ảnh sẽ cho anh công việc.
Tôi gặp Bill, anh này nhìn tôi, rồi nói: you look neat.
Rồi chỉ tôi mấy thùng cây đựng Plastic, ABS, …, bảo tôi khui ra đem bột đổ vào các bồn chứa trong kho; ván, giấy bao… đổ vào xe rác… nghĩa là job mới của tôi là JANITOR ( $ 2.75/ giờ).
Tuy lương ít, nhưng gần nhà, làm ban ngày, và trong môi trường của tôi…Không sao, có job là được; cũng như bao nhiêu anh em tị nạn gian khổ, quên mình là ai, hy vọng, mong sao kiếm được chén cơm, nuôi vợ, nuôi con, làm lại cuộc đời.
Trớ trêu, mấy tháng trước, là Tổng Giám Đốc Thành Mỹ Kỹ Nghệ Cty., 2000 nhân viên, công ty sản xuất cable điện lớn nhứt VN, bây giờ Janitor xưởng dây WWP, chưa tới 50 nhân viên .
Vài ngày sau, Bill hỏi tôi:
– sao anh biết Plastic nào, ABS nào đổ vào bồn nào?
– Trước đây ở VN, tôi có biết qua
– Vậy anh coi kho được không?
Job mới, warehouse keeper, tăng lương: $ 4.50/ hr.
ha.. ha…Võ Bị… đa hiệu mà.
Mỗi ngày tôi đi làm thật sớm, xem production order, rồi đổ bột vào các máy, pha màu cần thiết. Các Machine Operators ngạc nhiên, thích thú vì có người làm cu li cho họ, tới là mở máy chạy liền, khỏi đi lảnh bột, pha màu v.v… Tôi còn làm cu li hơn nữa, là rửa tách coffee của họ, rồi rót coffee đúng theo ý họ, tôi biết anh nào black coffee, anh nào bao nhiêu cream, bao nhiêu đường… nhờ vậy mà họ để tôi yên, không ganh tỵ:
” thân Lươn bao quản lấm đầu”;
vì Ông Chủ Hãng, Fred thường xuống xưởng buổi trưa, kéo tôi đi ăn Lunch. Fred còn trẻ, WWP là do Ông Già Vợ dựng lên, nên khi gặp khó khăn gì thường hay hỏi tôi, vấn kế.
Ví dụ: Hãng bị mất Đồng (copper), không biết tại sao? .
– Dân Carmel rất hiền, lương thiện, chắc không có ai ăn cắp?
Fred hỏi tôi; Suy nghĩ một chút, tôi nói:
Có lẽ Copper bị mất trong lúc processing, Hãng mua copper theo cân, nặng nhẹ, bán ra theo dây, chiều dài, nếu trong lúc kéo dây, chểnh mảng, không thay DIES đúng lúc, dây sẽ to hơn, do đó mất copper. Phải quy định bắt buộc thay DIES mỗi 3 ngày, để có dây đúng tiêu chuẩn, không mất copper.
Quả thật, tháng sau, stock copper trở lại bình thường .
Lâu ngày thân thiện hơn, có một Operator cao tuổi, Ray M… hỏi tôi:
Anh biết nhiều, sao không chạy máy, Machine Operator được $ 7.50/hr
– tôi chưa làm qua, không biết có làm được không?
– Tôi chỉ anh, làm được, lương cao.
Sau vài tuần, tôi chạy máy được.
Lúc đó, bắt đầu mùa Đông, tuyết nhiều, đa số operators từ Florida lên, không quen tuyết, ở nhà không đi làm; 4, 5 máy bỏ trống.
Tôi đề nghị với Chủ Hãng Fred St… :
– Tôi có thể chạy được 2 hoặc 3 máy cho Ông, nếu ông cho vài người trẻ giúp tôi lên dây, xuống dây, vì quá nặng, tôi làm không nổi.
Fred cho tôi 3 cậu thanh niên, drop out high school, giúp tôi chạy 3 máy.
Một hôm vui miệng, tôi hỏi:
– sao các anh không học chạy máy, có nhiều tiền hơn?
– Bọn tôi dốt lắm anh Lu ơi! chử học còn không xong, làm sao học chạy máy được!
– Không sao, ngày xưa ở VN, tôi dạy SVSQ, tôi chỉ dẫn các anh được, miễn là các anh nghe theo, ghi nhớ, làm đúng là được.
Thế là vài tuần, tôi đào tạo được 3 operators thành thạo.
Đông qua, Xuân tới, Operators đi làm lại; Chủ Hãng mở ” Ca đêm”.
Tôi được đề cử làm Supervisor Ca đêm với 3 chú operators trẻ.
Với vai trò supervisor, tôi nhìn thấy Hãng có nhiều thiếu sót;
tôi nói với Fred:
Sao Hãng Ông không có Lab để pretest chính thức products khi làm xong, như vậy Hãng nhẹ đóng Liability Insurance.
Ngày xưa ở VN, tôi bán dây cho DAO, tôi có LAB. test trước, DAO tin tưởng, thương mại rất tốt.
– Anh có thể làm một Lab. TEST cho WWP không?
Đã ở trần, đâu sợ rách áo, tôi gật đầu!
Về nhà, nhờ Vợ Con đi Thư viện, tìm ” how to set a quality Lab. to test Electrical wires according to UL regulations” biên lại, copy máy móc, tôi viết lại thành Project, đưa cho Fred.
Từ Supervisor, nay thành Quality Control Manager, lương tính theo tháng, đi làm ” khăn đóng, áo dài ” tề chỉnh, vì phải thường xuyên tiếp UL inspectors, mời họ đi ăn Lunch, Hãng đài thọ… ngon chưa?
Christmas 1976, tôi xin phép nghỉ 2 tuần để đi Taipei và Hongkong thăm bạn bè củ. Fred gọi tôi:
– tôi cho anh 3 tuần nghỉ phép, Hãng trả tiền round trip air ticket cho anh . Anh coi bên đó có gì có thể đem về đây bán được không?
Đến Taipei, tôi gặp lại 3 Kỹ Sư Taiwan, trước đây Thành Mỹ mướn, sau 75, csVN sung công Thành Mỹ, họ về lại Taipei. Chỉ vài ngày sau, Kỹ Sư Kwo tìm được một hãng làm chụp đèn ở Đài Trung. Tôi đến thăm xưởng, đưa mẫu để họ làm và cho giá. Hàng mẫu rất đẹp, giá FOB Taiwan $ 0. 48 / each; cũng giống vậy, Woods mua ở NY, giá $ 0.89/ each, mỗi tháng hơn 100,000 cái ( nếu mua ở Taiwan , saving: 0.89 – 0.48 = 0.41, mỗi tháng saving= $ 41,000.00 ) .
Đây chỉ là một loại thôi, cả series này có 4 loại, tổng cộng dùng trong tháng có khi trên 300,000 cái.
Trở về Mỹ, tôi đưa cho Fred coi và lập tức làm thủ tục mua 100,000 cái mỗi tháng, giá $0.48. Nhập khẩu, phải mở Letter of Credit ( tín dụng thư ), vì Hãng nhỏ, không ai biết làm sao; tôi thì rất rành, nên tôi được đề cử Vice President Purchasing để lo các việc này.
Tôi vào Woods, bắt đầu từ JANITOR ( 9/75 ) warehouse keeper, Machine Operator, Supervisor, Quality Control Manager, Vice President ( 2/77 )
18 tháng bò lên từ bực …
Hàng nhập trôi chảy, tốt đẹp… Có tháng mua đến 200,000 cái.
Một hôm Fred nói với tôi. Ông có việc, out of town, lối 10 ngày và nhờ tôi coi Hãng dùm.
Khi trở về, Fred mời tôi lên văn phòng:
– Mấy hôm nay, tôi đi Taiwan, tôi đến chỗ anh mua chụp đèn, tôi muốn check giá anh mua, vì càng ngày số lượng mua càng nhiều. Họ cho giá tôi là $0.53. tôi nói sẽ mua số lượng lớn, họ cũng không chịu bớt. cuối cùng tôi nói, có người mua của các ông giá $ 0.48, sao các ông bán mắt cho tôi.
Họ nói: đúng , chúng tôi bán giá đặc biệt cho ông Luu, Ông Luu trước ở VN đối với người Taiwan rất tốt, nay tị nạn ở Mỹ, chúng tôi giúp ổng.
– Fred, ông nghĩ tôi ăn gian Hãng phải không?
Lúc ở VN, tôi lên xuống xe, có người mở cửa, tiền bạc dư dả; sau khi Saigon thất thủ, thành người tị nạn, cầm dĩa xin cơm. Người sanh ra không có đem tiền theo, lúc chết cũng không mang theo được.
Tiền là của Trời cho, tôi cần gì phải ăn gian…
thật ra giá 48 cents là hãy còn mắt, nếu mình tự làm còn rẻ nhiều. Trading Co. ít lắm cũng lời .08 cents, xưởng cũng vậy, Factory cost không quả .32 cents.
Fred liền nói: Vậy thì làm đi.
Tôi nói: Ông mở Hãng, tôi quản lý cho.
– Không được, Asia xa xôi quá, tôi không quen, anh làm đi, tôi giúp.
– Ông cũng biết, tôi là người tị nạn, tiền đâu mà làm?
– Anh tính đi…
Mấy tuần liền, tôi thấy cơ hội, nhưng không biết làm sao?
Cùng tắc thông, thông tắc biến… cuối cùng tôi nghĩ ra cách:
“Mượn đầu heo nấu cháo”.
Tôi đề nghị với Fred:
– Tôi sẽ mở Hãng làm chụp đèn ở Á Châu, Woods đặt hàng 6 tháng, mỗi tháng 50,000 reflectors giá $ 0.48;
tổng cộng: 50,000 x 6 x 0.48 = $ 144,000.00
Cash advance: $ 70,000.00
Irrevocable letter of credit: $ 74,000.00 , partial shipment allowed .
Sau số lượng này , tôi sẽ bán cho Woods: Fob. $ 0.38/each.
Hãng của tôi có thể cung cấp toàn bộ chụp đèn cho Woods, 300,000 reflectors mỗi tháng hoặc hơn nữa . Độc quyền, chỉ bán cho Woods thôi .
Fred đồng ý ngay.
Thế là ” Khởi đầu dựng lại sự nghiệp “
Clamp Lights: sản phẩm khởi nghiệp
Tôi chọn Hong Kong để lập công ty, vì HKG thuế nhẹ (16.5 – 17 %), luật lệ minh bạch, thương trường dùng tiếng Anh, thợ thầy có kỷ luật, lương thiện, thẳng thắng.
Lưu-Vĩnh-Lữ
28 Năm ở Hong Kong và Quảng Châu