Vua Thánh Louis đang cầm Mão gai Chúa đội đầu. Hình lấy từ Internet
Nhà nguyện Saint Chapelle nhìn từ bên ngoài. Hình lấy từ Internet.
Trần nhà nguyện Saint Chapelle. Hình lấy từ Internet.
Nhà nguyện thánh tích của Saint Chapelle. Hình lấy từ internet.
Vua thánh Louis IX (1214-1270) là một vị vua đạo đức, tài giỏi và rất có lòng mến Chúa yêu người.
Ngài chấn hưng đạo đức, cải cách hành chính và tiền tệ, ký nhiều hiệp ước hòa bình với các nước láng giềng.
Ngài chống lại lạc giáo, chống lại những kẻ cho vay nặng lãi và những kẻ phạm thượng phản nghịch cùng Chúa.
Ngài chăm sóc người phong cùi và làm nhiều việc bác ái để bày tỏ lòng thống hối đền tội.
Ngài hậu thuẫn các cha các thầy Dòng Đa Minh và Dòng Phanxicô trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Giáo Hội.
Ngài hai lần dẫn quân tiến hành thập tự chinh để bảo vệ Đất Thánh hỏi bị quân Hồi giáo cướp phá và xúc phạm.
Trong lần thập tự chinh thứ nhất ngài bị bắt cùng thuộc hạ vào năm 1250. Ngài đã được chuộc, nhưng ngài từ chối rời khỏi nơi giam giữ trước khi các thuộc hạ của ngài được trả tự do.
Trong lần thập tự chinh thứ hai năm 1270, ngài bị chết vì bệnh ở Tunisie. Trên đường đưa thi hài ngài hồi hương về Pháp, ngài đã làm nhiều phép lạ. Ngài được Giáo Hội phong thánh năm 1297.
Năm 1239 Vua Thánh Louis đã mua lại từ hoàng đế Byzantino Baldwin II một thánh tích vô cùng quý báu là Mão gai Chúa đội đầu với giá 135000 livres.
Sau đó vào những năm 1241-1249, Nhà Vua còn chi 40000 livres để xây dựng Sainte-Chapelle làm nơi tôn kính mão gai Chúa và một số thánh tích khác.
MÔ TẢ
Sainte-Chapelle là một trong những kiến trúc điển hình nhất của nghệ thuật Gotique. Nhiều người coi đó là viên ngọc của nghệ thuật Gotique.
Chapelle có kích cỡ không bằng một nhà thờ nhỏ, nhưng chiều cao thì bằng những nhà thờ lớn nhất ở Pháp: bên ngoài dài 36m, rộng 17m và cao 42,50m; bên trong dài khoảng 34 m, rộng 10,70 m, gồm hai tầng.
Tầng dưới là nhà nguyện kính Đức Mẹ Maria, dành cho những người phục vụ trong hoàng cung và tầng trên để tôn kính thánh tích của Chúa Giêsu và một số vị thánh.
Nơi cửa vào tầng trên có điêu khắc cảnh sáng thế và ngày phán xét cuối cùng. Mặt tiền có một cửa sổ hoa hồng lớn, đường kính 9 m theo phong cách Gotique flamboyant, trình bày cảnh tận thế.
Bên trong nhà nguyện dài khoảng 34 m, cao 20,5 m, chia làm 4 gian ngang và kết thúc bằng một hình chóp 7 múi như tầng dưới. Trên 12 cột chính đặt tượng 12 tông đồ.
Trên đầu các vòm nhọn hai ngăn trang trí ở chân tường có các huy chương tạc hình các thánh tử đạo. Ngoài ra, trên đầu cột và trên cửa sổ kính mầu có hình thiên thần và hoa lá và thú vật.
Bốn bề là những bức tường kính mầu đa sắc khổng lồ với tổng diện tích 618 m2. Các cột bó thanh mảnh chia tường thành 15 khoang: 8 khoang ở nếp dọc có độ lớn là 15,35 x 4,70m, gồm bốn mũi mác và trên cùng là ba hoa hồng; 7 khoang ở cung thánh cao 13,45 m và rộng 2,10 m và gồm hai cửa sổ mũi mác và 3 hoa hồng nhỏ phía trên.
Để giữ chắc các bức tường, người ta đã gia cố đá bằng kim loại, đồng thời mỗi khoang kính mầu này cũng được các đai thép giữ chắc chắn. Đây là sự đổi mới kỹ thuật vượt bậc hồi thế kỷ XIII trong kiến trúc và trang trí.
TRANG TRÍ VÀ Ý NGHĨA
Trên 15 khoang cửa sổ kính mầu trình bày các chủ đề liên quan đến lịch sử cứu độ và lịch sử Giáo Hội, trong đó chủ đề Thương khó, quan trọng nhất, gắn liền với các thánh tích của Chúa được trình bày ở chính giữa cung thánh.
Lịch sử cứu độ ở đây được trình bày ở đây kéo dài cho đến khi các thánh tích của Chúa đến nước Pháp. Điều này có ý nói rằng vua Louis là người được Chúa tuyển chọn và là người thừa kế xứng đáng của các vua Israel trong Cựu ước; và vì vậy Nhà Vua có một vai trò và bổn phận với Kitô giáo trong thời Tân ước.
Ý tưởng này trở nên rõ ràng hơn khi chỗ Nhà Vua ngồi trong nhà nguyện chính là ô kính mầu trình bày các vua Israel. Hơn nữa, trong ô dành riêng cho Judith, các dòng chữ được viết bằng tiếng Pháp chứ không phải bằng tiếng Latinh và điều này có thể là một khát vọng khẳng định vị thế của Nước Pháp giữa lòng Giáo Hội.
Người ta cũng thấy chỗ hoàng hậu Blanche de Castille, mẹ của Vua Louis ngồi, là ô tường thuật về Esther. Điều này rõ ràng ám chỉ công đức của hoàng hậu: như Esther đã cứu người Do Thái khỏi tay kẻ thù thế nào thì hoàng hậu cũng đã cứu nước Pháp như vậy khi vua Louis còn nhỏ và khi vua đi thập tự chinh.
Mỗi tông đồ mang một chiếc đĩa trong đó khắc một cây thánh giá Hy Lạp; ám chỉ phép xức dầu của một nghi thức thánh hiến mà có thể là phong vương. Phía trên các ô dành cho vua và hoàng hậu còn có các thiên thần đang đứng bên Chúa Kitô ban phép lành. Những tác phẩm điêu khắc này nhắc nhở chúng ta rằng nhà vua là người được Chúa xức dầu.
MÀU SẮC VÀ Ý NGHĨA
Bên trong nhà nguyện ở cả hai tầng đều có các màu sắc khác nhau biểu trưng cho Thiên Chúa và con người.
Tầng dưới có màu đỏ ở các cột, ở gian cung thánh, có mầu vàng ở sườn các vòm chéo và màu xanh lam làm nền của các mái vòm. Tất cả được tô điểm bằng tên vua viết tắt bằng chữ L và trang trí bằng hoa loa kèn vàng tượng trưng cho Nhà Vua.
Trong nhà nguyện tầng trên, cũng có các mầu sắc tương tự, mái vòm nổi bật với nền xanh trong khi các vóm chéo cũng như hoa loa kèn và các ngôi sao mầu vàng.
Màu sắc chủ đạo của các cửa sổ là đỏ và xanh. Chỗ hoàng hậu Blanche de Castille ngồi được trang trí bằng hình lâu đài Castilian trên nền đỏ, trong khi chỗ của Louis được trang trí bằng hoa loa kèn trên nền xanh.
Màu xanh lam liên quan đến bầu trời, tượng trưng cho Chúa. Màu vàng, một màu quý giá, tượng trưng cho sự linh thiêng của cõi trời. Màu đỏ là biểu trưng cho cuộc thương khó của Chúa Kitô, nơi xuất phát các thánh tích. Mầu đỏ gắn với các yếu tố trang trí có hình lâu đài Castillan còn ám chỉ Hoàng hậu Blanche de Castille là mẹ của Vua Louis.
CẤU TRÚC VÀ Ý NGHĨA
Nhìn bên ngoài, yếu tố thẳng đứng chiếm ưu thế bởi các trụ đỡ và các cột rất cao, bởi sự kéo dài của các vòm nhọn và các chóp nhọn. Đặc biệt, mặt tiền có xu hướng vươn lên rất mạnh mẽ.
Ở bên trong các cửa sổ hoa hồng với các cạnh cong mềm mại tương phản với độ thẳng đứng. Các dạng hình học xuất hiện rất dầy trong các cấu trúc tạo nên sự đối xứng ở khắp nơi.
Ở tầng dưới, các vòm và sườn các mái vòm trông rất mềm mại tương phản với các cấu trúc cứng nhắc bên ngoài. Ở tầng trên, sự vươn lên và độ thẳng đứng chiếm ưu thế nhờ chiều cao thực tế của tầng này.
Tường mỏng, các cửa sổ hai ngăn vút cao, các cột thanh mảnh chạy liên tục lên tới chân mái vòm, tất cả đã làm cho nội thất trông có vẻ cao hơn nữa. Mái vòm cong mềm mại cũng như sự đối xứng hiện diện khắp nơi khiến cho không gian bên trong càng hấp dẫn.
Các trụ đỡ gánh tải trọng của tòa nhà là một yếu tố của sự thống nhất cấu trúc và vẻ chắc chắn của chúng góp phần làm cho tòa nhà bền vững.
Không gian cao vút của nguyện đường tạo cho ta cảm giác tâm hồn mình đang được nâng lên với Chúa, đúng hơn là đang được hút lên cao với Chúa trên cõi trời sáng láng linh thiêng.
Sự bao phủ của mái vòm và các vòm chéo mềm mại cũng như mầu sắc xanh vàng bao trùm tất cả gợi lên một cảm giác ấm áp, linh thiêng và huyền nhiệm.
Toàn thể công trình kiến trúc được thiết kế và kết hợp với nhau trong từng phần và trong toàn thể dựa trên hình học và toán học gợi nên sự hài hoà và hoàn hảo.
CON SỐ VÀ Ý NGHĨA
Có nghiên cứu còn chỉ ra rằng số lượng và kích thước các cấu trúc của Sainte Chapelle có giá trị biểu tượng.
Thí dụ: Tính theo đơn vị đo chiều dài của Paris thì chiều dài bên ngoài nhà nguyện là 111 bộ tượng trưng cho Chúa Ba Ngôi, vì 111= 1+1+1.
Chiều rộng bên ngoài là 52 bộ chỉ 52 tuần trong năm và 7 ngày trong tuần vì 2+5=7. Chiều rộng bên trong là 33 bộ tượng trưng cho 33 năm trần thế của Chúa Giêsu.
Bốn gian của nếp chính tượng trưng cho công lý vì số 4 con số của tinh thần, là con số của công lý theo quan niệm toán học đương thời.
Tám khoang cửa sổ lớn ở hai bên 4 gian nhà nguyện tầng 2 tượng trưng cho sự cân bằng giữa tinh thần và vật chất giữa thiện và ác.
Mỗi cửa sổ được ghép bởi 1113 mảnh kính mầu tượng trưng cho sự hoàn hảo, vì 1113 vì tổng của 1+1+1+3 = 6 là con số hoàn hảo. Bảy cạnh với bảy cửa sổ hai ngăn ở cung thánh tượng trưng cho sự huyền bí.
Mười bốn cửa sổ mũi mác ở cung thánh tượng trưng cho bảy nết xấu và bảy nhân đức trong kinh cải tội 7 mối có 7 đức, và tượng trưng cho 14 mối thương người: thương xác 7 mối thương linh hồn 7 mối như đức tính của Vua Thánh Louis.
Trên các cửa sổ hai ngăn nơi cung thánh có 3 cỏ ba lá gồm 9 cánh hoa, tượng trưng cho sự hoàn thành của chu kỳ.
Mười hai cột chính và 12 tông đồ bên trên chân cột ám chỉ Saint Chapelle là hình ảnh của Jerusalem trên trời, nơi có 12 cửa ghi tên 12 chi tộc do 12 thiên thần canh giữ, có tường thành xây trên 12 nền móng mà trên đó ghi tên 12 tông đồ.
TỔNG KẾT
Sainte-Chapelle có bề ngoài trần trụi và đơn sơ tương phản với bên trong lấp lánh vàng bạc, đá quý, thuỷ tinh và men mầu đa sắc giống như các hòm chứa thánh tích đương thời.
Đó là sự đối lập giữa vật chất và tinh thần, giữa cái nghèo nàn, thô sơ và tạm bợ của thể xác bên ngoài với cái giầu có, tinh tế và rực rỡ và vĩnh cửu của tâm hồn bên trong.
Sainte Chapelle tượng trưng cho vũ trụ và đặc biệt là cho Jerusalem trên trời, nơi tất cả các yếu tố kết hợp với nhau để tạo thành một công trình hoàn hảo và tráng lệ mà Thiên Chúa chính là kiến trúc sư.
Đó chính là ý tưởng bao trùm và cao sâu hơn hết mà Vua Thánh Louis và các nghệ sĩ đã tập trung thể hiện trong công trình được coi là viên ngọc của nghệ thuật gotique này.
Lm. Phêrô Nguyễn Văn Khải DCCT
NB: Các hình trong bài viết, một số do tôi chụp và một số tôi lấy từ internet.