Alexei Navalny (1976-2024)

Alexei Navalny là ai?

Là một người Nga vĩ đại, một nhà cách mạng tự do dân chủ đứng lên chống lại tên đồ tể độc tài Vladimir Putin.  Một nhà đối kháng Putin hàng đầu tại Nga.

Navalny sinh năm 1976, tốt nghiệp trung học năm 1993 [1], tốt nghiệp Luật Sư năm 1998 [2]. Năm 2001, học thêm Tài Chính và Chứng Khoán rồi được học bổng của Đại Học Yale, Hoa Kỳ vào năm 2010 (3).

Navalny đã dũng cảm đứng lên chống lại độc tài, tham nhũng, chuyên quyền, bạo lực và tất cả những điều tồi bại mà chính phủ Putin đang thực hiện.

Sau những năm tháng can trường chống Putin để nước Nga có tự do dân chủ. Vào ngày 31/07/2012, Navalny cùng các đồng sự đã thành lập một tổ chức chính trị đối lập với Putin, lấy tên là “Liên Minh Toàn Dân (The People’s Alliance)” [4], tự nhận mình là Đảng trung tâm.  

Lọt vào tầm nhắm cận ảnh của tình báo Nga, Putin đã bịa đặt những tội vô cớ để truy tố và bỏ tù Navalny. Năm 2000 ông bị đầu độc, sau đó nước Đức can thiệp để được điều trị. Lẽ ra, Navalny có thể sống lưu vong an toàn ở nước ngoài sau vụ ám toán. Nhưng ông cương quyết trở về nước Nga dù biết rằng mình có thể bị giết nếu tiếp tục đấu tranh – Tuyệt đối tin vào lý tưởng đang đi, trở về Nga bị Putin bắt vào tù.

Khi ở trong tù, Navalny vẫn có tiếng nói vọng ra mạnh mẽ của sự thật… của niềm tin đối với hàng triệu trái tim yêu chuộng tự do, hòa bình và thịnh vượng nước Nga.

Như bao nhiêu người Nga trong và ngoài nước đang ước vọng một nước Nga được tự do dân chủ sẽ tiêu hủy những cặn bã của chế độ cô hồn Cộng Sản Liên Xô do Putin cai quản. Là người bỏ nước ra đi vì hai chữ tự do, tôi thực sự phẫn nộ khi tin Alexei Navalny chết trong tù do Putin tạo ta – chắc chắn Navalny do Putin đầu độc ở tuổi 48 (1976-2024).

Thành kính gửi lời chia buồn sâu sắc nhất tới đến với gia đình nhà cách mạng Alexei Navalny, cùng chia buồn với hàng triệu người Nga ủng hộ và những người sẽ tiếp tục công cuộc của Navalny bất kể cơn thịnh nộ đầy cuồng vọng của nhà độc tài Putin đàn áp phe đối lập.

Lòng dũng cảm của Navalny sẽ không bị lãng quên. Chắc rằng Navalny sẽ không phải là sự đứng lên duy nhất mà chúng ta thấy ở nước Nga trong thời gian tới.

Vladimir Putin phải chịu trách nhiệm lịch sử trước cái chết không rõ ràng của Alexei Navalny.

Thế giới bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với cái chết của Navalny:

Ông Nikita Stupin, phó tổng biên tập cơ quan truyền thông của phong trào thanh niên dân chủ Vesna và các nhà hoạt động liên minh với Navalny thành lập đã viết: “Tôi tự hào rằng tôi được là chính mình về nhiều mặt nhờ có Navalny”. “Người đàn ông này đã khơi dậy khát vọng tự do và niềm tin vào một tương lai tươi sáng cho cả một thế hệ. Và không ai có thể tước đoạt điều này khỏi tôi”.

Một người khác viết trên mạng xã hội:

Putin đang đi trên dây mỗi ngày. Tôi ví ông ta như một trùm ma túy leo lên đỉnh cao và ở đó. Xung quanh Putin có hàng nghìn nhân viên an ninh nhưng họ không bảo vệ ông ta khỏi người Ukraine. Họ đang bảo vệ Putin khỏi người Nga – Vì rằng:
– Có thể sẽ xảy ra một cuộc tổng nổi dậy kiểu năm 1917.
– Có thể xảy ra một cuộc đảo chính ở cung điện Kremlin.
– Có thể xảy ra chỉ vì một ông chàng bồi bàn với một khẩu súng ngắn giấu dưới khay của ông ta.
Sự kết thúc cuộc chiến ở Ukraine và cái chết của Navalny có thể đồng nghĩa với sự kết thúc của Putin. Ông ấy có hai con đường một là từ chức hai là tẩu thoát.

Đối với nhiều người trẻ Nga, giấc mơ dân chủ có chết cùng với cái chết của Alexei Navalny không?

Nỗi đau chung về cái chết của Alexei Navalny vang vọng trong nước và khắp cộng đồng người Nga ở Hải Ngoại, trong các phòng trò chuyện trực tuyến nhiều người ngưỡng mộ nhà lãnh đạo đối lập, họ đã bày tỏ cảm giác sâu sắc về một nước Nga tự do, dân chủ chết cùng với ông, buộc nhiều người phải vẽ lại kế hoạch hành động của mình.

Trải qua những ngày bàng hoàng và thương tiếc, hoa và nến được mang đến các đài tưởng niệm Navalny được tổ chức nhiều nơi ở Nga và trên thế giới, nhiều người cho biết họ cảm thấy Navalny vô cùng cô đơn, phải chiến đấu một chọi một với Tổng thống Vladimir Putin trong điều kiện ít hy vọng chiến thắng.

Alina, một sinh viên 20 tuổi vừa sang Châu Âu du học trong một thời gian ngắn, cho biết: “Tôi hy vọng một ngày nào đó sẽ được trở lại một nước Nga tươi đẹp trong tương lai, mà Navalny luôn mơ ước, có thể lúc đó tôi sẽ 30 hoặc 40 tuổi”. Trước cuộc xâm lược Ukraine vào tháng 2 năm 2022 nhiều người đã không trở lại quê hương nước Nga. Alina nói tiếp: “Bây giờ tôi nghĩ ngày mình quay trở lại quê hương còn xa, tôi cảm thấy rằng Putin sẽ tồn tại lâu hơn tất cả chúng ta”.

Giống như Alina, những người khác trong câu chuyện này, yêu cầu được giấu tên vì sợ Putin cho mật vụ  trả thù.

Navalny đã qua nhiều con đường chính trị để tìm cách xây dựng một liên minh có thể phá vỡ sự kìm kẹp nhà độc tài Putin, từ việc gia nhập đảng Yabloko cấp tiến đến việc tiếp cận những người theo chủ nghĩa dân tộc cực hữu nhiều tranh cãi. Ông nổi lên như một nhà thập tự chinh chống tham nhũng và là động lực vận động các cuộc biểu tình rầm rộ từ năm 2011 – 2012 chống lại các cuộc bầu cử Quốc Hội gian lận ở Nga và chống lại việc Putin trở lại chức tổng thống sau khi đã tiểu xảo lách nhiệm kỳ với chức thủ tướng bốn năm.

Nhưng phải đến khi Navalny xây dựng được mạng lưới chính trị toàn quốc, hy vọng trúng cử tổng thống vào năm 2018, ông mới đặt ra khẩu hiệu “Nước Nga tươi đẹp của tương lai” và củng cố vững chắc vị thế của mình với tư cách là người lãnh đạo phe đối lập Nga. Chính quyền Putin đã cấm ông ta bỏ phiếu, truy tố ông trong những vụ án hình sự bịa đặt, và thậm chí đầu độc ông ta bằng chất độc thần kinh của quân đội vào tháng 8/2020.

Navalny thành công đáng kể trong việc thu hút giới trẻ. Ông đã thu hút một lượng lớn người thuộc thế hệ trẻ kéo đến trụ sở khu vực của mình để tình nguyện tham gia vào chính trị địa phương – tin rằng có thay đổi sâu rộng ở Nga.

Nhiều người đã bày tỏ “Người đàn ông này [Navalny] đã khơi dậy khát vọng tự do và niềm tin vào một tương lai tươi sáng cho cả một thế hệ”. 

Những người Nga sinh vào những năm của thập niên 1980 và 1990 đã được nuôi dưỡng bằng những câu chuyện kinh dị của cha mẹ kể lại dưới chế độ Cộng Sản. Những bậc sinh thành này đã trải qua những biến cố kinh chính trị sâu rộng: sự chuyển đổi từ chủ nghĩa cộng sản sang chính sách perestroika của Gorbachev; sự tan rã của Cộng Sản Liên Xô; những khủng hoảng tài chính khiến tiền tiết kiệm của họ bị mất sạch; hai cuộc chiến tranh Chechnya. Những người này hiện ở độ tuổi ngoài 30 hoặc trẻ hơn, chương trình chính trị khá đơn giản của Navalny là hướng tới tương lai của nước Nga là một điều hấp dẫn thay vì chìm đắm trong chính trị quá khứ!

Ngược lại với những người thuộc phe Putin đả kích, tôn thờ chủ nghĩa xét lại, âm mưu lan tỏa thuyết cho rằng phương Tây muốn “khuất phục” Nga, cũng như hoài niệm về sự vĩ đại của vị thế siêu cường thời Liên Xô, Navalny đưa ra một chương trình hướng về quyền lợi người dân trong nước Nga có một nền tư pháp độc lập, bầu cử công bằng, diệt trừ tham nhũng, chăm sóc sức khỏe người dân và tăng cường nền giáo dục nước Nga.

Lần đầu tiên, những người Nga không thể thấy một phong cách chính trị khác ngoài Putin. Từ trong tù, Navalny cũng kêu gọi thay thế hệ thống tổng thống mạnh mẽ của Nga bằng một hệ thgo16ng tự do của nền cộng hòa nghị viện.

Kể từ khi Navalny trở về Nga và bị cầm tù vào tháng 01/2021, nhiều thanh niên Nga đã so sánh ông với Nelson Mandela, người chống chủ nghĩa phân biệt chủng tộc, nổi tiếng trong nhà tù 27 năm tù rồi trở thành tổng thống Nam Phi.

Fedor, 23 tuổi, một kỹ sư công nghệ đã trốn khỏi Nga để tránh phải nhập ngũ đi đánh Ukraine cho biết: “Navalny là người đã cho tôi thấy chính trị thực sự là gì. Tôi đã có giấc mơ này ở đâu đó trong tâm trí. Một ngày nào đó, 20 hoặc 30 năm nữa, chế độ sẽ thay đổi, Navalny sẽ được thả và ông ta sẽ có thể trở thành Tổng Thống Nga”. Fedor nói thêm: “Bây giờ giấc mơ đó đã không còn nữa”.

Cái chết của Navalny đã dập tắt mọi hy vọng về câu chuyện Nelson Mandela. Trong một tuyên bố hôm thứ Hai ngày 19/02/2024 vợ của ông Navalny bà Yulia Navalnaya sẽ tiếp tục công việc của chồng bà, để nhiều người ủng hộ cổ vũ cho Navalny khỏi mất niềm tin.

Từ lâu, Navalny đã dự đoán rằng ông có thể bị giết, trong những năm gần đây đã nhiều lần để lại những lời “trối trăn” cho đồng sự và những người theo ông phải tiếp nối di sản của ông trong thời kỳ đen tối hơn nhiều. “Đừng bỏ cuộc”, ông nói trong phim tài liệu đoạt giải “Oscar năm 2022 Navalny” khi đạo diễn Daniel Roher hỏi về thông điệp của ông là gì nếu ông bị giết. “Tất cả những gì để cái ác chiến thắng nó không phải hành động của người tốt. Đừng đứng yên một chỗ”. Navalny cho rằng sự thờ ơ của con người Nga là kẻ thù thực sự của nước Nga.

Ngay cả Navalny cũng không hình dung ra cảnh đẫm máu của năm 2024, khi cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine sắp kỷ niệm hai năm; nhiều đối lập khác bị bỏ tù, bị lưu đày hoặc bị giết. Putin chắc chắn sẽ giành được nhiệm kỳ nữa trong cuộc bầu cử vào tháng Ba tới. Đều đó đồng nghĩa sự buồn thảm giờ đây vẫn hiện rõ trong lòng những người đưa tang ông.

Yevgenia Korneeva, 30 tuổi, một giám đốc nghệ thuật trong lĩnh vực sáng tạo trò chơi, cho biết: “Trước đây tôi không đặc biệt thích Navalny với tư cách là một chính trị gia, nhưng khi ông ấy bị bắt, tôi cảm thấy vô cùng thương cảm và tôn trọng ông ấy”. “Và bây giờ tôi cảm thấy như ai đó rất quan trọng đối với tôi đã chết, và niềm hy vọng đã bị giết chết trong tôi…”.

Fedor, kỹ sư công nghệ, cho biết các buổi cầu nguyện và những cơn đau buồn khác – mà chính quyền đã trấn áp ở Nga, bắt giữ hàng trăm người – đã giúp ông cảm nhận được sự đoàn kết đang khuyến khích cộng đồng người Nga hải ngoại.

Cô Anastasia, 28 tuổi, một nhân viên khách sạn đã trở lại Nga nửa năm trước và bày tỏ lòng thành kính tại đài tưởng niệm Navalny ở quê nhà, nói rằng phản ứng đầu tiên của cô sau khi Navalny qua đời là thu dọn đồ đạc và rời đi một lần nữa.
“Nhưng rồi, sau sự tuyệt vọng, tôi nhận ra rằng không thể bỏ cuộc. Tôi đã đến đài tưởng niệm các nạn nhân bị đàn áp để đặt hoa và cho những người cùng chí hướng rằng họ không đơn độc”, Cô Anastasia nói: “Điều đặc biệt quan trọng hiện nay là mọi người phải làm những gì có thể để mang lại sự thay đổi”.

Kế hoạch kế vị chồng của Navalnaya lặp lại con đường của Svetlana Tikhanovskaya với tư cách là thủ lĩnh phe đối lập Belarus

Tikhanovskaya thay thế chồng bà là Sergei Tikhanovsky là ứng cử viên tổng thống Belarus vào tháng 8/2020 sau khi ông bị bỏ tù vì thách thức nhà độc tài Cộng Sản Alexander Lukashenko. Khi Tikhanovskaya đã xây dựng được một lượng người ủng hộ vững chắc trong số những người Belarus lưu vong thì Lukashenko vẫn nắm ôm chặt quyền lực không buông thả. Giờ đây, tại Nga Vladimir Putin y hệt như vậy.

Một số người Nga theo ước vọng tự do đã cảnh báo rằng phe đối lập có thể rơi vào cái bẫy tương tự khi đặt hy vọng vào một người và mạng lưới của Navalny sẽ khó tồn tại nếu không còn ông ta.

Fedor nói: “Tôi nghĩ đối với phong trào của Navalny, thật khó tồn tại nếu không có bản thân Navalny. “Là một người Nga, tôi rất vui vì bà ấy [Navalnaya] đã đưa ra quyết định này… Bây giờ, ít nhất có một số hy vọng rằng các cấu trúc hiện có sẽ tiếp tục hoạt động.”

Ở Nga, mạng lưới của Navalny và phe đối lập rộng lớn hơn đã liên kết với nhau kể từ cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine. Nhưng mặt khác, họ vẫn chia rẽ, tranh cãi về cách giao tiếp với những người ủng hộ phương Tây và đối mặt với những lời chỉ trích từ những người Nga phản chiến. Nói chung chưa có người như Navalny đại diện.

“Tôi không nghĩ rằng mọi thứ đã kết thúc sau cái chết của Navalny, nhưng tôi cũng nghĩ rằng ông ấy là biểu tượng chính, là ngọn lửa thúc đẩy phong trào, vì vậy sẽ phải mất một thời gian nữa mới có ai đó có thể thay thế ông ấy một cách hoành tráng như vậy”. Korneeva, giám đốc nghệ thuật cho biết. “Nhưng tôi cảm thấy vô cùng tôn trọng Yulia Navalnaya”.

Đối với những người khác, như Anastasia, lời nói của Navalnaya vang vọng như một tiếng kêu xung trận. “Tôi ngưỡng mộ người phụ nữ này,” cô nói, “và tin rằng cô ấy có sức mạnh đoàn kết những người tin vào ‘Nước Nga tươi đẹp trong tương lai’ mà Alexei đã tin tưởng.”

Hoa Kỳ, ngày 20 tháng 02 năm 2021

Lê Thành Nhân tổng hợp

---

Chú thích:

(1) Navalny Alexey, Russian public figure. ru. Archived

(2) “Alexei Navalny, Russia’s most vociferous Putin critic”. BBC News. 16 February 2024.

(3) “Kremlin critic Navalny: To Moscow via Yale”. Deutsche Welle. 14 August 2013

(4)  Alexei Navalny’s team creates a party