Te^’t qua mo+’i co’ ma^’y nga`y,
Tro+`i cao co’ tha^’u đa^’t da`y co’ nghe
Co`n Xua^n d-a^u d-a~ to+’i He`
Ma` sao tie^’ng Quo^’c tie^’ng Ve đoa.n tru+o+`ng?
(Ngo.c Su+o+ng cu`ng anh kho’c Me. nga`y Me. ma^’t)
Thu+a Ma’,
Tha(‘m thoa’t ma` d-a~ mu+o+`i la(m na(m, mu+o+`i la(m Mu`a Vu Lan Ba’o Hie^’u, mu+o+`i la(m Mothers Day, Nga`y Cu?a Me.! Nga`y na^`y na(m na`o con cu~ng mo+ u+o+’c d-u+o+.c ve^` tha(m Ma’ cho ma~i d-e^’n na(m nay, d-a~ qua ho+n mu+o+`i la(m na(m, ke^? tu+` nga`y con bo? Ba Ma’ ra d-i, con tha^.t kho^ng co`n hi vo.ng gi`….
“Bo? Ba Ma’ ra d-i”, ma^’y chu+~ nghe nhu+ d-u+’t ruo^.t, pho^ ba`y hi`nh a?nh d-u+’a con ba^’t hie^’u, bo? ma(.c Cha Me. gia` ye^’u, kho^ng du+o+?ng nuo^i, cha(m so’c…, muo^n pha^`n lo^~i d-a.o vo+’i ca^u: “Phu. Ma^~u ta.i d-u+o+`ng, ba^’t kha? vie^~n du”, cha me. co`n sanh tie^`n kho^ng the^? bo? d-i xa, nhu+ng bie^’t la`m sao ho+n khi d-a^y la.i chi’nh la` ta^m nguye^.n cu?a Ba Ma’. Ba Ma’ muo^’n tu.i con pha?i ra d-i, d-i cho lu~ cha’u no^.i cu?a Ba Ma’, mai sau, lo+’n le^n se~ ha~nh die^.n d-u+o+.c so^’ng d-o+`i mo^.t Con Ngu+o+`i. Con Ngu+o+`i, vie^’t hoa, vo+’i nhu+~ng y’ nghi~a, to^’i thie^?u, theo quan d-ie^?m cu?a xa~ ho^.i va(n minh.
Mu+o+`i la(m na(m tro^i qua nhu+ mo^.t gia^’c mo^.ng. Gia^’c mo^.ng kho^ng e^m d-e^`m la`m con tro+? gia^’c va` da`y xe’ lo`ng con .
Bo^’n na(m sau nga`y con d-i, Ba d-a~ nha(‘m ma(‘t li`a d-o+`i. Con kho^ng co’ hy vo.ng se~ nhi`n la.i d-u+o+.c Ba ke^? tu+` nga`y chie^’c ghe da`i 8 me’t ru+o+~i cu?a con xuo^i theo do`ng so^ng Ha^.u tro^i ra cu+?a be^? Tra^`n D-e^`, vi` lu’c a^’y be^.nh Ba cu~ng d-a~ kha’ na(.ng pha?i na(`m mo^.t cho^~. Ba chi.u d-u+.ng the^m d-u+o+.c bo^’n na(m cu~ng la` mo^.t a^n d-ie^?n cu?a Tro+`i Pha^.t. Nie^`m mo+ u+o+’c co`n la.i cu?a con chi? co`n ba’m va`o chu’t hy vo.ng ra(`ng: Ma’ co`n kho?e ma.nh, ro^`i d-a^y the^’ na`o con cu~ng se~ ve^` d-e^? d-u+o+.c ga(.p la.i Ma’, d-u+o+.c phu.ng du+o+~ng Ma’, kho^ng nhie^`u thi` i’t nhu+ng…. Cho d-e^’n Te^’t vu+`a qua, con mo+’i bie^’t ra(`ng u+o+’c vo.ng cu?a mi`nh kho^ng bao gio+` thu+.c hie^.n d-u+o+.c nu+~a! Ma’ d-a~ mo?i mo`n, kho^ng the^? d-o+.i, kho^ng co`n cho+` con!
Nga`y Gio^~ d-a^`u tie^n cu?a Ma’ na(m nay, con pha?i a(n chay the^m mo^.t nga`y. Con no’i d-e^’n chu+~ “the^m” la` vi`, co’ le~, cho ma~i d-e^’n nga`y li`a xa du+o+ng the^’, tu+` mo^.t co~i an bi`nh nhi`n xuo^’ng, Ma’ mo+’i hie^?u ra(`ng: Tha(`ng con trai xa nha` ra^’t so+’m cu?a Ma’ chi? a(n chay d-u+o+.c mo^~i na(m co’… mo^.t nga`y.
Tha^.t la` con cu?a Ma’ cha(?ng gio^’ng ai! Ngu+o+`i ta a(n Tru+o+`ng Chay, Tha^.p Chay, Lu.c Chay, hay te^. la(‘m thi` cu~ng So’c, Vo.ng giao ho^.i, nghi~a la` mo^`ng Mo^.t, nga`y Ra(`m, mo^~i tha’ng cu~ng d-u+o+.c hai nga`y. Hai nga`y ma` con co`n kho^ng “tu” no^?i, no’i chi d-e^’n ca’i kho^? ha.nh cu?a ba^.c xua^’t gia. Tuy va^.y con d-u+o+`ng ti`m d-e^’n cha^n ly’ trong D-a.o Pha^.t cu~ng kho^ng da`nh rie^ng cho ba^.c cao ta(ng d-a(‘c d-a.o, hoa(.c cho ca’c nha` tu ha`nh kho^? ha.nh, ma` Pha’p Pha^.t mo+? ra cho ta^’t ca? mo.i loa`i chu’ng sanh bie^’t Gia’c Ngo^..
* * *
Con bie^’t chu’t i’t ve^` d-a.o Pha^.t: co^’t lo~i cu?a Pha^.t ti’nh na(`m trong ca’i Ta^m. Trie^’t ly’ ve^` chu+~ Ta^m trong Pha^.t Gia’o vu+`a bi`nh di., vu+`a cao sie^u . Ca^u chuye^.n da^n gian ve^` “Su+. Ti’ch Con Chim Tha^`y Chu`a” ma` Ma’ ke^? cho con nghe, nga`y con co`n be’ d-e^’n nay con va^~n nho+’ na(`m lo`ng. Ma’ ke^? ra(`ng…
“Nga`y xu+?a, nga`y xu+a… co’ mo^.t Nha` Su+, tre^n d-u+o+`ng d-e^’n Thie^n Tru’c ba’i kie^’n D-u+’c The^’ To^n, d-a~ ga(.p mo^.t te^n D-o^` Te^? chuye^n cu+o+’p cu?a, gie^’t ngu+o+`i. Ke? Cu+o+’p ga(.p Tha^`y tu! Mo^.t su+. die^.n kie^’n ba^’t ha.nh cho ke? tu ha`nh, vi` ba.o lu+.c thi` chi? bie^’t co’ gie^’t cho’c va` hu?y die^.t! Va^.y ma` nha` su+ d-a~ ca?m ho’a d-u+o+.c te^n d-o^` te^?! Ta^’t ca? chu’ng sanh d-e^`u co’ Pha^.t ti’nh! Sau khi, tu+` to` mo` d-e^’n cha(m chu’, bi. nha` su+ da^~n d-i tu+` Sinh, La~o, Be^.nh, Tu+? kho^? d-e^’n gia?i thoa’t lua^n ho^`i va` su+. tu ta^.p d-e^? ti`m ve^` co~i Thanh Ti.nh theo pha’p Pha^.t, te^n D-o^` Te^? ho?i:
– Va^.y D-u+’c Pha^.t “du.ng” ca’i chi?
Nha` Su+ d-a’p ngay:
– D-u+’c Pha^.t “du.ng” Ta^m. Va.n su+. do Ta^m !
Nghe d-e^’n d-a^y te^n D-o^` Te^? bo^~ng nhie^n “Ngo^.” d-u+o+.c D-a.o.
Y ngo^`i xuo^’ng ve^. d-u+o+`ng, ca^`m con dao d-o^` te^? tu+. mo^? bu.ng mi`nh, moi ra qua? tim d-ang d-a^.p no’ng ho^?i trao cho nha` su+ va` da(.n :
– Suo^’t d-o+`i to^i ngu muo^.i, gie^’t ha.i kho^ng bie^’t bao ngu+o+`i vo^ to^.i. Nay nho+` Tha^`y d-ie^?m ho’a, to^i mo+’i bie^’t d-u+o+.c to^.i nghie^.t. To^i tha`nh ta^m sa’m ho^’i! Xin Tha^`y d-em ca’i “Ta^m” cu?a to^i da^ng le^n Pha^.t! To^i nguye^.n cu’ng du+o+`ng qua? tim hu+o+’ng thie^.n ho^`i d-a^`u cu?a mi`nh cho D-u+’c The^’ To^n d-e^? xin chuo^.c to^.i. No’i xong, y cha(m chu’ nhi`n nha` su+ mo^.t ho^`i ro^`i mo+’i nga~ xuo^’ng tu+` tu+` nha(‘m ma(‘t.
Nha` su+ kinh hoa?ng tha^’t tha^`n nhu+ng cuo^’i cu`ng cu~ng thu go’i qua? tim cu?a te^n d-o^` te^? mang theo le^n d-u+o+`ng cho tro`n lo+`i u?y tha’c.
Cuo^.c ha`nh tri`nh tie^’p tu.c.
Va`i ho^m d-a^`u, vi. su+ d-au kho^? co`n co^’ chi.u d-u+.ng d-u+o+.c ca’i qua? tim ky`… cu.c, nhu+ng ca`ng ve^` sau, du+o+’i su+’c no’ng thie^u d-o^’t cu?a ma(.t tro+`i, qua? tim nhu.c the^? chu+o+ng si`nh le^n va` to?a mu`i ho^i tho^’i kho^ng sao chi.u d-u+.ng no^~i. Kho^ng que^n su+. ky’ tha’c cu?a “tha^n chu?”, nhu+ng su+’c chi.u d-u+.ng cu~ng co’ gio+’i ha.n ne^n d-e^’n chie^`u ho^m d-o’ nha` su+ d-a`nh pha?i va^’t ca’i “cu?a no+.” sang ve^. d-u+o+`ng.
Tra?i qua kho^ng bie^’t bao gian nan va^’t va?, gio^’ng nhu+ tha^`y Huye^`n Trang d-i thi?nh Kinh, cuo^’i cu`ng ro^`i nha` su+ cu~ng d-e^’n d-u+o+.c d-a^’t Pha^.t.
Khi va`o cha’nh d-ie^.n cha^`u Pha^.t, tu+o+`ng thua^.t mo.i die^~n tie^’n cu?a cuo^.c ha`nh tri`nh, nha` su+ d-a~ que^n ma^’t chuye^.n te^n d-o^` te^?. Sau buo^?i le^~, Pha^.t mo+’i go.i o^ng d-e^’n va` ho?i:
– Tre^n d-u+o+`ng d-i, co’ ai gu+?i o^ng mang giu’p va^.t gi` cha(ng?
Nha` su+ nga^?n ngu+o+`i mo^.t cho^’c, su+.c nho+’ la.i. O^ng la^.t d-a^.t quy` xuo^’ng :
– Ba.ch D-u+’c The^’ To^n. Con d-a~ nha^.n lo+`i mang qua? tim cu?a mo^.t ngu+o+`i ca?i a’c hoa`n thie^.n cu’ng du+o+`ng Nhu+ Lai nhu+ng vi` mu`i ho^i tho^’i qua’ kho’ chi.u trong nhie^`u nga`y ne^n con d-a~ va^’t la.i be^n d-u+o+`ng.
D-u+’c Pha^.t nhi`n o^ng, va^~n gio.ng hie^`n tu+` cha^.m ra~i:
– Va^.y la` o^ng d-a~ phu. lo`ng mo^.t ngu+o+`i co’ thie^.n ta^m ro^`i!
Bie^’t mi`nh co’ lo^~i, nha` su+ la.y tu+` gia~ D-u+’c Pha^.t ro^`i tro+? la.i con d-u+o+`ng cu~ mong ti`m cho d-u+o+.c qua? tim cu?a te^n d-o^` te^?. Nhu+ng ho+~i o^i! Ru+`ng nu’i d-ie^.p tru`ng! Tho+`i gian la.i d-a~ qua la^u. Qua? tim, ne^’u kho^ng la` mo^`i ngon cho ho^? ba’o, sa`i lang, ke^n ke^n, qua` qua…. thi` cu~ng d-a~ bi. tho^’i ru+~a vo+’i gio’ mu+a, tho+`i tie^’t. Co`n d-a^u ma` ti`m?
Ti`m kie^’m mo?i mo`n, cho d-e^’n mo^.t ho^m kie^.t su+’c, nha` su+ d-a~ gu.c nga~ tre^n cuo^.c ha`nh tri`nh. Tu+` tha^n xa’c o^ng, mo^.t loa`i chim la. hi`nh tha`nh va` va^~n tie^’p tu.c su+’ ma.ng va’c mo? co^’c…co^’c… d-i ti`m qua? tim kha(‘p so+n cu`ng, thu?y ta^.n. Da^n gian mo+’i d-a(.t te^n cho loa`i chim na`y la` “Chim Tha^`y Chu`a”.
“Tha^`y chu`a” la` loa`i chim co’ ra^’t nhie^`u o+? d-o^`ng ba(`ng mie^`n Nam da.o tru+o+’c. D-o’ la` gio^’ng chim co’ vo’c da’ng tu+o+ng d-u+o+ng vo+’i chim Tu Hu’, chim Qua., d-a^`u va` co^? ma`u d-en, tha^n va` ca’nh ma`u da` (na^u sa^.m), tre^n d-i?nh d-a^`u co’ cho’p lo^ng ma`u d-en gio^’ng nhu+ ca’i ma~o cu?a tha^`y tu. Mo^~i tru+a he` thanh va(‘ng, tie^’ng chim khoan, nha(.t d-e^`u d-e^`u co^’c…co^’c… co^’c… gio^’ng nhu+ tie^’ng mo~ ca^`u kinh. Co’ le~ do hi`nh da.ng va` tie^’ng ke^u ne^n da^n gian mo+’i d-a(.t te^n la` Chim Tha^`y Chu`a? (loa`i chim na`y cu~ng nhu+ loa`i die^`u ha^u va` qua. d-en, kho^ng co`n tha^’y o+? que^ mi`nh va`o giu+~a tha^.p nie^n ’60 nu+~a).
Ca^u chuye^.n Ma’ ke^? con nghe ho^`i ba?y, ta’m tuo^?i vo+’i tu+.a d-e^` “Su+. Ti’ch Con Chim Tha^`y Chu`a.” D-e^’n tuo^?i tru+o+?ng tha`nh, con hie^?u ma^~u chuye^.n tre^n qua y’ nghi~a “D-o^` Te^? Buo^ng Dao Tha`nh Pha^.t.” Nga`y nay, tuo^?i d-a~ xe^’ chie^`u, d-o.c va` hie^?u the^m kinh Pha^.t, con pha’t gia’c ca’i chu+~ Ta^m sie^u thoa’t cu?a Pha^.t Gia’o a^?n ta`ng trong ca^u chuye^.n co’ ve? vo^ cu`ng bi`nh da^n, co^? ti’ch ne^u tre^n.
Ba giai d-oa.n cu?a cuo^.c d-o+`i, cu`ng mo^.t ma^~u chuye^.n, con ti`m tha^’y ba y’ nghi~a kha’c nhau. Tha^.t ra co`n bao nhie^u nghi~a nu+~a trong ca^u chuye^.n tre^n con va^~n chu+a hie^?u he^’t…! Ngay ca? ca’i hie^?u cu?a con vu+`a ke^?, kho^ng bie^’t d-u’ng hay sai?
* * *
Tro+? ve^` chuye^.n a(n chay chi? mo^.t nga`y cu?a con, con cha(‘c Ma’ thu+`a bie^’t ra(`ng, tu+` lu’c nho?, d-u+’a con cu?a Ma’ vo^’n d-u? tho’i hu+ ta^.t xa^’u: lu+o+`i bie^’ng, u+a a(n ngon, thi’ch ma(.c d-e.p, la’nh na(.ng, ti`m nhe., tro^’n ho.c…. Nghi~a la`, ca’i gi` te^. nha^’t trong ca’c d-u+’a tre? la` co’… con! Duy co’ mo^.t d-ie^`u Ma’ cu~ng bie^’t cha(‘c o+? con la`: Con thu+o+ng Ma’ vo^ cu`ng! Ho^`i a^’y, khoa?ng na(m sa’u tuo^?i…. Ha(`ng na(m cu+’ va`o cuo^’i thu, la’ ngoa`i d-u+o+`ng ru.ng nhie^`u…, me. to^i na(‘m tay to^i da^~n d-i tre^n con d-u+o+`ng da`i va` he.p….
Va^ng, Ma’ da^?n con d-i ho.c kho^ng bie^’t bao nhie^u la^`n, tre^n con d-u+o+`ng, gio^’ng nhu+ trong ba`i va(n cu?a Thanh Ti.nh. Co’ d-ie^`u con d-u+o+`ng kho^ng da`i la(‘m chi? ho+n hai tra(m me’t tho^i. The^’ ne^n, da^~n con d-e^’n tru+o+`ng xong, Ma’ ye^n ta^m quay lu+ng ra ve^`. Ve^` d-e^’n nha` thi` Ma’ cu~ng tha^’y con d-u+’ng ke^’ be^n! Ma’ la.i ni’u tay con ke’o d-i tro+? la.i tru+o+`ng. Con ru`n ngu+o+`i tri` la.i nhu+ng khi Ma’ cha?y nu+o+’c ma(‘t thi` con la.i riu ri’u o^m ca(.p mo^.t mi`nh d-e^’n lo+’p.
“Con d-i Ma’ da(‘t con d-i,
Con thi tru+o+`ng ho.c, Ma’ thi tru+o+`ng d-o+`i.”(Ca Dao)
Ma’ da(‘t con d-i, con thi tru+o+`ng ho.c…, con thi ro+’t! Con kho^ng mang ve^` cho Ma’ mo^.t ma?nh ba(`ng to lo+’n hay mo^.t ho.c vi. cao quy’ na`o d-e^? d-a’p o+n sinh tha`nh du+o+~ng du.c…. Con chi? mang ve^` cho Ma’ no^~i lo canh ca’nh nga`y d-e^m. D-o’ la` “ma?nh ba(`ng” ta’c chie^’n vo+’i bo^’n la^`n bi. thu+o+ng tra^.n, la^`n na`o cu~ng tha^.p tu+? nha^’t sanh, nhu+ ca’ch no’i cu?a Ma’. Trong khi d-i thi o+? tru+o+`ng d-o+`i, Ma’ cu~ng vi` con ma`… tru+o+.t le^n, tru+o+.t xuo^’ng: Nuo^i con va^’t va? tra(m d-u+o+`ng, nha^’t la` va`o nhu+~ng na(m ly loa.n, nhu+~ng na(m tha’ng ma` sinh me^.nh, tha^n xa’c mo^.t con ngu+o+`i kho^ng kha’c chi con… va^.t bo? so^ng, tha^’y d-u+o+.c ha(`ng nga`y la` nhu+~ng tha^y ma, nhu+~ng “tha(`ng cho?ng”, sa’ng tro^i ra, chie^`u la.i tro^i va`o du+o+’i con so^ng tru+o+’c cu+?a nha` mi`nh, kho^ng ai thu+`a nha^.n, kho^ng ai kie^’m ti`m va` cu~ng cha(?ng ai d-u? tho+`i gio+`, d-u? da.n di? d-e^? cho^n ca^’t du`m…!
Va^.y ma` Ba Ma’ ba?o bo.c, nuo^i lo+’n ca? d-a`n con kho^ng ro+i, kho^ng ro+’t d-u+’a na`o.
Ro^`i con lo+’n le^n, con d-i…li’nh, he^’t li’nh, con d-i… tu`, ra tu` con d-i… kho?i que^ hu+o+ng!
Suo^’t cuo^.c d-o+`i, chu+a la^`n na`o Ma’ gom he^’t d-u+o+.c ba^`y con d-a^`y d-u? ve^` mo^.t nha`. Co’ d-u+’a na`y thi` thie^’u d-u+’a no.. Cho d-e^’n nga`y cuo^’i d-o+`i, pha^n nu+~a ba^`y con, cha’u Ma’ d-a~ kho^ng d-u+o+.c ha^`u ca.nh quan ta`i.
Ti’nh so^? cuo^.c d-o+`i, Ma’ con mi`nh: kho^ng ai vu+o+.t d-u+o+.c tru+o+`ng thi cu?a the^’ cuo^.c! Ta.o ho’a cho Ma’ tay na`y thi` la^’y bo+’t la.i o+? tay kia, nhu+ng con chu+a bao gio+` nghe Ma’ than tha^n, tra’ch pha^.n, ho+`n gia^.n Tro+`i gia` .
* * *
Tu+` sau Te^’t Ma^.u Tha^n 1968, d-o+n vi. con di chuye^?n lie^n tu.c suo^’t na(m. Co’ khi sa’ng nay o+? Ba.c Lie^u, chie^`u la.i d-i Ha` Tie^n, qua ho^m sau d-a~ tro+? ve^` Chu+o+ng Thie^.n. Vie^.c a(n uo^’ng o+? d-o+n vi. tha^.t ra^’t tha^’t thu+o+`ng. Nhu+~ng lu’c co’ chua^?n bi. thi` mo^.t nga`y co+m va(‘t, ba nga`y ga.o, nhu+~ng lu’c “nha?y” ba^’t ngo+` thi` co+m xa^’y, ca’ ho^.p d-a~ la` phu’c la(‘m! Cu~ng co’ nhie^`u khi nhi.n d-o’i ma^’y ho^m lie^`n, a(n ca? cu?-hu?-du+`a, rau luo^.c, hoa(.c nhu+ nhu+~ng nga`y sau Te^’t Ma^.u-Tha^n, na(`m sa’t thi. xa~ Ca^`n Tho+ ma` pha?i ra ruo^.ng lu’a chi’n va`ng o+? Ra.ch Ba^`n vuo^’t lu’a ho^.t va`o no’n sa(‘t du`ng ca’n leng gia? cho be^? vo~, tho^?i tra^’u ro^`i na^’u cha’o cu~ng d-u+o+c va`i che’n hu’p d-o+? lo`ng!
Ma’ bie^’t trong hoa`n ca?nh lang thang nhu+ va^.y ma` con va^~n nho+’ nga`y a(n chay nhu+ ho^`i o+? nha` thi` tha^.t la` kho’ ne^n, trong mo^.t di.p ghe’ tha(m Ma’, sau la^`n bi. thu+o+ng thu+’ hai, xua^’t vie^.n. Trong bu+?a co+m va`o d-u’ng ho^m Ra(`m nhu+ng Ma’ la.i na^’u ca’ thi.t e^ he^`. Con la^’y la`m la. nhi`n Ma’ vi` la^u nay Ma’ va^~n a(n chay d-u? 10 nga`y mo^.t tha’ng. Hie^?u y’ con, Ma’ cu+o+`i hie^`n la`nh va` ba?o:
– A(n d-i con! Con a(n mo^.t mi`nh! Ho^m nay Ma’ a(n chay!
Tha^’y con thu+` ngu+o+`i, nuo^’t kho^ng tro^i, Ma’ pha^n tra^`n:
– Con d-i d-u+’ng ba^’t thu+o+`ng, a(n uo^’ng la.i kho^ng the^? tu+. na^’u. Tu+` nay, Ma’ tha^’y con ne^n a(n ma(.n cho tie^.n! Pha^.t ta.i Ta^m con a.!
Pha^.t ta.i ta^m! Ca^u na^`y Ma’ da.y con kho^ng bie^’t bao nhie^u la^`n. Con nghe lo+`i Ma’. Tu+` nay con a(n ma(.n ne^n kho^ng co`n nho+’ d-e^’n Mo^`ng Mo^.t, nga`y Ra(`m.
Tuy nhie^n, co’ mo^.t d-ie^`u ma` Ma’ kho^ng bao gio+` bie^’t, d-o’ la`: Cu~ng ke^? tu+` ho^m a^’y, con chu+`a la.i mo^.t nga`y trong na(m d-e^? A(n Chay. D-o’ la` nga`y Ra(`m tha’ng Ba?y, nga`y Xa’ To^.i Vong Nha^n, cu~ng la` nga`y Vu Lan Ba’o Hie^’u. Ho+n ba chu.c na(m nay, con va^~n giu+~ tro.n ve.n nga`y a(n chay duy nha^’t na^`y ma` kho^ng he^` vi pha.m. (Khi la^.p gia d-i`nh va` ca’c con cu?a con kho^n lo+’n, hie^?u bie^’t, d-e^’n lu+o+.t da^u, re^? va` cha’u cha(‘c cu?a Ma’, cu~ng se~ ba(‘t chu+o+’c cu`ng a(n chay vo+’i con va`o d-u’ng nga`y na^`y). Con kho^ng da’m va` kho^ng bao gio+` co’ y’ nghi~ la` a(n chay va`o nga`y na^`y, nga`y Vu Lan, la` d-e^? ba’o d-e^`n A^n Cha Me..
A^n Cha Me. ma` d-u+o+.c tra?, d-u+o+.c d-e^`n d-o+n gia?n chi? ba(`ng ca’ch nhi.n a(n co’ ma^’y mie^’ng thi.t, ma^’y mie^’ng ca’ trong mo^.t nga`y, cu?a ba tra(m sa’u mu+o+i la(m nga`y, cha(?ng ho’a ra A^n Cha Me. de^? d-e^`n, de^? d-a’p nhu+ va^.y hay sao? Kho^ng, con kho^ng bao gio+` da’m co’ y’ nghi~ nhu+ va^.y…! Con chi? la^.p ta^m co’ mo^.t d-ie^`u duy nha^’t ra(`ng: Trong nga`y na^`y con pha?i tha^.t su+. ti?nh ta^m d-e^? nho+’ d-e^’n Ba, nho+’ d-e^’n Ma’. nho+’ d-e^’n nhu+~ng nga`y co`n tho+ da.i, Ba Ma’ d-a~ tra(m cu+.c, nghi`n kho^? nuo^i con, da.y con ne^n vo’c, ne^n ngu+o+`i. Ba Ma’ d-a~ hy sinh tro.n qua~ng d-o+`i thanh xua^n, tro.n ha.nh phu’c rie^ng tu+ cu?a mi`nh cho ca’c con cu?a Ba Ma’ trong nhu+~ng tha’ng na(m ly loa.n to^.t cu`ng cu?a d-a^’t nu+o+’c.
“Cha Me. thu+o+ng con bie^?n ho^` lai la’ng,
Con nuo^i Cha me. ti’nh tha’ng, ti’nh nga`y.”
Ca^u na^`y con nghe d-u+o+.c trong tuo^`ng ca?i lu+o+ng tru+o+’c tha’ng 4 na(m 75, nhu+ng con nho+’ hoa`i kho^ng que^n, con nho+’ dai nhu+ va^.y pha^`n lo+’n vi` ca’i y’ nghi~a tha^m tra^`m va` thu+.c tie^~n cu?a ca^u ha’t, mo^.t ca^u ha’t bi`nh da^n, ca^u ha’t ca?i lu+o+ng nhu+ng mang d-a^`y ti’nh cha^’t gia’o du.c, nha(‘c nho+? sa^u sa(‘c d-e^’n ca’i D-a.o La`m Con:
– “ve^’” tre^n no’i le^n ti`nh cha me. thu+o+ng con nhu+ Tro+`i cao Be^? ro^.ng,
– “ve^’ ” du+o+’i pha?n a?nh ta^m tra.ng i’ch ky? thie^’u so’t, hay ke^? le^? cu?a d-u+’a con, trong d-o’ co’ d-u+’a con na`y cu?a Ma’, ke^? ra(`ng: Ho^m qua to^i d-a~ ve^` que^ ru+o+’c Me. le^n nha` tri. be^.nh, ti’nh ra co`n… hai mu+o+i chi’n (?!) nga`y nu+~a cu~ng d-u+o+.c mo^.t tha’ng ro^`i!
Qua? tha^.t ti’nh tha’ng, ti’nh nga`y ma` co`n ti’nh cho co’ lo+`i mo+’i chi.u.
Tre^n co~i d-o+`i na`y, vui vo+’i pha^.n la`m con, d-u+o+.c chu toa`n mo^.t pha^`n vo+’i hai chu+~ Hie^’u D-a.o, con nghi~ kho^ng ai ba(`ng d-u+o+.c ngu+o+`i nha.c si~ ta`i hoa ta’c gia? ba?n Lo`ng Me.!
Ma^’y na(m tru+o+’c d-a^y, khi anh qua d-o+`i o+? que^ nha`, ba` Me. anh, d-a~ tro`n 80 tuo^?i, lu’c tie^~n d-u+a con d-e^’n no+i an gia^’c nga`n thu, trong ca?nh “la’ va`ng kho’c la’ xanh”, ba` Cu. su.t su`i vi~nh bie^.t con mo^.t ca^u d-a’ng d-e^? d-o+`i:
“- Me. nuo^i con hai mu+o+i na(m, nhu+ng con d-a~ nuo^i Me. bo^’n chu.c na(m tro`n”!
Bo^’n chu.c na(m! Ha.nh phu’c thay cho Y-Va^n! Anh d-a~ nuo^i Me. ba(`ng ca? cuo^.c d-o+`i kho^n lo+’n tha`nh nha^n cu?a mi`nh. Cha? bu` vo+’i con trai cu?a Ma’, nhie^`u na(m nay ao u+o+’c vo+’i lo`ng d-u+o+.c ve^` la.i que^ hu+o+ng mo^.t la^`n, mo^.t la^`n tho^i, d-e^? d-u+o+.c bu+ng to^ cha’o, mu’c tu+`ng muo^~ng, tu+` tu+` d-u’t cho Ma’ a(n d-e^? d-u+o+.c nhi`n nu. cu+o+`i nha(n nheo, mo’m me’m cu?a Ma’. Va^.y ma` co+ ho^.i na`y vi~nh vie^~n kho^ng bao gio+` co`n to+’i d-u+o+.c vo+’i con!
Con chu+a ki.p ve^`, Ma’ d-a~ nhe. nha`ng thanh thoa’t ra d-i!
Ma’ o+i! O+? d-a^y cu+’ d-e^’n mu`a Vu Lan, d-e^’n Nga`y Cu?a Me., la` ngu+o+`i ta luo^n nha(‘c d-e^’n Me., ngu+o+`i ta d-e^` ca^.p co^ng lao cu?a Me..
Ho+n the^’ nu+~a, ma^’y na(m tru+o+’c, mo^.t sa?n pha^?m vo+’i chu? d-e^` Vinh Danh Me. d-a~ ga^y ra la`n so’ng pha?n d-o^’i ma.nh me~ trong Co^.ng D-o^`ng; ta.o ra su+. de` bi~u ra(`ng Me. d-a~ bi. d-em “ba’n” nhu+ mo^.t mo’n ha`ng thu+o+ng ma~i. Te^. ha.i ho+n, Me. co`n bi. lo^i ke’o va`o vo`ng thi. phi, pha?n bo^.i ngu+o+`i na^`y, be^u xa^’u ke? no…., mo^.t vie^.c ma` kho^ng ngu+o+`i Me. Vie^.t Nam na`o la`m. Co’ pha?i va^.y cha(ng? Ne^’u d-u’ng va^.y thi`, thu+a Ma’, trong ti`nh ma^~u tu+? thie^ng lie^ng, la^`n d-a^`u tie^n con d-u+o+.c tin ngu+o+`i Me. bi. d-a’m con mi`nh bo^i ma(.t, d-u+a le^n thi. tru+o+`ng d-i.nh gia’, d-u+a ra tru+o+’c du+ lua^.n d-e^? de`m pha. Con tha^.t chu+a nghe tin ngu+o+`i Me. na`o d-a~ d-em con mi`nh d-i rao ba’n o+? cho+. d-o+`i, “cho+. ga.o” bao gio+`!
Ngu+o+`i ta bie^.n minh ba(`ng hai chu+~ Vinh Danh, Vinh Danh Me.!
Kho^ng pha?i vi` trong d-o+`i, con chu+a bao gio+` to^? chu+’c d-u+o+.c mo^.t ca’i le^? d-e^? ta. o+n cha me., hay cho ra d-o+`i d-u+o+.c mo^.t ta’c pha^?m d-e^? vinh danh hai d-a^’ng sinh tha`nh ma` con “d-o^’ ky.” vo+’i vie^.c la`m cu?a ngu+o+`i kha’c, nhu+ng vi` con nghi~ ra(`ng: Me. d-a^u co’ ca^`n ai vinh danh. Lo`ng Me. thu+o+ng con tu+. nhie^n nhu+ gio`ng tha’c ba(‘t tu+` nguo^`n, nhu+ so^ng mang phu` sa ra bie^?n, nhu+ hie^.n tu+o+.ng na(‘ng mu+a cu?a tro+`i d-a^’t: na(‘ng cho ngo.t nu+o+’c du+`a, mu+a cho xanh d-a’m ma.! Hie^.n tu+o+.ng tu+. nhie^n cu?a Ta.o Ho’a d-a^u ca^`n chi d-e^’n su+. vinh danh….
Ba`i Ta^.p D-o.c trong Quo^’c Va(n Gia’o Khoa Thu+ no’i ve^` Con Vu+o+.n Me., ma` Ma’ d-o.c cho con vie^’t Cha’nh Ta? tu+` nu+?a the^’ ky? ve^` tru+o+’c, gio+` d-a^y con co`n thuo^.c na(`m lo`ng: “D-a^’t Vu~ Bi`nh co’ gio^’ng vu+o+.n, lo^ng d-o? nhu+ vang, trong xa nha^’p nha’y ra^’t la` ngoa.n mu.c. Me. thi` kho^n ngoan tay ngoa’y (ca’i chu+~ “ngoa’y” na`y con vie^’t d-e^’n ba la^`n ma` kho^ng tru’ng. Ma’ ba?o d-o’ la` “va^`n ngu+o+.c”, con pha?i d-a’nh va^`n tu+` chu+~ tha^.t ky~ tru+o+’c khi vie^’t), con thi` nhe. da.i nga^y ngo^…. Mo^.t ho^m, vu+o+.n me. bi. tru’ng te^n cu?a ngu+o+`i tho+. sa(n. Bie^’t mi`nh kho^ng co`n so^’ng d-u+o+.c bao la^u, vu+o+.n me. o^m con va`o lo`ng, cho con bu’ tha^.t no, tru+o+’c khi trao con la.i cho vu+o+.n cha ro^`i buo^ng tay li`a ca`nh ro+i xuo^’ng d-a^’t.
Khi ha`nh d-o^.ng nhu+ va^.y, vu+o+.n me. d-a^u co’ bie^’t ra(`ng: nghi~a cu+? cu?a mi`nh se~ d-u+o+.c “vinh danh” bo+?i ngu+o+`i tho+. sa(n va` d-o^`ng bo.n, nhu+~ng ke? d-a~ hu?y die^.t ma.ng so^’ng cu?a mi`nh, chia li`a ti`nh ma^~u tu+?, va` la`m tan na’t gia d-i`nh nha` vu+o+.n.
* * *
“Lo`ng me. bao la nhu+ bie^?n Tha’i Bi`nh”…! Ba`i Lo`ng Me. cu?a Y-Va^n d-a~ la` mo^.t ba`i ha’t ba^’t hu?, tuy nhie^n, con nghi~ ca’i bao la cu?a bie^?n Tha’i Bi`nh kho^ng sao gio^’ng d-u+o+.c ca’i bao la trong lo`ng Me.. Bie^?n Tha’i Bi`nh bao la, ba’t nga’t, nhu+ng va^~n thi?nh thoa?ng…bi`nh “thu?y” no^?i phong ba. Tra’i la.i, lo`ng Me. thi` kho^ng! Me. thu+o+ng con trong co+n nu+o+’c lo+’n, thu+o+ng ca? lu’c nu+o+’c d-a~ ro`ng, mu`a D-o^ng Me. u? a^’m, mu`a Ha. Me. qua.t no^`ng…! Me. cho con bu’, mo+’m co+m, ro’t nu+o+’c, do^~ gia^’c, lu’c la(‘c vo~ng d-u+a a^`u o+…. Con thu+’c, con ngu?, con kho’c, con tro+? gia^’c d-o`i be^’, d-o`i bo^`ng…, ta^’t ca? d-e^`u chi? mo^.t ba`n tay di.u da`ng thanh thoa’t cu?a Me.. Me. lo cho con d-u? ca? bo^’n mu`a. D-a^u pha?i mu`a na(‘ng la.i thu+o+ng nhie^`u, mu`a mu+a thu+o+ng i’t. Gio’ Chu+o+’ng d-e^’n tu+` phu+o+ng Ba(‘c, gio’ No^`m ve^` tu+` hu+o+’ng Nam…. Ngo.n gio’ na`o cu~ng mang ta^’m lo`ng ma’t ru+o+.i cu?a Me. mo+n man, ve vuo^’t d-u+’a con mi`nh. Lo+’n le^n sao no+~ na`o con que^n ma^’t? Con la.i ti’nh toa’n thie^.t ho+n vo+’i Me., con la.i ba`y ra thu+o+ng Me. nhu+ng pha?i d-o+.i tha’ng, d-o+.i mu`a?
Trong d-o+`i, ai cu~ng co’ Me., va` ai cu~ng thu+o+ng Me., ngoa.i tru+` mo^.t so^’ i’t tru+o+`ng ho+.p ca’ bie^.t! Nga`y Mother’s Day, nga`y Vu Lan, la` nhu+~ng nga`y tuye^.t vo+`i trong na(m, d-e^? pha^.n la`m con du` co’ ngu+o+.c xuo^i, ta^`n ta?o o+? d-a^u, du` co’ say me^ ca?nh phong hoa, tuye^’t nguye^.t no+i na`o cu~ng co`n luo^n d-u+o+.c nha(‘c nho+?, go+.i nho+’ d-e^’n mo^.t nga`y cho Cha Me.; nhu+ng sau nga`y na`y, xin cu~ng d-u+`ng que^n tho+`i gian co`n la.i trong na(m, cha me. mi`nh cu~ng hie^.n tie^`n, cu~ng ca^`n d-e^’n “ti`nh con” su+o+?i a^’m.
Ca’i D-a.o Hie^’u ai cu~ng hie^?u nhu+ng kho^ng pha?i de^~ tra?, de^~ d-e^`n.
Mo^.t ngu+o+`i no^ng da^n quanh na(m ca^’y lu’a, tro^`ng khoai, co+ cu+.c tha’ng nga`y, sa’ng rau, chie^`u cha’o d-a.m ba.c nhu+ng co’ me., co’ con, co`n ho+n bie^’t bao ke? Co^ng, Ha^`u, Khanh, Tu+o+’ng, vinh tha^n phi` gia nhu+ng me. cha que^n ma^’t, cha(?ng chu’t d-oa’i hoa`i!
Con cu?a Ma’ chu+a bao gio+` co’ u+o+’c mo+ la`m Co^ng, Ha^`u, Khanh, Tu+o+’ng, nhu+ng, muo^’n d-u+o+.c la`m anh no^ng da^n suo^’t d-o+`i be^n Me. tha^.t cu~ng kho^ng de^~ da`ng!
The^’ mo+’i bie^’t: xu+a Tha^`y Tu+? Lo^. d-o^.i ga.o d-u+o+`ng xa nuo^i me. gia` thuo+? ha`n vi, sau la`m d-e^’n Co^ng Khanh gia`u sang phu’ qui’, nhu+ng me. d-a~ ra ngu+o+`i thie^n co^?. Tu+? Lo^. nhie^`u la^`n ao u+o+’c… “d-o^?i ca? Co^ng Khanh tie^’ng me. cu+o+`i” (mu+o+.n mo^.t ca^u, tra.i d-i hai chu+~ cu?a nha` tho+ TTD-), d-e^? d-u+o+.c co`n la.i me. gia` ha^`u d-o^.i ga.o nhu+ xu+a, gio^’ng nhu+ con cu?a Ma’ nga`y nay, nhie^`u na(m ta^m nguye^.n d-u+o+.c mo^.t la^`n ve^` que^ tha(m Ma’, d-u’t cha’o, pha su+~a, nghe Ma’ ke^? chuye^.n xu+a, ti’ch “Con Chim Tha^`y Chu`a”, nhu+ nga`y Ma’ co`n tre?, nga`y con co`n be’…! Nhu+ng mo.i chuye^.n d-e^`u d-a~ qua’… muo^.n ma`ng!
Con mong sao the^’ he^. cha’u, cha(‘t cu?a Ma’, du` d-ang so^’ng o+? xu+’ ngu+o+`i, vo+’i ne^`n va(n ho’a hoa`n toa`n xa la., se~ ho.c d-u+o+.c ba`i ho.c xo’t xa cu?a con ba^y gio+` ma` tra’nh su+. ho^’i tie^’c ve^` sau nhu+ no^~i u+o+’c mo+ nga^?n ngo+ cay d-a(‘ng tro.n d-o+`i cu?a Tha^`y Tu+? Lo^..
The^’ ne^n, tu+` d-a^y nhu+~ng mu`a Vu Lan, nhu+~ng Nga`y cu?a Me., con d-a`nh vi~nh vie^~n lo^~i he.n kho^ng ve^` vi`…. Ma’ co`n d-a^u nu+~a ma` ve^`?
*Nguye^~n bu+?u thoa.i
(Hie^.u d-i’nh mo^.t ba`i d-a~ vie^’t tu+` nhie^`u na(m tru+o+’c d-e^? in tha`nh sa’ch)