Hoàng đế Tập Cận Bình (Ảnh minh họa)

Nguyên tác: China’s ‘bad emperor’ returns của Francis Fukuyama, ông là senior fellow của Đại học Stanford và là Giám đốc Center on Democracy, Development and Rule of Law. Cuốn sách của ông “Identity: The Demand for Dignity and the Politics of Resentment” sẽ được phát hành vào tháng 9 tới.

Từ năm 1978, hệ thống chính trị độc tài toàn trị của Trung Cộng có phần khác với tiền nhiệm Mao Trạch Đông. Vì Đảng CS cầm quyền tuân thủ các nguyên tắc kế nhiệm, họ giới hạn nhiệm kỳ đối với giới lãnh đạo cao cấp chỉ trong một thời hạn 10 năm, và đã duy trì đến 30 năm trong ba nhiệm kỳ, cứ mỗi 10 năm hệ thống cộng đảng rèn luyện và đào tạo các nhà lãnh đạo mới để thay thế cho những người sắp mãn nhiệm làm sao tránh được sự cầm quyền lâu đời như các vị vua của các nước như Ai Cập, Zimbabwe, Libya hoặc Angola, ở đó cái mũ tổng thống đã cai trị như một ông vua thời phong kiến cho đến hết đời.

Nhưng chỉ áp dụng được 30 năm từ khi Mao Trạch Đông chết, nay một Tần Thủy Hoàng tân thời của Trung Hoa trở lại, hoặc một Mao Trạch Đông tái thế với tên Tập Cận Bình xuất hiện. Tuyên bố gần đây của Chủ Tịch Trung Cộng Tập Cận Bình rằng giới hạn nhiệm kỳ chức chủ tịch nước sẽ bị bãi bỏ. Điều này có nghĩa là  họ Tập sẽ là nhà cai trị của Trung Cộng cho đến hết đời của mình, chuyển sang một chế độ độc tài toàn trị Cộng Sản cộng với chất keo phong kiến “thiên tử trị” ngày xưa! Bởi thế, Tập xây dựng sự sùng bái ngút ngàn trên cá nhân mình mà Tập đã dày công vun đắp và gây men với 1.4 dân Tàu. Với “Tư tưởng Tập Cận Bình” được phong thánh trong Hiến Pháp Trung Cộng ngang hàng với Mao Trạch Đông và tổ chức những cuộc diễn binh rầm rộ “hoành tráng” tốn kém để nói lên chất “thiên tử” đối với cá nhân của họ Tập…

Lịch sử chính trị chỉ rõ rằng khi quyền lực trong tay một cá nhân để đạt được mục đích chính trị cho cá nhân đó sẽ bị loại ra trong bất cứ một hệ thống cai trị nào. Bởi vì thời gian thay đổi con người sẽ thay đổi (già lú lại). Khi lớn tuổi, sức khỏe kém, minh mẫn không còn (một tinh thần minh mẫn trong thân thể tráng kiện) do đó sự thay đổi trí tuệ theo hướng tiêu cực của sức khỏe tuổi già. Y tưởng bệnh hoạn mà Tập Cận Bình làm chủ tịch suốt đời sẽ là một sự khủng hoảng trầm trọng của thời hậu Tập: nơi đó sẽ là một cuộc đánh đấm tranh giành quyền lực  khi nhà lãnh đạo tối cao qua đời.

Trung Cộng hãy nhìn sang nước Nga hiện nay bên cạnh sẽ thấy ngay ở các nguyên tắc này: nếu một ngày kia TT Nga Vladimir Putin đột tử thì một khoảng trống quyền lực to lớn sẽ xuất hiện và nhấn chìm đất nước vào tình trạng hỗn loạn chính trị trong giới chóp bu đánh nhau giành quyền lực.

Kết quả của kinh nghiệm đau đớn của chính Trung Cộng  trong Cách Mạng Văn Hoá. Sự yếu kém của hệ thống chính trị độc tài toàn trị truyền thống của đất nước này từ nhiều thế kỷ gọi là vấn đề “hoàng đế xấu xa”. Một chế độ độc tài ít bị kiểm soát và cân bằng quyền lực với cơ quan lập pháp, tư pháp và giới truyền thông tự do có thể làm những điều đáng ngạc nhiên dù là vị hoàng đế tốt: cứ nghĩ cựu thủ tướng Lý Quang Diệu trong những năm đầu tăng trưởng ở Singapore. Sự sụp đổ của các chế độ Trung Cộng  trước đây là sự xuất hiện của một vị hoàng đế xấu xa, vốn có thể đẩy đất nước rơi vào khủng hoảng khủng khiếp vì không có giới hạn nào hữu hiệu đối với ông hay bà ta (như trường hợp của “Ác Võ (Tắc Thiên – ND) Nữ hoàng” của nhà Đường.

Hoàng đế xấu xa mà Trung Cộng đã có là Mao Trạch Đông. Mao giải phóng đất nước khỏi sự chiếm đóng của ngoại bang nhưng sau đó đã gây ra hai đại thảm họa: Kế Sách Đại Nhảy Vọt bắt đầu vào cuối thập niên 1950 và Cuộc Cách Mạng Văn Hoá bắt đầu vào cuối thập niên 1960. Đại thảm họa thứ hai đã đẩy lùi đất nước Tàu một thế hệ và để lại vết sẹo to lớn cho giới tinh hoa phải chịu đựng nó. Quyền lãnh đạo tập thể hiện lên như là một phản ứng trực tiếp với kinh nghiệm đau thương đó: Đặng Tiểu Bình và các nhà lãnh đạo cao cấp khác của đảng đã tuyên bố rằng họ sẽ không bao giờ để một cá nhân đơn độc tích lũy được nhiều quyền lực trời ban như Mao.

Hiện nay, tính mập mờ của hệ thống cai trị Trung Cộng  không cho phép chúng ta hiểu biết rành mạch như thế nào và tại sao họ Tập có khả năng củng cố quyền lực bằng nguyên tắc cá nhân của mình. Bởi vì một phần của động cơ có thể bắt nguồn từ mối lo quyền lực bị chia sẻ bởi một số ông trùm ở địa phương và cấp bộ, họ làm sai đi và khó kiểm soát từ trung ương (như Bạc Hy Lai, cựu bí thư Trùng Khánh). Một vấn đề nữa có thể là do sự oán hận của đám “thái tử đảng” xem Tập những người ngoài phe cánh được đưa vào đảng dưới sự bảo trợ của Giang Trạch Dân và những người kế nhiệm của ông này.

Một yếu tố khác là sự đời đó thôi. Giống như ở Đông Âu, kinh nghiệm sống qua chế độ độc tài khắc nghiệt để lại vết sẹo lên các cá nhân và miễn nhiễm họ khỏi việc muốn phục hồi cái hệ thống thừa nhận thứ quyền lực không bị kiểm soát này. Tập Cận Bình không thể hiểu được Trung Cộng  đương đại nếu ông không hiểu thảm họa tột cùng của Cách Mạng Văn Hoá là gì! Trong khi ông ta và gia đình ông là những nạn nhân.  Những thế hệ lãnh đạo chop bu bị tống về nông thôn trong thời kỳ đó đang già đi, và đất nước chưa làm được gì để dạy giới trẻ của mình về cái di sản đẫm máu của Mao. Bọn họ có thể nghe những bài hát của thời kỳ đó như “Phương Đông Hồng” và tưởng tượng rằng đây là cái thời của sự đoàn kết to lớn hơn và hạnh phúc hơn.

Bản hiến pháp Trung Cộng  do ban lãnh đạo thượng tầng của đảng viết nên và nó không chế ngự họ. Ngược lại, Châu Mỹ La Tinh đúng là các chế độ dân chủ lập hiến với các cơ quan tư pháp thường độc lập đến đáng ngạc nhiên. Các vị Tổng thống ở Argentina, Venezuela, Ecuador, Colombia và nhiều nước khác trong khu vực đã cố gắng kéo dài thời gian tại nhiệm của họ nhưng họ thực tế phải trả giá về chính trị để làm điều nầy và họ chẳng phải lúc nào cũng thành công.

Chẳng hạn, Tổng thống Colombia, Álvaro Uribe, hy vọng sẽ tăng thêm một nhiệm kỳ thứ ba vào nhiệm kỳ tổng thống của mình hồi năm 2009 nhưng ông đã bị tòa án hiến pháp ngăn cản ra phán quyết việc gia hạn là vi hiến. Ông có thể đã làm những điều tốt đẹp cho Colombia với tư cách là tổng thống, nhưng đất nước sẽ tốt hơn nhiều với một hệ thống buộc các tổng thống có được lòng dân cũng phải ra đi. Năm ngoái, Tổng thống độc tài của Ecuador, Rafael Correa, cũng bị buộc phải từ chức tương tự, và người kế nhiệm ông, Tổng thống Lenin Moreno, đã thổi luồng sinh khí mới vào nền dân chủ của đất nước.

Vị hoàng đế hiện nay của Trung Cộng  xấu xa vì “đam mê” quyền lực làm lu mờ lý trí ra sao chưa lường trước được. Cho đến nay, ông dẫm nát hy vọng của nhiều người Tàu với một xã hội cởi mở, tự do hơn. Ông nhấn mạnh đảng bao trùm đất nước, thẳng tay trừng trị các trường hợp nhen nhóm bất đồng chính kiến và thành lập một hệ thống tín dụng xã hội sử dụng dữ liệu lớn về trí tuệ nhân tạo để giám sát hành vi hàng ngày của công dân nước này. Như vậy, Trung Cộng  dưới tay ông Tập có thể sau rốt thành một nước mà thế giới thấy những dạng thức không phải bịa đặt mà một quốc gia cực quyền cai trị độc tài trong thế kỷ 21.

Francis Fukuyama: China’s ‘bad emperor’ returns

By Francis Fukuyama
Http://vietquoc.org lược dịch