Âm nhạc được xem như món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của con người. Âm nhạc là sợi dây gắn kết giữa con người với con người, nó giúp họ giao lưu, giải sầu. Bản thân âm nhạc muôn màu, muôn vẻ nên nó làm cho cuộc sống tinh thần phong phú hơn. Có loại nhạc đơn thuần vui chơi giải trí giúp ta giải tỏa những căng thẳng, muộn phiền; có loại nhạc cổ vũ khích lệ tinh thần, rất thích hợp với người chơi thể thao hoặc người lính ra trận; có loại nhạc chữa bệnh, khơi gợi ký ức trong người mất trí nhớ, xoa dịu nỗi cô đơn ở người trầm cảm, cải thiện khả năng giao tiếp cộng đồng cho người tự kỷ…Cho nên khi chúng ta biết cách sử dụng âm nhạc hợp lý và đúng cách, thì món ăn tinh thần này sẽ trở thành người bạn thân thiết, trở thành nơi để chia sẽ những niềm vui, nỗi buồn, giúp con người thêm yêu cuộc sống hơn. Sau đây là những ý niệm căn bản về âm nhạc.

Âm nhạc là gì và những lợi ích của âm nhạc đối với cuộc sống.

1. Âm nhạc là gì?

Về căn bản thì âm nhạc vốn chỉ là âm thanh: Âm thanh là những âm vang rung động trong môi trường. Chúng ta cảm nhận được những rung động ấy bằng cách ta nói mình “nghe được âm thanh”. Nhưng không phải âm thanh nào cũng được gọi là âm nhạc. Dưới đây là một số định nghĩa về âm nhạc:

Âm nhạc chính là một bộ môn nghệ thuật dùng âm thanh (chất giọng) để diễn đạt tình cảm, cảm xúc của con người. Âm nhạc cũng được định nghĩa theo một cách khác, đó chính là sự sắp đặt có nghệ thuật của những âm thanh và là một phần không thể tách rời của cuộc sống. Nói theo một cách tình cảm hơn, âm nhạc là thứ khiến con người biết yêu thương, chia sẻ và cảm thông với nhau. Âm nhạc là nghệ thuật đến từ âm thanh, âm thanh trong cuộc sống đã được con người diễn đạt, biến đổi thành âm nhạc. Âm nhạc là món ăn tinh thần cho cả nhân loại, nó gắn bó mọi người với nhau không phân biệt dòng máu, màu da, dân tộc, vị trí địa lý, quan điểm chính trị hay đẳng cấp lại với nhau.

1. Những lợi ích của âm nhạc đối với cuộc sống:

Xét về nguồn gốc, âm nhạc gồm hai thể loại chính là thanh nhạc và khí nhạc, chúng được định nghĩa như sau:

• Thanh nhạc: Âm nhạc dựa trên lời bài hát để diễn tả những tâm tư tình cảm, cảm xúc, thể hiện ý tưởng của người viết.
• Khí nhạc: Âm nhạc dựa trên các âm thanh thuần túy của những loại nhạc cụ. Vì thế, thanh nhạc khá trừu tượng, gây cảm xúc và sự liên tưởng cho thính giả.

Xét về mặt lợi ích của âm nhạc đối với cuộc sống, đã có rất nhiều ý hiểu về khái niệm âm nhạc, nhưng nhìn chung, âm nhạc là thứ có ảnh hưởng rất tích cực đến đời sống của con người, đem lại một số lợi ích rất đáng kể. Về phương diện giải trí, nó tác động đến sự hình thành và phát triển của con người. Hiện nay âm nhạc là một trong những nguồn giải trí tối ưu và không thể thiếu trong đời sống của con người. Ngoài ra, âm nhạc còn có động lực làm thức tỉnh các giác quan bên trong não bộ và đặc biệt là nhận thức mọi sự thay đổi đang diễn ra bên ngoài.

Thí dụ, khi trẻ em được tham dự các bài học âm nhạc, khả năng phản xạ tại vỏ não trở nên bén nhạy, tác động trực tiếp đến thùy trán của não, nơi kiểm soát sự tập trung và khả năng phán đoán. Với các mẫu nhạc có giai điệu bắt tai có thể phát triển khả năng diễn thuyết bên cạnh khả năng phản xạ nhanh nhẹn của trẻ em, hiệu ứng tích cực này có thể duy trì rất lâu.

Về phương diện giáo dục và phát triển toàn diện, âm nhạc giúp con người phát triển mọi mặt như văn, thể, mỹ, đức, trí… Nhất là thời thơ ấu, âm nhạc sẽ gieo vào lòng trẻ thơ những hình ảnh thần tiên kỳ diệu và những ước mơ trong sáng, cao đẹp, vun đắp tình người, tình mẹ con và tình gia đình.

Như vậy, có thể nói âm nhạc có vị trí quan trọng trong cả cá nhân lẫn cộng đồng. Trong cuộc sống xưa kia, cha ông chúng ta đã nhận định rằng: Âm nhạc không thể thiếu trong đời sống của nhân loại. Ngày nay, vị thế của âm nhạc càng ngày càng được nâng cao và trong tương lai và như một lẽ dĩ nhiên, âm nhạc càng ngày càng phát triển rực rỡ. Âm nhạc luôn luôn là nguồn hạnh phúc cho tất cả mọi người sống trên trái đất bởi không có âm nhạc thế giới thực sự sẽ rất buồn tẻ như sự thiếu vắng của cây cỏ, hoa lá xung quanh chúng ta vậy. Ngay cả trong thiên nhiên của chúng ta cũng có sự hiện diện của âm nhạc, chẳng hạn như chúng ta nghe được tiếng rì rào của gió, tiếng ầm âm của sóng biển và tiếng vi vu của thông reo. Âm nhạc có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với hạnh phúc của con người, xua tan đi nỗi sầu khổ và rót đầy niềm vui sướng hân hoan trong tâm tưởng của chúng ta.

Âm nhạc muôn màu, muôn vẻ và tùy thuộc vào cảm xúc, vào cách đón nhận của mỗi người. Có âm nhạc khiến cuộc sống tươi đẹp hơn; do vậy, nhạc là tiếng vọng của cảm xúc. Mặc dù chúng ta không thể nhìn thấy cảm xúc, không thể nghe, không thể ngửi, không thể nếm hay chạm vào được cảm xúc, mà chỉ có thể cảm nhận mà thôi. Một khi ta đã yêu thích một môn nghệ thuật nào đó và đam mê đủ để ta có thể cảm nhận được nó, ta sẽ nghe được tiếng vang vọng từ một cuộc sống đầy bí ẩn và khát khao đang mời gọi tâm trí ta. Như thế, có phải âm nhạc là phương tiện chuyển tải cảm xúc tuyệt vời nhất, trọn vẹn nhất, giúp chúng ta cảm nhận được từng ngõ ngách sâu thẳm nhất của tâm hồn.

Xét về những tác dụng tốt đối với sức khỏe, nghiên cứu khoa học đã nêu ra âm nhạc có thể phục hồi cảm xúc và giúp chống lại bệnh trầm cảm. Nó có tác dụng cải thiện lưu lượng máu, tương tự như những gì thuốc statin làm được. Âm nhạc cũng làm giảm nồng độ các hooc-môn gây stress như cortisol, thậm chí có cả tác dụng giảm đau. Nhạc có thể giúp giảm căng cơ, cho phép bạn giảm bớt một số căng thẳng trong ngày. Ngoài ra thì âm nhạc còn có tác dụng lôi cuốn, hòa hợp, đi vào tiềm thức con người, đánh lạc hướng những suy nghĩ tiêu cực, khiến ta không để ý tới hoàn cảnh hoặc cảm xúc đau đớn, không vui, không ham muốn. (Theo Menard Japan blog)

Âm nhạc có sức mạnh quan trọng như thế nào?

Âm nhạc có thể giúp mọi người cảm thấy tự do, cân bằng và tự tin, xoa dịu và thư giãn. Chọn đúng loại âm nhạc và đúng thời điểm có thể khiến tâm trạng chúng ta tốt hơn. Bản năng chúng ta đều biết âm nhạc có sức ảnh hưởng lớn đến con người, đặc biệt là ở khía cạnh tâm hồn. Với âm nhạc, khi nghe bài hát đúng tâm trạng, bạn có thể tìm thấy cảm giác bình yên, tự tại hiếm hoi trong cuộc sống xô bồ.

Âm nhạc tạo ra sắc thái quan trọng trong cuộc sống của nhiều người. Một số người cho rằng cách đơn giản nhất khi thưởng thức một bản nhạc là lắng nghe; những người khác thì biểu diễn qua lời ca hay tiến xa hơn nữa là sáng tác âm nhạc. Do đó, ta có thể kết luận rằng: Âm nhạc đã trở thành một phần trung tâm trong đời sống hay công việc của họ. Lại có nhiều người cho rằng: Âm nhạc tạo ra một phản ứng cảm xúc tùy thuộc vào nghi thức sử dụng tác động đó, bởi âm nhạc có thể tạo ra sắc thái cho một không gian. Nào, bạn cảm thấy ra sao khi lắng nghe tiếng nhạc nhẹ nhàng trong một nhà hàng hoặc những âm thanh sôi động tại các buổi trình diễn văn nghệ ngoài trời?

Ngay cả trong lãnh vực thể dục thể thao, các vận động viên thường nghe nhạc trước khi thi đấu để nâng cao tinh thần và đoạt được thành tích tốt cũng như có  rất nhiều người trong chúng ta sử dụng âm nhạc để thư giãn. Có những bản nhạc khó quên trong các bộ phim chúng ta yêu thích, nên khi chỉ cần nghe là một vài đoạn giai điệu của bộ phim ấy là ta có thể tưởng tượng ra các diễn tiến (hoạt cảnh hay phong cảnh) trong phim, như thể ta đang thực sự xem nó vậy. Điều này đã làm sáng tỏ giá trị đích thực của âm nhạc: Giá trị của âm nhạc được quyết định bởi tác động mà nó tạo ra đối với người trải nghiệm nó. Tóm lại: Mối liên kết với âm nhạc của chúng ta hoàn toàn mang tính cá nhân.

Vài năm qua, vai trò của sở thích và thưởng thức âm nhạc đã được kết nối chặt chẽ tới ba chức năng tâm lý học quan trọng.

1. Khi chúng ta phản hồi tích cực với thứ âm nhạc mà mình đang nghe, thành tích của một số nhiệm vụ sẽ được cải thiện, trí tưởng tượng của ta lên tới đỉnh cao và trạng thái cảm xúc của ta được thay đổi.
2. Thực tế, loại nhạc bạn nghe không ảnh hưởng tới việc nâng cao được các chức năng này, loại nhạc nào cũng làm được điều đó. Có rất nhiều phong cách hay thể loại nhạc khác nhau. Lựa chọn âm nhạc kết hợp với việc rất nhiều người mang theo các thiết bị nghe nhạc ngay lập tức khiến việc tiếp cận âm nhạc trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết.
3. Giá trị của âm nhạc khác nhau tùy thuộc vào từng người. Một số người có một mối quan hệ bình thường với âm nhạc. Họ nghe nhiều loại nhạc mà họ thích nhưng không tìm hiểu sâu hơn. Một vài người tích hợp âm nhạc vào mọi khía cạnh của cuộc sống và cảm thấy nhớ khi không có âm nhạc.

Trên thực tế, có những người khi nghe nhạc hay thưởng thức một bản nhạc, họ phân tích ý nghĩa mà tác giả đang cố truyền tải qua dòng nhạc, trong khi những người khác thì trỉ trích giọng hát của các ca sĩ hay nội dung của người viết bài hát, rồi tự đề xuất ý kiến là bài hát ấy có đáng và không đáng nghe. Thực sự mà nói: Không ai có thể nói với bạn nên nghe loại âm nhạc nào hay nên chơi loại nhạc cụ nào để giúp đưa bạn tới nơi mình muốn.

Tóm Lại: Âm nhạc có thể giúp mọi người cảm thấy tự do, kết nối hoặc đưa mọi người đến gần nhau. Âm nhạc có thể giúp ta cân bằng, tự tin và xoa dịu và thư giãn. Nếu chúng ta chọn đúng loại âm nhạc và đúng thời điểm, nó có thể khiến chúng ta cảm thấy yêu đời và cuộc sống trở nên thi vị hơn. Khả năng kỳ diệu nhất của âm nhạc là khơi dậy giá trị và niềm tin trong chúng ta. Âm nhạc còn có một giá trị vật chất không thể bỏ qua do nhiều nghiên cứu cho thấy: Chi phí chăm sóc sức khỏe sẽ giảm bớt nếu âm nhạc được sử dụng trong việc chăm sóc cá nhân hàng ngày. Trong bài đánh giá trên quy mô lớn đầu tiên về bốn trăm bài nghiên cứu hóa học thần kinh của âm nhạc, một nhóm do Giáo sư Daniel J. Levitin thuộc Khoa Tâm lý học của Đại học McGill đã chỉ ra rằng việc chơi và nghe nhạc có lợi ích rõ ràng đối với mọi khía cạnh của sức khỏe, cả về tinh thần và thể chất. Đặc biệt, người ta khám phát ra rằng âm nhạc có thể cải thiện hệ thống miễn dịch của cơ thể. Sự thật này, có thể tiết kiệm được hàng tỷ đô la và giảm mức độ căng thẳng đáng kể.

Nghe nhạc cũng được cho là có hiệu quả làm giảm lo lắng trước khi phẫu thuật hơn nhiều so với sử dụng thuốc kê theo toa, điều này đã có các tác động sâu rộng, tích cực. Như vậy, phải chăng âm nhạc là một loại thuốc rất rẻ và hầu như không có tác dụng phụ. Nói cách khác âm nhạc là một sự hỗ trợ trong lãnh vực y khoa vì sự hữu ích ít tốn kém và sự an toàn của nó.

“Âm nhạc trong góc nhìn thực tế, với tôi, thật thú vị và ích lợi trong cuộc sống”.

Kiều My, California, Jan. 2023

Tài liệu tham khảo:

Wikimedia, Sage_Journals, Encyclopedia, Menard_Japan, Meditationfrance, Radiofrance.