Chiều Trên Phá Tam Giang được Nhạc sĩ Trần Thiện Thanh phổ nhạc từ bài thơ dài cùng tên của thi sĩ Tô Thùy Yên. Lời bản nhạc chỉ diễn tả một góc thân phận tình yêu trong cuộc chiến trong không gian bài thơ là về cuộc chiến tranh huynh đệ tương tàn, một cuộc chiến mà Tô Thùy Yên gọi những người cầm súng bắn nhau cũng mê muội không khác gì cùng “mê sa một con đĩ thập thành”.

Nhà thơ Tô Thùy Yên, người nổi tiếng trên tạp chí Sáng Tạo-vốn được xem là khai sinh phong trào “Thơ Tự Do” trên văn đàn Miền Nam vào thập niên 1960, vừa qua đời ở tuổi 81 tại Texas Hoa Kỳ vào ngày 21/5/2019.
Ông là thành viên miền Nam duy nhất trong số những văn nghệ sĩ gốc Bắc của nhóm Sáng tạo gồm Tô Thùy Yên, Mai Thảo, Thanh Tâm Tuyền,Trần Thanh Hiệp, Nguyễn Sỹ Tế, Doãn Quốc Sỹ, các họa sĩ Duy Thanh, Ngọc Dũng.
Ông nhập ngũ, làm đến chức Thiếu Tá, Trưởng Phòng Văn nghệ của Cục Tâm lý chiến. Sau năm 75 ông bị ở tù đi ở tù lại mấy lần tổng cộng 13 năm vì làm việc cho chế độ VNCH
Sự ra đi của ông thế hệ người Việt sau năm 75 mới ngỡ ngàng nhận ra họ đã bỏ mất một nhà thơ lớn trong cuộc đời vì đã không có cơ hội được học hay nghe về ông.
Có thể nói cho đến khi ông mất, khi mà gần như đồng loạt những tên tuổi văn chương nghệ sĩ trí thức Việt Nam hiện nay đểu gọi Tô Thùy Yên là một trong những nhà thơ lớn của văn chương nghệ thật Việt Nam.
VNCT xin giới thiệu hai bài thơ phổ nhạc của ông Ta Về sáng tác ngay sau khi ông ra tù và bài ‘Chiều Trên Phá Tam Giang’ mà Trần Thiện Thanh phổ nhạc.
 Mai Hoa (SBS.Au)

Nhà thơ Tô Thùy Yên tác giả của bài thơ ‘Chiều Trên Phá Tam Giang’ mà TrầnThiện Thanh phổ nhạc thành bài hát cùng tên và bài Ta Về sáng tác sau 10 năm ra tù cải tạo làm xao xuyến người đọc ở cả hai miền bât kể ý thức hệ, vừa qua đời ở tuổi 81 tại Texas Hoa Kỳ vào ngày 21/5/2019.
Ông có thời gian làm việc trong quân đội VNCH và đi tù ba lần tổng cộng 13 năm trước khi đi qua Hoa Kỳ theo diện HO.
Trên các trang mạng xã hội gần như đồng loạt những tên tuổi văn chương hiện nay của Việt Nam đều bày tỏ lòng thương tiếc sự kính trọng đối với con người và thơ ca ông và hầu như ai cũng xem ông là một tên tuổi lớn của thi ca Việt Nam.
Người ta biết nhiều về bài Chiều Trên Phá Tam Giang vì nó được nhạc sĩ Trần Thiên Thanh phổ nhạc, tuy nhiên Trần Thiện Thanh chỉ lấy một góc hẹp của bài thơ đưa vào bài hát để nói về thân phận tình yêu trong thời chiến.
Toàn bộ bài thơ này là nỗi ngao ngán của người phải cầm súng bắn lại người anh em mình trong một cuộc chiến huynh đệ tương tàn, và ngao ngán hơn khi mình ngao ngán bắn còn người anh em mình thì ngược lại không hề ngao ngán nếu không muốn nói là hăng say điên cuồng.
Hãy đọc đoạn trong bài Chiều Trên Phá Tam Giang

Trong bài viết về Tô Thùy Yên, Trinh Nguyễn của SBS Việt Ngữ cũng chia sẻ “Chỉ có người như Tô Thùy Yên, nhà thơ của những câu chữ đã đi đến cái tận cùng của nỗi sống và cái chết, cái tận cùng của da diết lẫn dửng dưng, mới viết nên những dòng thơ tự thân nó phát sinh ra một nguồn năng lượng khác, đẹp lành như thứ ánh sáng đầu ngày nhưng cùng lúc lại day dứt lạ lùng như những tia nắng cuối trong chiều.”

Thảo Dân, một cô giáo miền Bắc  sinh năm 74 viết:
“Nếu nói thơ Chế Lan Viên độc đáo ở siêu hình, thì thơ Tô Thùy Yên siêu hình không kém. Nếu nói sự tráng lệ của câu chữ trong thơ Yến Lan, sự cổ điển của Quách Tấn, tìm trong thơ Tô Thùy Yên, đủ cả. Cảm hứng về thiện nhiên, vũ trụ trong thơ Huy Cận, Tô Thùy Yên không thua, chưa muốn nói còn rợn ngợp hơn. Về lối viết cách tân của Trần Dần hay sự tài hoa của Quang Dũng, Tô Thùy Yên có nhiều câu không hề kém cạnh.”
Và theo cô thì, “Thơ Tô Thùy Yên có cả Nam, Trung và Bắc, có đủ triết, sử, đời. Nếu chọn đại diện duy nhất thơ cho một nước Việt Nam thống nhất, tôi trân trọng đề cử Tô Thùy Yên.”
Và những dòng của Võ Phiến có thể được xem như khái quát hết cái cốt cách trong con người thơ và tác phẩm thơ của Tô Thuỳ Yên
“Bảo rằng trong thơ Tô Thùy Yên có chủ đề triết lý, bảo thế e chưa thích hợp. Gần như toàn bộ sự nghiệp thi ca của ông là một dấu hỏi khổng lồ nêu lên trước cái bí ẩn muôn đời của vũ trụ. Bí ẩn đó là ám ảnh chủ yếu của đời ông. Ngoài ra có gì nữa đâu? — Ái tình chăng? Hiếm lắm; ông cách xa sự đắm đuối nhiều lắm. — Ca ngợi thiên nhiên chăng? Ít lắm; thơ ông không phải thơ ngâm hoa vịnh nguyệt. — Kêu gọi yêu nước, phát huy lý tưởng, cổ xúy tín ngưỡng chăng? Ồ không; ông ngờ vực tất cả trên đời. — Tự dưng cất tiếng hát cho đời vui chăng? Đừng hòng! Ông không phải con chim ngứa cổ…”
Nhà thơ Trần Tiến Dũng, trò chuyện với Mai Hoa nói về cảm xúc được làm người sống một cách cao cả bất kể hoàn cảnh và thời cuộc đọng lại trong từng tác phẩm đã tạo cho thơ Tô Thuỳ Yên một không gian thơ độc đáo riêng biệt và làm nên một Tô Thùy Yên sừng sửng trong thi đàn Việt Nam.
 Mai Hoa (SBS.Au)

*
*     *