Hội Nghị Thượng Đỉnh Nga-Hoa Kỳ tại Alaska ngày 15 tháng 8 (Ảnh: internet)

Hội nghị thượng đỉnh vào thứ Sáu 15/08 giữa TT Putin và TT Trump tổ chức tại Anchorage, tiểu bang Alaska mục đích là bàn đến số phận của Ukraine. Qua một cuối tuần một thượng đỉnh khác tại Washington DC trong thứ Hai (18/08) giữa Tổng Thống Trump và các nhà lãnh đạo châu Âu và Zelensky thấy có những điều trái nhau căn bản về phía Putin. Ít nhất là cho đến thời điểm này, Putin đã nỗ lực thuyết phục Hoa Kỳ đi theo hướng của ông ta về cuộc chiến tại Ukraine.

Còn nhiều trắc trở để có thể đạt được một thỏa thuận hòa bình toàn diện cho Ukraine, nhưng việc Putin không chịu thỏa hiệp vì niềm của ông ta vào một chiến thắng quân sự tại Ukraine đã hướng dẫn Putin có thể bỏ lỡ cơ hội tận dụng mối quan hệ hữu hảo của Tổng thống Donald Trump. Putin như muốn kéo dài một cuộc chiến mà mỗi tuần cướp đi hàng ngàn sinh mạng, làm suy nhược nền kinh tế và đánh mất vị thế chiến lược toàn cầu của nước Nga.

Kể từ Hội Nghị Thượng Đỉnh vào thứ Sáu (15/08), Nga tiếp tục không chấp nhận bất kỳ biện pháp nào thúc đẩy tiến trình hòa bình (như ngưng chiến là một), mà tiếp tục những tấn công mạnh hơn, điều này cho thấy Putin chủ trương chiến tranh. Rõ ràng hơn vào thứ Tư (20/08), Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã tuyên bố rằng Nga sẽ có quyền phủ quyết đối với bất kỳ thỏa thuận an ninh nào mà châu Âu và Hoa Kỳ đưa ra để bảo vệ Ukraine khỏi các cuộc tấn công của Nga trong tương lai.

Cho thấy sự ngoan cố của Putin. “Putin biết rằng trong những tuần gần đây, ông ta đã phải đối diện với một cuộc khủng hoảng. Ông ấy đã cảm nhận được mối nguy hiểm, và báo động đỏ đã vang lên”, một nguồn tin nội bộ Điện Kremlin cho biết trước hội nghị thượng đỉnh, khi TT Trump nhấn mạnh các biện pháp trừng phạt cứng rắn hơn và Putin nhận ra rằng ông cần phải hàn gắn quan hệ với Tổng Thống Trump nên Putin “như thực sự muốn chấm dứt chiến tranh, nhưng cần phải chấm dứt theo cách trông giống như Nga chiến thắng” tức là đi tìm một giải pháp hòa bình toàn diện cho Ukraine.

Như vậy rõ ràng Putin đang câu giờ với mục đích ngăn chặn các lệnh trừng phạt sau khi ông thuyết phục Trump hôm thứ Sáu (18/08) từ bỏ áp lực ngừng bắn và theo đuổi một thỏa thuận hòa bình toàn diện cho Ukraine. Điều này không đơn giản, có thể mất nhiều năm để đàm phán, như vậy chẳng khác nào cho phép Nga tiếp tục chiến tranh ở Ukraine mà không bị Hoa Kỳ áp đặt các lệnh trừng phạt cứng rắn.

Cuộc gặp thân mật tại Tòa Bạch Ốc của Trump với Tổng thống Ukraine Zelensky và lãnh đạo các nước châu Âu vào thứ Hai (18/08), Putin thấy nguy cơ hơn, khi phải đối diện với sự ủng hộ quyết liệt của các cường quốc châu Âu đối với Ukraine, chấp nhận duy trì cho Ukraine một quân đội hùng mạnh, châu Âu sẵn sàng bỏ tiền hằng trăm tỉ USD để mua vũ khí tối tân của Mỹ. Điều này chẳng khác gì một bước thụt lùi của Putin trong mục đích kéo dài chiến tranh để giành quyền thống trị tại Ukraine và tách Hoa Kỳ khỏi châu Âu…

Cuộc họp tại Washington của TT Trump cùng các Tổng Thống và Thủ Tướng của Ukraine và các cường quốc Châu Âu đã chuyển gánh nặng trở lại cho Putin để thực hiện bước tiếp là gặp Zelensky, điểm này khiến các nhà bình luận Nga theo chủ nghĩa dân tộc thất vọng, vì họ tin rằng Putin đã thuyết phục được TT Trump tại hội nghị thượng đỉnh Anchorage, Alaska để buộc Zelensky phải ký một thỏa thuận hoàn toàn theo ý Putin muốn.

Thomas Graham, thành viên danh dự tại Hội Đồng Quan Hệ Đối Ngoại và là cựu Giám Đốc Cao Cấp phụ trách Nga tại Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ dưới thời Chính Quyền George W. Bush, cho biết: “Tôi không biết Putin đang nghĩ gì. Nếu mục tiêu là thao túng Trump tại Anchorage, Alaska tôi nghĩ ông ta đã thất bại”, Putin dường như muốn thuyết phục Trump vào một cuộc thảo luận rộng hơn về lợi ích của sự hợp tác kinh tế giữa Nga và Hoa Kỳ, một lá bài mà ông hy vọng sẽ xử dụng để thuyết phục Trump chấp nhận quan điểm của Nga về cuộc chiến Ukraine, nhưng không thành công. 

Tòa Bạch Ốc đang mong đợi một Hội Nghị Thượng Đỉnh sắp diễn ra giữa Putin và Zelensky và nếu cần TT Trump sẽ hiện diện, nhưng Nga đã gửi đi những tín hiệu rất khác nhau sau các cuộc thảo luận giữa Washington về cuộc chiến Ukraine.

TT Trump hội nghị Thượng Đỉnh với TT Ukraine và các nhà lãnh đạo châu Âu ngày 18/08/2025 tại Washington DC (Ảnh: Internet)

Thư ký báo chí Tòa Bạch Ốc Karoline Leavitt cho biết hôm thứ Ba rằng Putin và Zelensky đều đã thể hiện “sự sẵn sàng ngồi lại với nhau” và các công tác chuẩn bị cho cuộc gặp đang được tiến hành. Nhưng cùng ngày hôm đó, Ngoại trưởng Lavrov của Nga đã hạ thấp tầm quan trọng của cuộc gặp gỡ, cho rằng “bất kỳ cuộc tiếp xúc nào giữa các quan chức cao cấp đều phải được chuẩn bị rất kỹ lưỡng” (Một luận điệu cần thời gian – hay nói đúng hơn là câu giờ), lập luận điệu quen thuộc Nga đã xử dụng trong nhiều năm qua để bác bỏ bất kỳ cuộc gặp nào với Zelensky.

Theo một học giả cao cấp thân cận với các nhà ngoại giao trong chính quyền Nga tại điện Kremlin cho biết: Putin khó có thể chấp nhận một cuộc gặp sắp tới, bởi vì điều đó sẽ mang lại “một sự hợp pháp hóa nhất định cho chế độ chính trị Ukraine từ phía Moscow, điều này sẽ gây ra nhiều vấn đề”. Lập trường của Nga vẫn duy trì rằng một cuộc gặp chỉ có thể diễn ra sau khi các điều khoản hòa bình toàn diện được thống nhất đối với Nga.

Trong khi đó, Lavrov đã gọi Zelensky vào thứ Ba (19/08) là một “nhân vật” không đáng tin cậy. Putin trước đây đã gọi Zelensky là bất hợp pháp và mô tả chính quyền của ông là “những kẻ nghiện ma túy và tân phát xít!”.

Với những quan điểm của các nhà lãnh đạo Nga nhìn về Zelensky như vậy, và sự giải quyết giải quyết “nguyên nhân gốc rễ” của cuộc xung đột, như biến Ukraine trở lại thành một quốc gia cần phải đầu hàng, Nga đang bám vào các mục tiêu tối đa trong cuộc xung đột và không cởi mở với những thỏa hiệp cần thiết cho một thỏa thuận hòa bình bởi TT Trump dẫn đầu.

Nate Reynolds, nhà nghiên cứu cao cấp của Quỹ Carnegie vì Hòa Bình Quốc Tế và Cựu Giám Đốc phụ trách về Nga tại Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ cho biết: “Một phần lý do Nga không muốn nhượng bộ ở Ukraine vì nỗi ám ảnh của Putin. Điều mà Putin sẽ không dừng chiến tranh cho đến khi đạt được mục đích chiến thắng, hoặc cho đến khi ông ta biết chắc rằng mình không thể đạt được”.

Reynolds cho rằng: “Ở một mức độ nào đó, người Nga có lẽ đã ngạc nhiên trước một vài điều. Thứ nhất, họ không thể khiến Hoa Kỳ hiểu những gì họ đang yêu cầu. Thứ hai, họ không thể khiến Hoa Kỳ chấp nhận”. “Putin và các cố vấn của ông ấy liên tục xuất hiện sau những cuộc họp này với các nhà đối thoại Hoa Kỳ, những người sau đó thẳng thắn nêu bật những gì dường như là sự hiểu lầm về những yêu cầu của Nga”.

Ông Lavrov cho biết hôm thứ Ba rằng ông Trump và nhóm của ông ngày càng thể hiện “sự thấu hiểu rằng cần phải loại bỏ những nguyên nhân gốc rễ”. Nhưng khi Tổng Thống Trump được hỏi một ngày trước đó về hiểu biết của ông “nguyên nhân gốc rễ của cuộc khủng hoảng ”, thì ông Trump đã tránh trả lời.

Những sự hiển biết khác biệt về cuộc chiến Ukraine: 

– Yêu cầu của Putin là Ukraine phải nhượng lại lãnh thổ chưa bị Nga chiếm đóng. Ukraine bị loại vĩnh viễn ra khỏi các liên minh phương Tây. Cả hai điều đã bị các quan chức cao cấp của Hoa Kỳ bác bỏ, bao gồm cả Phó Tổng thống JD Vance hồi tháng 5 và Ngoại trưởng Marco Rubio trong những ngày gần đây.

– Các điều kiện hòa bình của Nga đã được nêu rõ trong bản ghi nhớ ngày 2/6 và không có dấu hiệu nào cho thấy họ đã rút lại các điều kiện đó, bao gồm cả việc hạn chế chủ quyền của Ukraine, giảm quân đội và chỉ định những tổ chức quốc tế nào mà Ukraine có thể tham gia. 

– Putin coi người Nga và người Ukraine là “một dân tộc” và Ukraine không phải là một quốc gia thực sự, khiến bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng trở nên khó khăn. “Chủ quyền thực sự của Ukraine phải đặt dưới quyền quyết định quan hệ đối tác với Nga”. Đó là những gì mà Putin đã viết trong một bài luận năm 2021.

– Trump cho rằng cuộc chiến tranh xâm lược của Nga như một cuộc chiếm đất đắc địa ven biển .

– Các nhà phân tích chính trị thế giới cho rằng Nga xem chiến tranh Nga-Ukraine là cơ hội để xem xét lại thất bại nhục nhã của Liên Xô trong Chiến Tranh Lạnh và Nga chuyển đổi cấu trúc an ninh của châu Âu.

Sergei Markov, một nhà phân tích ủng hộ Nga, viết rằng: “Hòa bình chỉ có thể đạt được thông qua đàm phán với chủ nhân của chế độ thực dân mới này”. “Không có chiến tranh giữa Nga và Ukraine. Chỉ có một cuộc chiến của phương Tây chống lại Nga dưới bàn tay của chế độ thực dân mới Ukraine. Không thể đàm phán hòa bình với Zelensky, một con rối của chế độ thực dân mới này” [nghe giống giọng Cộng Sản].

Có lẽ đã có một sự hiểu lầm ngay cả về vấn đề đảm bảo an ninh mà đặc phái viên của TT Trump Steve Witkoff nói rằng Putin đã đồng ý. Cách hiểu của Putin về đảm bảo an ninh và của Witkoff khác nhau. Theo dự thảo thỏa thuận hòa bình năm 2022 với Ukraine, Nga sẽ là bên bảo lãnh cho bất kỳ thỏa thuận an ninh nào, trao cho Nga quyền phủ quyết hiệu quả đối với bất kỳ phản ứng nào, “điều này không hẳn là điều mà người Ukraine nghĩ đến và không phải là điều mà Witkoff hiểu.”

Hôm thứ Tư (20/08), Lavrov tuyên bố rằng bất kỳ thỏa thuận an ninh nào cũng phải có sự tham gia của Nga. “Thảo luận các vấn đề an ninh mà không có Liên bang Nga là một điều không tưởng, một con đường dẫn đến hư không”.

Mục tiêu nắm quyền của Putin là xây dựng lại nước Nga thành một cường quốc toàn cầu, mà theo ông, điều này đồng nghĩa với việc khuất phục Ukraine. “Ý tưởng cho rằng bạn sẽ sớm đạt được một thỏa thuận hòa bình toàn diện, đó là ảo tưởng. Các vấn đề quá phức tạp và có quá nhiều điểm căn bản đối nghịch “.

Trong khi đó, Nga tự tin rằng họ sẽ chiến thắng trên chiến trường và không thực sự cần một tiến trình hòa bình, Đó là lập trường khó có thể khiến chính quyền Hoa Kỳ, vốn đang hy vọng vào một chiến thắng về chính sách đối ngoại.

“Về cơ bản, họ có hai giả thuyết”: Một là phương Tây đầu hàng và bỏ đi; Hai là trung tâm chính trị Ukraine sụp đổ dưới áp lực. Nhưng cả hai điều này đều không nằm hoàn toàn trong tầm kiểm soát của Nga”.

Đọc báo Âu Mỹ 

Lê Hoành Sơn