Quân Ukraine khai hỏa phản công các đợt không kích của quân Nga tại chiến trường Soledar (ảnh: Reuters)

Soledar địa danh xa lạ với thế giới, chẳng khác gì trước năm 1975 khi nghe tên chiến trường Charlie. Nếu không có chiến tranh Ukraine, nhân loại không biết Soledar nằm ở đâu trên bản đồ thế giới. Trong những ngày qua, danh từ Soledar được cơ quan truyền thông, truyền hình và báo chí nhắc đến hằng ngày trở thành quen thuộc và quan trọng. Thật ra, Soledar là một thị trấn nhỏ chừng hơn 10 ngàn dân nằm trong tỉnh Donetsk của Ukraine chuyên nghề làm muối.

Các đây 8 năm, khi Nga xâm lăng Crimea vào tháng 3/2014, lính đặc nhiệm của Nga yểm trợ những người Ukraine thân Nga ở tỉnh Donetsk đã chiếm được một số thị trấn trong đó có Soledar. Bốn tháng sau, vào ngày 21/07/2014, quân Ukraine đã chiếm lại được thị trấn này.
Vào ngày 2/08/2014, Soledar lại một lần nữa được nhắc đến, vì đó là nơi đặt trụ sở để điều tra vụ máy Hàng Không Dân Sự Malaysia, chuyến bay MH17 bị bắn rơi trên bầu trời Donetsk, nhóm Điều Tra An Ninh và Các Quan Sát Viên ở Châu Âu OSCE (Organization for Security and Co-operation in Europe) đặt văn phòng ở đó để tiện đường đi lại địa điểm máy bay bị bắn rơi.
Từ ngày 24/02/2022, Nga mở cuộc xâm lăng vào Ukraine, thì trận chiến Soledar giữa quân Nga-Ukraine bắt đầu bùng nổ vào tháng 8/2022, quân Nga chiếm được nửa phía Đông của Soledar vào tháng 9/2022, sau đó không tiến thêm được bước nào.
Bắt đầu từ ngày 27/12/2022, đội quân lính đánh thuê Wagner, phần đông lính tuyển từ các nhà tù tội phạm của Nga và người từ châu Phi, dồn nỗ lực tấn công để đạt giao kèo với nhà nước Putin. Yevgeniy Prigozhin, thủ lĩnh của nhóm lính đánh thuê Wagner đã 3 lần tự tuyên bố chiếm được thị trấn Soledar vào ngày 10, 11 và 12 tháng 1/2023 là thị trấn dưới sự kiểm soát của Nga và tất cả những người lính của Ukraine đã bị giết chết. Ngoài ra, Prigozhin còn đăng một bức hình lên tà khoản Telegram của mình và các sĩ quan Wagner khác đứng trong mỏ muối Soledar để làm bằng chứng. Thế nhưng, mỗi lần Prigozhin tuyên bố kiểm soát Soledar, Bộ Quốc phòng Ukraine liền bác bỏ tuyên bố này trên các phương tiện truyền thông với hình ảnh chụp vệ tinh chứng minh rằng Soledar chưa mất về quân Nga. Quân Ukraine vẫn còn giao tranh ác liệt trên từng tất đất ở Soledar.

Vào ngày 11/01/2023, Viện Nghiên Cứu Chiến Tranh, một tổ chức tư vấn quân sự có trụ sở tại Washington DC, thường cập nhật tin tức chiến sự Ukraine hàng ngày kể từ khi cuộc Nga xâm lược Ukraine bắt đầu, cho biết rằng: “có khả năng” là các lực lượng Nga đã nắm ưu thế ở Soledar. Ngày 12/01/2023, Bộ Quốc Phòng Nga tuyên bố Nga kiểm soát toàn bộ kể cả chiếm đóng trung tâm khu định cư Soledar. Tổng Thống Ukraine Zelensky và Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Hanna Maliar cũng liền tuyên bố rằng các ổ kháng cự ở trung tâm thị trấn Soledar, quân Ukraine vẫn đang chiến đấu và phần phía Tây của khu định cư vẫn do quân Ukraine kiểm soát.

Vào sáng thứ Hai ngày 16/01/2023, các hãng tin vẫn tiếp tục đưa tin Nga và Ukraine còn giao chiến ở Soledar. Một đoạn video ngắn của Ukriane, cho thấy là thiết giáp M113 của Mỹ được quân Ukriane điều khiển chạy vào một chung cư để tải thương cho người dân bị thương do quân Nga pháo kích.

Việc “ông nói qua, bà nói lại!” không biết bao giờ mới biết Soledar còn hay mất! Nga thì đưa tin tức không có hình ảnh hoặc video để là bằng chứng, còn Ukraine mỗi lần đưa tin kèm theo hình hoặc video để làm chứng cớ, chuyện nà chẳng có gì lạ cách đưa tin giữa hai chề độ Cộng Sản và Tư Bản như chúng ta thường thấy. Nhân viên báo chí thì sợ tử thần cướp đi mạng sống nên không dám vào vùng này để kiểm chứng tin tức đúng sai…

Nếu đúng như Nga có chiếm được thị trấn Soledar thì đây là một chiến thắng hiếm hoi của quân Nga sau nhiều tháng thất bại liên tục và nhục nhã trước quân Ukraine phản công trên các chiến trường Đông Bắc và phía Nam.

Tại sao Nga cần phải chiếm Soledar?

Thứ nhất: Từ tháng 9/2022 đến nay quân Ukraine nhờ nhận viện trợ vũ khí của Mỹ và Châu Âu, đã không ngừng tấn công chiếm lại các thị trấn và thành phố quan trọng ở vùng Donbass. Những tin thất bại hoàn toàn về phía Nga là cho nội bộ Kremlin xá trộn và quân đội Nga ở tiền tuyến cũng như hậu phương mất tinh thần. Do đó, nếu Nga thắng được ở thị trấn Soledar là điều quan trọng về chiến tranh tâm lý, dùng chiến thắng đó ể lấy lại tinh thần chiến đấu cho binh sĩ Nga trên mặt trận.
Thứ hai: Nga đã từng mô tả Bakhmut là trận chiến cam go và cũng là chìa khóa mà Nga phải chiến thắng nơi này vì đó là thanh phố chiến lược của toàn vùng Donbass rộng lớn. Phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Nga Igor Konashenkov từng tuyên bố rằng: việc chiếm thị trấn Soledar sẽ cho phép các lực lượng Nga “cắt đứt đường tiếp tế của Ukraine vào Bakhmut”. Sau đó “chặn đường tiếp tế và bao vây các đơn vị Ukraine” buộc họ đầu hàng. Konashenkov nói tiếp rằng: “Bakhmut là địa điểm chiến lược quan trọng đối với việc tiếp tục mở rộng tấn công ở vùng Donbass” muốn chiếm Bakhmut, điểu tiên quyết phải làm chủ thị trấn Soledar.

Từ ngày bắt đầu cuộc xâm lược vào tháng 2/2022, Nga xem “cốt lõi” của cuộc chiến là phải chiếm toàn bộ vùng Donbass bao gồm hai tỉnh Donetsk và Luhansk. Chiếm được hai tỉnh này tức là chiếm phần đất giàu tài nguyên và có kỹ nghệ phát triển kinh tế bậc nhất Ukraine. Và Nga đã thèm muốn chiếm Donbass từ năm 2014.

Khi Nga chiếm vùng Donbass như chiếm được của quý về mọi mặt: Về chính trị, vùng Donbass là vùng trái độn đẩy biên giới NATO ra xa nước Nga, miền Nam Donbass là vùng phòng thủ kiên cố không cho lực lượng Ukraine tiến gần đánh chiếm bán đảo Crimea đồng thời làm chủ được hải cảng Mariupol nối tiếp ra Biển Đen. Về kinh tế, vùng này dưới đất gồm nhiều mỏ than và kim loại quý. Trên mặt là vùng kỹ nghệ nặng mà trước khi Nga chiếm Crimea vào năm 2014, Donbass chiếm 30% tổng sản lượng xuất khẩu của Ukraine.

Từ ngày Nga xua quân chiếm Ukraine từ tháng 2/2022, Nga đã chiếm gần hết tỉnh Luhansk, còn tỉnh Donetsk Nga chỉ chiếm được một nửa, phần còn lại vẫn dưới sự kiểm soát của Ukraine. Do đó, đánh chiếm thị trấn Soledar là để chiếm thành phố Bakhmut và chiếm được Bakhmut là làm chủ được con đường chiến lược để mở những trận chiến chiếm toàn vùng Donetsk. Có thể có những trận đánh nẩy lửa ở vùng này vào mùa Xuân tới khi nắng ấm lên.

Cuộc chiến tàn bạo ngoài tưởng tượng của loài người:

Trước năm 1975, ai nhìn thấy những bức hình chiến tranh ở thị trấn An Lộc bị bình địa như thế nào thì hôm nay Soledar trông giống như vậy, không một ngôi nhà còn nguyên vẹn, không một động vật nào có thể sống sót trừ người lính. Ngày xưa có câu thơ:
An Lộc địa sử ghi chiến tích,
Biệt Kích Dù vị quốc vong thân.
Giờ đây ở Soledar không biết có vần thơ nào tương tự để tặng cho những chiến binh dũng cảm Ukraine!

Soledar một thị trấn khai thác mỏ muối ở tỉnh Donetsk, là nơi diễn ra trận chiến khốc liệt trong những ngày tháng gần đây, với việc Nga đổ lính đánh thuê Wagner tàn bạo khét tiếng chỉ biết giết hết chứ không có tha thứ. Soledar là nơi có mỏ muối lớn nhất châu Âu, nền kinh tế của Soledar cùng với khu định cư đã bị tàn phá hoàn toàn. Các công ty tại Soledar dùng khai thác mỏ muối và chế biến tấm tường thạch có chất muối đều thành bình địa.

Giới phân tích chiến tranh Âu-Mỹ trong tháng 8/2022 đã nhận định rằng lực lượng Nga tìm cách bao vây Bakhmut bằng cách chiếm thị trấn Soledar nằm ở phía bắc và Zaitsev phía nam. Mục đích Nga chiếm Bakhmut để kiểm soát trục lộ giao thông chính T0513 hầu tiếp tế cho các chiến trường ở phía đông bắc Donetsk. Chiếm được thị trấn Soledar là ưu tiên làm chủ đường hầm địa đạo dẫn vào mỏ muối Soledar, cũng là lợi điểm chiến thuật nhất định để tránh giàn pháo HIMARS của quân Ukraine.
Thế nhưng, vào ngày 12/01/2023 Hội đồng An ninh Quốc gia Hoa Kỳ cho biết rằng: “ngay cả khi cả Bakhmut và Soledar đều rơi vào tay người Nga, nó sẽ không tác động chiến lược đối với chính cuộc chiến Ukraine hiện nay?”. Như vậy là Mỹ sẽ viện trợ cho Ukraine những vũ khí tối tân vượt ra ngoài tính toán chiến lược của Nga chăng?

Hoa Kỳ ngày 17 thán 01 năm 2023

Lê Thành Nhân (lethanhnhan@vietquoc.org)