CÒN ĐÂY ÂM HƯỞNG THÁI THANH!

Chị đã đi rồi thật vậy sao!
Vẫn nghe trong gió tiếng thì thào
“Ngày Xưa Hoàng Thị” chân chưa mỏi!
“Bến Cũ”, “Biệt Ly” sóng dạt dào…

Lời vọng âm vang bờ thế kỷ…
Giọng huyền ảo chuyển tận ngàn sao
Người đời tặng Chị danh …”bất tử’
Chị mãi còn đây / có đi đâu…(?)

Nao nao trong nỗi buồn xa vắng…
“Đệ Nhất Danh Ca” suốt một thời
Dẫu muốn tách phần riêng… hải ngoại
Di sản chung là Việt Nam… tôi.

*

Oanh vũ một thời không được hót !
Quẩn quanh mò mẫm phiếm dương cầm
Cánh bằng khi cất cao trời lộng
Âm chất nghẹn đầy trào vút dâng…

Sài Gòn ngoái lại buồn vô tận…
Như Hà Nội xưa luống một lần
Đá sỏi còn lưu trên dấu ấn…
Bám theo đời khổ nạn trầm luân!

*

Chờ “Hội Trùng Dương” ngày trở lại…
“Hẹn Hò” năm tháng vẫn không quên
“Người Về” vương vấn bàn chân mỏng
“Dòng Sông Xanh” lạnh buốt con thuyền!

Vần thơ tiễn biệt bằng chân cảm
Hòa khúc ngũ cung Chị giải bày
Làm sao tỏ hết niềm thương tiếc
Bóng phượng về trời lướt cánh bay !…

Hạ Thái
Mar/19/2020
Từ Thung Lũng Hoa Vàng, Cali. – USA

“…” tên vài bài hát nổi bật của Thái Thanh, nhiều lắm!
Tôi thích nghe chị hát bài : “Chuyện Tình Buồn” thơ Phạm Văn Bình, Phạm Duy phổ nhạc và
“Đưa Em tìm Động Hoa Vàng” thơ Phạm Thiên Thư cũng Phạm Duy phổ nhạc.

                   Trung Tâm Diễm Xưa Productions vĩnh biệt danh ca Thái Thanh, mời nghe lại:

                                                     NGHÌN TRÙNG XA CÁCH 

                                    THÁI THANH HẢI NGOẠI – QUÊ HƯƠNG VÀ KỶ NIỆM  

                            THÁI THANH HẢI NGOẠI – NHỮNG TÌNH KHÚC VƯỢT THỜI GIAN

                               THÁI THANH HẢI NGOẠI – ĐÊM, NHỚ TRĂNG SÀI GÒN

                                   THÁI THANH HẢI NGOẠI – NGÀY XƯA HOÀNG THỊ

                   Từ facebook của Thuy Nga – Paris By Night / March 17 at 6:23 PM

Thành Kính Phân Ưu
Thái Thanh (sinh năm 1934) được xem là một đại danh ca huyền thoại, là một trong những tiếng hát hiếm quý nhất của Việt Nam. Bà là cây đại thụ khiến tất cả các ca sĩ đều phải kính nể tôn trọng, khán giả mọi tầng lớp đều yêu quý ngưỡng mộ, và được mệnh danh là “giọng hát khóc cười cùng mệnh nước nổi trôi”.

Từ những ngày đầu với Ban Hợp Ca Thăng Long (cùng các anh chị là Hoài Bắc tức nhạc sĩ Phạm Đình Chương, Thái Hằng và Hoài Trung), bà nhanh chóng được mọi người biết đến. Tên tuổi Thái Thanh lẫy lừng trên khắp các chương trình ca nhạc truyền thanh cũng như truyền hình, từ hãng đĩa nổi tiếng cho đến các phòng trà tiếng tăm ở Sài Gòn trước năm 1975.

Những gì thuộc về Thái Thanh rất khó bị lặp lại bởi những ca khúc mà bà ngân lên, kể cả những bài đã từng có người hát trước đó, như thể bà khoác lên cho chúng một chiếc áo mới, một cuộc đời mới. Nhiều người vẫn không thể thích ai khác ngoài Thái Thanh qua những ca khúc như Tình Ca, Tình Hoài Hương, Chuyện tình buồn, Kỷ vật cho em, Ngày xưa Hoàng Thị,… hay những sáng tác của Phạm Đình Chương và đặc biệt phải kể đến là những nhạc phẩm của Phạm Duy, người sau này trở thành anh rể của bà.

Nhạc sĩ Phạm Duy cho rằng: “Nếu không có Thái Thanh thì nhạc Phạm Duy cũng không được hay và nổi lên được như vậy”. Ông nhận xét: “Thái Thanh là giọng ca duy nhất hát nổi hai cao độ chạy dài tới 2 bát âm trong nhạc của tôi. Không những thế, cô có giọng hát rất truyền cảm”.
Cho đến tận bây giờ, Thái Thanh vẫn được xem là Đệ Nhất Danh Ca của dòng nhạc tiền chiến cũng như nhạc tình miền Nam giai đoạn 1954-1975.

Được tin bà vừa tạ thế, Trung Tâm Thúy Nga cùng toàn thể ca nghệ sĩ xin thành kính phân ưu cùng ái nữ là danh ca Ý Lan và gia quyến. Nguyện hương hồn bà an nghỉ nơi cõi vĩnh hằng. Bà mãi mãi là một trong những huyền thoại lớn nhất của âm nhạc Việt Nam.

                                    PARIS BY NIGHT COLLECTION / THÁI THANH:  Youtube

          Những Khuôn Mặt Văn Nghệ Đã Đi Qua Đời Tôi
                                                       ** Tạ Tỵ **
 

Một bữa, nhận được tin Thanh Tâm Tuyền được tha, qua Doãn quốc Sỹ, chúng tôi rủ nhau tới thăm, có cả Thái Thanh. Sáng sớm, tôi và Sỹ đã có mặt tại nhà Thái Thanh ở gần chợ Thái Bình. Sau khi trèo chiếc cầu thang cao dốc ngược, tôi thấy Thái Thanh đang chải đầu. Xung quanh nhà toàn chậu hoa, tôi biết Thái Thanh mê cây cảnh. Sợ mất xe đạp, tôi và Sỹ xuống thang, chờ Thái Thanh ở dưới chân cầu thang. Chừng 15 phút sau, Thái Thanh khoan thai, tay xách cây dù nhỏ đi xuống. Tôi và Sỹ đều gếch chân lên bàn đạp sẵn sàng. Doãn quốc Sỹ mời Thái Thanh ngồi vào chiếc pọoc-ba-ga để anh đèo, nhưng Thái Thanh nói:

– Em nặng quá, anh đèo gì nổi, từ đây lên anh Tuyền bên Gia Định xa lắm!

Nói xong, Thái Thanh đi ra phía lộ, kêu xích lô. Sau khi ngã giá, Thái Thanh bước lên xích lô ngồi, trông vẫn đúng điệu lắm. Tôi và Doãn quốc Sỹ như hai vệ sĩ già, đạp xe lẽo đẽo theo sau. Khi xe leo khỏi con dốc Cầu Kiệu, tôi mệt muốn đứt hơi, rồi qua Lăng Tả Quân, gặp Tòa Tỉnh Trưởng Gia-Định cũ, chúng tôi quẹo trái, rồi quẹo mặt, qua Trường Trung Học Hồ Ngọc Cẩn một đoạn khá dài, chúng tôi nhìn thấy Thanh Tâm Tuyền đứng chờ ở ven đường. Doãn quốc Sỹ đã hẹn trước với Thanh Tâm Tuyền rồi. Lúc ấy đã gần 9 giờ sáng. Thấy đói, tôi mời tất cả vào một quán cóc bên lề đường ăn sáng, uống cà phê. Ăn uống xong, Tuyền đưa chúng tôi vào nhà bằng lối đi ngoằn ngoèo, nhỏ hẹp đến căn nhà trệt xinh xắn có hàng ba sơn màu xanh, có cả giàn hoa giấy màu tím hồng trông rất nên thơ. Vào đến trong nhà, ngoài chiếc bàn nhỏ, trên mặt để sẵn đĩa bánh bích quy loại bình dân và ấm nước trà. Cách đấy một khoảng có mắc chiếc võng. Ở cuối nhà, kê chiếc phản gỗ. Chị Tuyền, người miền Nam, trông hãy còn duyên dáng lắm ra chào, rồi xin phép phải đi có chút việc. Thế là chỉ có chúng tôi, nói chuyện tù mãi cũng chán, Thái Thanh lấy cây đàn guitare treo trên vách xuống , so lại dây rồi hát những ca khúc của Phạm Duy, Cung Tiến. Thoạt đầu tiếng hát còn nhỏ, sau như không trấn áp nổi sự hào hứng, Thái Thanh hát thật mạnh, thật to. Tiếng hát âm vang rồi thoát qua khung cửa sổ, qua chiếc cửa ra vào không khép, nên chỉ thoáng sau, một rừng người lố nhố che kín cả khoảng rộng để nghe tiếng hát Thái Thanh. Chúng tôi vui chơi đến trưa mới ra về. Thanh Tâm Tuyền lại đưa tiễn ra tận lề đường. Chờ cho Thái Thanh kiếm được xích-lô, lúc ấy tôi và Doãn quốc Sỹ mới đạp xe theo. Lần về, khi đến Đakao, tôi quẹo qua ngả khác đến thăm một người bạn, chì còn Doãn quốc Sỹ đưa Thái Thanh về nhà.

Tạ Tỵ

Trích: Những Khuôn Mặt Văn Nghệ Đã Đi Qua Đời Tôi.
(Thằng Mõ xuất bản 1990.)

                           Chuyện rất ít người biết
   
… Có vài sân khấu nhiều kỷ niệm nhất với chúng tôi. Đó là phòng trà Hòa Bình của Nhạc sĩ Ngọc Bích, với những ca sĩ thành danh rồi bay đi như Bích Chiêu, Bạch Yến, Bạch Quyên, Trúc Mai, Băng Tâm… Phòng trà đáng nhớ hơn là Đêm Màu Hồng của ông công tử Trần Quý Phong chủ hotel Catinat. Nơi đó những ông Vũ Khắc Khoan, Thanh Tâm Tuyền, Mai Thảo vẫn ngồi uống rượu. Có ban nhạc của gia đình Phạm Đình Chương, Thái Thanh.

Thái Thanh là đệ nhất danh ca Việt Nam ai cũng biết rồi, nhưng còn chuyện rất ít người biết. Tôi nhớ lại những năm còn trẻ, chúng tôi thường đến nhà thân mẫu Phạm Đình Chương (chúng tôi gọi là bà cụ Hoài Bắc) đánh chắn.
Hồi đó Thái Thanh mới lấy chồng, ở trên căn lầu nhỏ xíu phía sau nhà. Cô thường ngồi sau mẹ, chia bài nhanh thoăn thoắt. 120 quân bài chia làm 6 phần, rất ít khi nhầm. Thỉnh thoảng cô nhỏm vào nhìn bài của mẹ, tay vẫn chia đều… chia đều.  Ván bài chưa xong cô đã chia xong. Ở Sài Gòn không ai chia bài nhanh hơn cô.  Bây giờ nghe chị Tâm Vấn kể lại, mấy tháng trước, khi sang Mỹ, đến thăm Thái Thanh không còn nhận ra ai nữa. Sao bỗng thấy bùi ngùi quá Thái Thanh ơi!…

VĂN QUANG – 10/2015

(Trích bài viết “Bây Giờ Là Mùa Thu, Tôi Đi Tìm Dĩ Vãng” của Nhà văn Văn Quang đăng trong Tạp Chí Cỏ Thơm số 72, Mùa Thu 2015)

                   Thái Thanh, tiếng hát lên trời
  ** Thụy Khuê **

     Trong những phút giây thiếu vắng trống trải nhất hay những nhớ nhung tha thiết nhất của cuộc đời, mọi hiện diện hữu hình đều vô nghĩa; ta chờ đợi một đổi trao, khát khao một giao cảm thì bỗng đâu, một hiện diện vô hình lóe lên tựa nguồn sáng, tựa tri âm: sự hiện diện của tiếng hát.

Nếu thơ là một ngôn ngữ riêng trong ngôn ngữ chung, theo Valéry, hay thi ca là tiếng nói của nội tâm không giống một thứ tiếng nói nào của con người, theo Croce, thì âm nhạc hẳn là tiếng nói của những trạng thái tâm hồn và nhạc công hay ca sĩ là nguồn chuyển tiếp, truyền đạt những rung động từ hồn nhạc sĩ đến tâm người nghe.

Thị giác giúp chúng ta đọc một bài văn, nghiền ngẫm một bài thơ, nhưng chẳng mấy ai có thể thưởng thức một bản nhạc bằng thị quan của riêng mình mà phải nhờ đến người trình diễn, đến ca công, ca kỹ. Ngàn xưa nếu người kỹ nữ bến Tầm Dương chẳng gieo “tiếng buông xé lụa lựa vào bốn dây” chắc gì ngàn sau còn lưu dấu vết Tỳ Bà Hành?

Sự biểu đạt tác phẩm nghệ thuật hay sự truyền thông cảm xúc từ nhạc bản đến thính giả, nơi một vài nghệ sĩ kỳ tài, không chỉ ngưng ở mực độ trình diễn mà còn đi xa hơn nữa, cao hơn nữa, tới một tầm mức nào đó, ca nhân đã sáng tạo, đã đi vào lãnh vực nghệ thuật: nghệ thuật vô hình của sự truyền cảm, nghệ thuật huyền diệu sai khiến con người tìm nhau trong bom lửa, tìm nhau trong mưa bão, nghệ thuật dị kỳ tái tạo bối cảnh quê hương đã nghìn trùng xa cách, nghệ thuật mời gọi những tâm hồn đơn lạc xích lại gần nhau dìu nhau đưa nhau vào ngàn thu, nghệ thuật không tưởng đừng cho không gian đụng thời gian khi ca nương cất tiếng hát, tiếng hát của bầu trời, giao hưởng niềm đau và hạnh phúc: Thái Thanh.

*

Người ta nói nhiều đến sự nhạy cảm của phụ nữ, đến một thứ giác quan nào đó ngoại tầm nam giới. Những người đàn bà phi thường như Callas, Piaf, Thái Thanh,… đã tận dụng đến cùng cảm quan bén nhạy của mình để sai khiến, xao động, chuyển hóa ngôn ngữ, âm thanh của bài hát thành nội cảm cầm ca, cấu tạo nên một vũ trụ thứ hai, đắm đuối, cuồng say, trong lòng người:

Trời trong em, đồi choáng váng
Rồi run lên cùng gió bốn miền

Tiếng hát Thái Thanh đến với chúng ta bằng rung động trực giác rồi tan loãng trong suy tư, xoáy vào những hố sâu, những đỉnh cao, vào tiềm lực của sự sống. Trong nghệ thuật hội họa, Van Gogh dùng sắc độ chói rạng để diễn tả những cuồng nhiệt, những trận bão trong tâm hồn. Trong nghệ thuật trình diễn, Thái Thanh vận dụng tiết tấu âm thanh, tạo nên sức cuốn hút mãnh liệt giữa con người, tình yêu và vũ trụ:

Ngày đó có bơ vơ lạc về trời
Tìm trên mây xa khơi có áo dài khăn cưới
Ngày đó có kêu lên gọi hồn người
Trùng Dương ơi! Có xót xa cũng hoài mà thôi!

*

Vẽ lên hình ảnh người nữ ca sĩ dưới ánh đèn sân khấu, Hoàng Trúc Ly đã có câu thơ thật hay:

 Vì  em tiếng hát lên trời
Tay xao dòng tóc, tay mời âm thanh

Câu này, trái với vài truyền thuyết, không nhắm vào một danh ca nào nhất định, chỉ gợi lên không khí các phòng trà ca nhạc Sàigòn khoảng 1960. Nhưng tiếng hát lên trời là một hình ảnh có lẽ hợp với giọng ca Thái Thanh nhất, giữa những tiếng hát thời qua và thời nay. Thái Thanh là một danh hiệu, nhưng như có ý nghĩa tiền định: bầu-trời-xanh-tiếng-hát. Hay tiếng hát xanh thắm màu trời. Tiếng hát long lanh đáy nước trong thơ Nguyễn Du, lơ lửng trời xanh ngắt trong vòm thu Yên Ðổ, tiếng hát sâu chót vót dưới đáy Tràng Giang Huy Cận, hay đẫm sương trăng, ngừng lưng trời trong không gian Xuân Diệu, tiếng hát cao như thông vút, buồn như liễu đến từ cõi thiên thai nào đó trong mộng tưởng Thế Lữ.

*

Ngày nay, những khi tìm lại giọng ca huyền ảo của Thái Thanh trong tiện nghi, ấm cúng, ít ai còn nhớ đến định mệnh gian truân của một tiếng hát, những bước gập ghềnh khúc khuỷu, chênh vênh, trôi nổi, theo vận nước lênh đênh. Tiếng nhạc Phạm Duy gắn bó với tiếng hát Thái Thanh thành tiếng của định mệnh, chứng nhân của nửa thế kỷ tang thương, chia lìa trên đất nước. Tiếng Thái Thanh là tiếng nước tôi, là tiếng nước ta, là tiếng chúng ta, là tiếng tình yêu, là tiếng hy vọng, là tiếng chia ly, oan khổ…

Tiếng hát Thái Thanh vang vọng những đớn đau riêng của phận đàn bà, mà người xưa đã nhiều lần nhắc đến bằng những công thức: hồng nhan đa truân, tài mệnh tương đố, tạo vật đố hồng nhan. Giọng hát Thái Thanh dịu dàng đằm thắm nhưng vẫn có chất gì đắm đuối và khốc liệt. Thái Thanh tình tự những khát vọng và những đau thương của hàng chục triệu phụ nữ Việt Nam, những thế hệ đàn bà bị dập vùi trong cuộc chiến kéo dài hằng nửa thế kỷ, kèm theo những giằng co tranh chấp, những băng hoại của một xã hội bất an. Nạn nhân âm thầm, vô danh là những người tình, những người vợ, những người mẹ đã có dịp nức nở với tiếng hát Thái Thanh: từ o nghèo thở dài một đêm thanh vắng đến nàng gánh lúa cho anh đi diệt thù, đến lúc anh trở về bại tướng cụt chân, đến nhiều, rất nhiều bà mẹ Việt Nam, từ Cai Kinh ngang tàng đến Gio Linh Ðồng Tháp suốt đời cuốc đất trồng khoai… Tiếng hát Thái Thanh là tiếng vọng khuya khoắt của những cơn bão lịch sử.

Và Thái Thanh đã sống lăn lóc giữa cơn lốc đó. Từ tuổi mười lăm, mười bảy, cô Băng Thanh -tên thật Thái Thanh- đã mang ba-lô theo kháng chiến chống Pháp: Hà Nội, khu III, khu IV, chợ Sim, chợ Ðại, chợ Neo, Trung Ðoàn 9. Về thành, cô đã góp công, tích cực và hiệu lực vào việc củng cố, phát triển nền tân nhạc phôi thai với ban hợp ca Thăng Long, sau đó là kiếp ca nhi phòng trà những nơi gọi là “Sài Thành hoa lệ”, những đêm màu hồng, chiều màu tím.

Trong mười năm sa mạc, Bầu trời xanh không hát, chim gìn giữ tiếng, tiếng chim Thanh như lời Phạm Duy trong một tổ khúc. Sang Hoa Kỳ, Thái Thanh hát lại, vẫn đắm say, vừa kiêu sa vừa gần gũi, đam mê và điêu luyện.

*

Thái Thanh tạo cho mỗi tác phẩm một sinh mệnh mới: Bài hát được “Thái Thanh hóa”, như đã đạt được “đỉnh cao” của cuộc đời, từ đó khó tìm thấy ai đưa nó vượt lên cao hơn nữa. Bởi Thái Thanh, ngoài giọng hát điêu luyện phong phú mở rộng trên nhiều cung bậc, còn có nghệ thuật làm nổi bật lời ca trong nhạc khúc và tạo ra một khí hậu, một tâm cảnh chung quanh bài hát. Nghe Thái Thanh hát là thưởng thức một khúc nhạc, một bài thơ, trong một thế giới nghệ thuật trọn vẹn. Giọng hát xoắn sâu, xoáy mạnh vào tâm tư người nghe, khi lâng lâng, khi tẻ buốt, sai khiến tâm tư vươn lên, hay lắng xuống. Giọng hát Thái Thanh tha thướt và tha thiết buộc người nghe phải sống cao hơn, sâu hơn, sống nhiều hơn. Tiếng hát Thái Thanh có lúc gợi cảm, khơi tình, hổn hển như lời của nước mây như lời thơ Hàn Mặc Tử.

Khi tiếng hát cất lên, dường như mọi hữu thể làm bằng sỏi đá, sắt thép, thân xác và nước mắt phút chốc tan biến, trở nên vô hình, vô thể, hóa thân trong tiếng hát, khi trầm mặc, khi vút cao; Thái Thanh, phù thủy của âm thanh là một thứ Ðào Nương trong truyền thuyết có ma lực hú về những âm tình u khuất.

*

Trong những cassette giới thiệu nhạc của mình, Phạm Duy một đôi lần có lưu ý Thái Thanh thỉnh thoảng hát sai. Dĩ nhiên một tác giả có quyền đòi hỏi người khác phải trung thành với văn bản của mình; riêng trong nghề ca xướng, nghệ nhân vẫn có thông lệ đổi vài chữ cho hợp với hoàn cảnh, nhất là ở Việt Nam, nền văn nghệ trình diễn vốn dựa trên truyền thống truyền khẩu lâu đời.

Ví dụ như bài Cho Nhau, Phạm Duy viết:

Cho nhau ngòi bút cùn trơ…
Cho nhau, cho những câu thơ tàn mùa
Cho nốt đêm mơ về già

Thái Thanh hát:

  Cho nhau ngòi bút còn lưa
…
Cho nối đêm mơ về già

Lưa là một chữ cổ, có nghĩa là còn sót lại, nhưng mang một âm thanh u hoài, luyến lưu, tiếc nuối. Ca dao Bình Trị Thiên có câu:

 Trăm năm dù lỗi hẹn hò
Cây đa bến Cộ con đò vắng đưa
Cây đa bến Cộ còn lưa
Con đò đã thác năm xưa tê rồi.

Chính Phạm Duy cũng có lần sử dụng chữ lưa trong bài Mộng Du: Ta theo đường mộng còn lưa… Dĩ nhiên ngòi bút cùn trơ chính xác hơn, nhưng không thi vị bằng ngòi bút còn lưa.

Cho nốt đêm mơ về già, như Phạm Duy đã viết, là cho phứt đi, cho đi cho xong. Thái Thanh thay chữ nốt bằng chữ nối, tình tứ và thủy chung hơn: những giấc mơ về già chỉ là tiếp nối những giấc mơ tuổi xuân mà anh không tặng được em vì gặp em quá muộn; cho nhau chỉ còn trái đắng cuối mùa, nhựa sống trong thân cây chỉ còn dâng được cho em dư vị chua chát và cay đắng.

Phạm Duy viết:

    Cho nhau thù oán hờn ghen…
Cho nhau cho cõi âm ty một miền

Thái Thanh hát:

 Cho nhau cho nỗi âm ty một miền

Chữ nỗi vô tình buông ra mà hay hơn chữ cõi, vì cõi chỉ là một miền, một không gian, một ý niệm hiện hữu, có vẻ bao la nhưng thực ra hữu hạn. Chữ nỗi vô hình, nhỏ bé nhưng vô hạn, đi sâu vào tâm linh con người: với tuổi già nỗi chết nằm trong cuộc sống. Cho em nỗi chết là cho tất cả những niềm hoang mang, khắc khoải, đau thương còn lại, nghĩa là chút tình yêu còn lưa trong từng nhịp đập yếu ớt của trái tim đã cạn dần cạn mòn hết những mùa xuân.

*

Nói như thế, không có nghĩa là khuyến khích ca nhân đổi lời tác giả. Chính Thái Thanh nhiều khi hát sai, ví dụ như trong Về Miền Trung: Tan thân thiếu phụ, nát đầu hài nhi mà đổi ra thành Thương thân thiếu phụ, khóc đầu hài nhi là hỏng, nhưng người nghe dễ nhận ra và điều chỉnh. Nhiều chỗ sai, người nghe không để ý.

Ví dụ câu này có thể xem như là một trong những câu hay nhất của Phạm Duy và tân nhạc Việt Nam:

 Về miền Trung còn chờ mong núi về đồng xanh
Một chiều nao đốt lửa rực đô thành

Thái Thanh hát một chiều mai đốt lửa… là đánh vỡ một viên ngọc quý. Chữ nao mơ hồ, phiếm định, chỉ là giấc mơ ánh sáng, màu sắc của nghệ sĩ -mà Nguyễn Tuân gọi là cơn hỏa mộng- nó chỉ là hình ảnh nghệ thuật, chứ Phạm Duy mong chi ngày đốt kinh thành Huế? Có lẽ ông còn giữ trong ký ức câu thơ của Chính Hữu(1) trong Ngày Về mà ông rất thích:

Bỏ kinh thành rừng rực cháy sau lưng

*

Thơ không thể dịch được, nghĩa là không thể chuyển thơ từ ngôn ngữ nước này sang ngôn ngữ nước khác mà không làm mất hồn thơ, làm mất chất thơ, nhưng có thể chuyển thơ sang hình thức nghệ thuật khác như chuyển thơ sang nhạc hay phổ nhạc những bài thơ hoặc ngược lại, đặt lời thơ cho bản nhạc.

Chúng ta có nhiều nghệ sĩ sáng tác những nhạc khúc tuyệt vời với ngôn ngữ thi ca, nhưng chúng ta có ít ca sĩ thấm được hồn thơ trong nhạc bản. Ðạt tới tuyệt đỉnh trong ngành trình diễn, Thái Thanh nắm vững cả bốn vùng nghệ thuật: nghệ thuật truyền cảm, nghệ thuật âm nhạc, nghệ thuật thi ca và nghệ thuật phát âm tiếng Việt, giữ địa vị độc tôn trong tân nhạc Việt Nam gần nửa thế kỷ: Thái Thanh chẳng cần làm thơ cũng đã là thi sĩ.

Giữa những phôi pha của cuộc đời, tàn phai của năm tháng, giọng hát Thái Thanh vang vọng trong bầu trời thơ diễm tuyệt, ở đó đau thương và hạnh phúc quyện lẫn với nhau, người ta cho nhau cả bốn trùng dương và mặc tàn phai, mặc tháng năm, tiếng hát vẫn bay bổng ở chốn trần gian hoặc ở vô hình.

Thụy Khuê / Paris, tháng 11-1990

Chú thích:

Những lời ca trích trong bài này của nhạc sĩ Phạm Duy.

(1) nói đến tâm trạng chiến sĩ Trung Ðoàn Thủ Ðô khi rời Hà Nội đầu năm 1947.

                                      Thái Thanh hát “TÌNH HOÀI HƯƠNG” (Phạm Duy)

                            1990 – North Orange Symphony Orchestra – nhạc trưởng: Lê Văn Khoa

                          Danh Ca Thái Thanh hát (live): Nắng Chiều (Lê Trọng Nguyễn)

Trước tin Thái Thanh rời bỏ hàng triệu thính gỉả mến mộ để vĩnh viễn ra đi, xin mời nghe kể lại kỷ niệm lần đầu trong đời được thưởng thức ” Tiếng Hát Vượt Thời Gian ” trình diễn trên sân khấu.

Dương Ngọc Hoán

                                            MỜI XEM:  TOÀN BÀI VIẾT (PDF)

                                THÁI THANH – Nguyễn Đình Toàn

Ðối với những thính giả đã đứng tuổi, từ 40 trở lên, tiếng hát Thái Thanh không chỉ còn là một tiếng hát thông thường, một giọng hát hay, mà gần như còn là một phần đời của chính mình nữa. Vâng, trong một nửa thế kỷ qua, tiếng hát Thái Thanh đã gắn liền với vận mạng của xứ sở. Người ta dã nghe tiếng hát ấy trong mọi hoàn cảnh, vui cũng như buồn. Có thể nói, âm nhạc Việt Nam biến đổi theo lịch sử đến đâu, có tiếng hát Thái Thanh đến đó.

Máu lửa, chiến tranh, bom đạn, chia cắt, người sống, người chết, nước mắt, mồ hôi, thấm nhập vào âm nhạc của chúng ta như thế nào, đều được phản ánh qua tiếng hát Thái Thanh. Lịch sử của chúng ta không kể hết những nỗi bi thương. Tai họa rình rập người ta khắp nơi, khắp chốn. Những mạng sống được tính từng giây, từng phút. Thế nên, không có gì lạ, khi người ta, trong khoảnh khắc nào đó, nghe tiếng hát Thái Thanh đồng thời cũng nhận ra mình vẫn còn. [Lịch sử của chúng ta thiếu gì lúc đã khiến người ta thấy như mình chẳng còn hiện hữu nữa!]
Thái Thanh được yêu mến nhất qua những bài dân ca. Không phải thứ dân ca dựa dẫm trên những làn điệu Ả Ðào hay chầu văn chẳng hạn, được biến chế, thêm thắt, như một số các ca khúc chúng ta được nghe gần đây. Mà là thứ dân ca xuất phát tự lòng người, từ những hoàn cảnh lịch sử, ước muốn chia xẻ, giải bớt oan khiên, phục hồi hy vọng. Những bài hát trở thành dân ca chứ không phải những bài dân ca có sẵn. Qua tiếng hát Thái Thanh, người ta cảm thấy yêu tiếng nói của dân tộc hơn, thương yêu nhau hơn.
Nói Thái Thanh được yêu mến nhất với những bài dân ca, không có nghĩa bà chỉ hát được dân ca. Thật ra, dân ca, theo cách hát, cách lựa chọn bài hát của Thái Thanh, tự nó, đã là một thứ tình ca rồi. Nghe Thái Thanh hát tình ca, dù là nhạc của Phạm Duy, Văn Cao, Dương Thiệu Tước hay Phạm Ðình Chương, người ta mới thấy rõ, đạt tới một trình độ nào đó, một ca sĩ có thể quyết định mà không sợ nhầm lẫn, mình có thể hát được bài hát nào, loại nhạc nào.
Trường hợp Thái Thanh cũng là trường hợp hãn hữu. Vì, bà khởi dầu sự nghiệp của mình vào những ngày gần như cả nước bừng lên tinh thần ái quốc, mùa Thu năm 1945. Bên cạnh bà, lại có anh rể là Phạm Duy, anh ruột là Phạm Ðình Chương, viết bài cho hát. Những bài hát được sáng tác vào lúc ấy, mang ý nghĩa thực sự của những đóng góp trực tiếp để làm nên lịch sử. Ðưa được những bài hát ấy đến quảng dại quần chúng là công lao lớn của Thái Thanh.
Theo những người được nghe ca khúc Bà Mẹ Gio Linh vào đúng cái lúc xẩy ra chuyện “quân thù đã bắt được con, mang ra giữa chợ chém đầu” và bà mẹ đi lấy đầu con về ấy, Thái Thanh, bằng tiếng hát của mình, đã gây một sự xúc động lớn đến nỗi, tất cả những người nghe đều cảm thấy mình phải để tang người đã chết. Những sự xúc động như thế làm tăng thêm sức mạnh, tăng thêm ý chí cho người ta, là điều dễ hiểu thôi.

Tiếng hát Thái Thanh là “tiếng nước tôi”, là tiếng tình yêu, là tiếng hy vọng, là tiếng chia ly, oan khổ. Nó vang vọng những nỗi đớn đau của người đàn bà. Nó phản ánh những khát vọng, đau thương của hàng triệu phụ nữ Việt Nam bị rập vùi trong một nửa thế kỷ chiến tranh, kèm theo những băng hoại của một xã hội bất an. Những nạn nhân âm thầm vô danh là những người tình, người vợ, người mẹ, đã có dịp thở than bằng tiếng hát Thái Thanh.

Người ta đã nói nhiều về sự nhậy cảm của người đàn bà, một thứ giác quan ở ngoài tầm của nam giới, Thái Thanh đã tận dụng cảm quan ấy để chuyển hóa âm thanh thành cái vũ trụ đắm đuối trong lòng người. Cái cách nhấn câu, nhả chữ của Thái Thanh khi hát, là một mẫu mực cho những ai muốn theo đuổi công việc này. Dù bà có hát những bài được sáng tác ngay vào ngày hôm nay, người ta vẫn nghe ra cái chất ca dao trong tiếng hát. Không có một bề dày quá khứ và văn hóa, không thể có tiếng hát như vậy được.

Phê bình truyện Kiều, Phạm Quỳnh có một câu, hẳn những ai đã đọc Kiều, yêu Kiều, đều nhớ:
Truyện Kiều còn thì tiếng Ta còn.
Tiếng Ta còn thì nước Ta còn.

Cái tiếng Ta ấy, tiếng Việt Nam ấy, nay có thể thêm vào, phải được nghe qua tiếng hát Thái Thanh nữa, để biết cái nặng nhẹ của một chữ phải được phát âm chính xác thế nào. Phải nghe Thái Thanh hát “Buồn Tàn Thu” của Văn Cao hay “Bà Mẹ Gio Linh” của Phạm Duy để thấy tiếng nói biến thành lời ca thế nào, và được ca sĩ trả lời ca lại cho tiếng nói ra sao.

Không có gì bền vững mãi. Ðó là luật của thiên nhiên. Giữ vững được tiếng hát của mình trong ngót một nửa thế kỷ, không phải chuyện ai cũng làm được. Khó khăn hơn nữa, với hoàn cảnh lịch sử của chúng ta, công việc của một ca sĩ nhiều khi không phải chỉ là hát mà còn phải biết im lặng nữa.
Ước mong sao có một buổi gặp gỡ nào đó giữa Thái Thanh và các thính giả, trước khi bà ngừng hát hẳn. Ðể những người yêu tiếng hát của bà có thể trực tiếp trao tận tay bà, mỗi người một bông hồng tạ ơn.
Nói tới đây, chúng tôi chợt nhớ tới mấy câu thơ của Tagore, xin trích để tặng bà:
Tôi đã nhận được lời mời đi vào cuộc lễ trần gian
Và như thế đời tôi đã được chúc lành
Phận sự của tôi trong cuộc lễ này là sử dụng nhạc khí của mình
Và tôi đã cố hết sức tôi.

Nguyễn Đình Toàn

Mối tình danh ca, tài tử không trọn vẹn của Thái Thanh & Lê Quỳnh

Ca sỹ Ý Lan đã từng tâm sự, nơi chị mong muốn tìm về để được hát nhất trong cuộc đời là Nhà hát Lớn Hà Nội. Bởi nơi đây là khung trời kỷ niệm của cha mẹ chị – tài tử Lê Quỳnh và danh ca Thái Thanh đã gặp gỡ và yêu nhau.

Theo Ý Lan kể, mẹ chị đã từng nói trong nhưng lần đi hát tại Nhà hát Lớn Hà Nội vào những năm 50, mẹ chị đã gặp một anh chàng đam mê giọng hát Thái Thanh đã trốn vé để vào xem, đó là tài tử Lê Quỳnh lúc chưa thành danh. Từ gặp gỡ và đam mê, cả 2 đã nên duyên vợ chồng với 5 người con. Nhưng cuộc tình của họ đã không trọn vẹn.

 Danh ca Thái Thanh & Tài tử Lê Quỳnh

Năm 1956, đám cưới của danh ca Thái Thanh và tài tử Lê Quỳnh đã gây xôn xao khán giả mộ điệu tại Sài Gòn. Thời điểm đó Thái Thanh đã là một đệ nhất danh ca, còn Lê Quỳnh là một trong những nam tài tử điện ảnh đầu tiên của màn ảnh rộng Việt Nam.Lúc kết hôn, cả 2 đều còn rất trẻ, chỉ 22 tuổi và nhưng đã ở đỉnh cao của sự nghiệp. Lê Quỳnh- Thái Thanh đã có với nhau 5 người con 3 gái và 2 trai và mối tình rất đẹp của họ ngày đó đã trở thành hình mẫu cho các gia đình tại Sài Gòn. Tuy nhiên vì còn trẻ nên cả 2 vẫn còn những suy nghĩ không chín chắn, điều này đã khiến cho càng về sau, cuộc hôn nhân đẹp này càng có những xung đột. Theo báo chí Sài Gòn ngày đó, Lê Quỳnh không chỉ nổi tiếng bởi đóng phim mà còn được biết đến là tài tử đào hoa. Nhiều lần Thái Thanh đã phải im lặng chịu đựng trước những tiếng đồn về chồng. Tuy nhiên, ở một khía cạnh khác, chính mối quan hệ của Thái Thanh cũng là một nguyên cớ để cho mối tình tan vỡ. Lê Quỳnh cũng rất hay ghen và theo lời kể của người trong gia đình, có lần Lê Quỳnh còn ghen khi anh tài xế chở 3 anh em Hoài Trung, Hoài Bắc, Thái Thanh chủ động xuống mở cửa cho Thái Thanh. Nhưng đỉnh điểm là cuộc đánh ghen tại phòng trà Bồng Lai. Ngày đó Thái Thanh cũng hay tham gia sinh hoạt văn nghệ với nhóm văn sỹ Bắc Hà, trong đó có nhà văn Mai Thảo. Từ mối quan hệ này mà Lê Quỳnh đã nổi cơn ghen và trong một lần gặp gỡ, Lê Quỳnh đã đánh Mai Thảo tại phòng trà Bồng Lai. Sau đó, Lê Quỳnh đã xin lỗi, nhưng Thái Thanh vẫn cảm thấy bị mất mặt và tổn thương nên nên cương quyết ly dị. Họ đã chính thức chia tay khi người con gái đầu lòng là ca sĩ Ý Lan chỉ mới được 8 tuổi. Sau này, khi nói về câu chuyện đánh ghen do nguyên nhân có người thứ 3, Thái Thanh đã cho biết: “Anh Mai Thảo anh ấy rất quý tôi đến cái độ tôi muốn thế nào anh ấy chiều như thế. Nhưng mà tôi, tôi cổ lỗ sĩ lắm, các ông ạ. Hễ không có cưới là không có ăn ở với nhau…”. Sau khi ly dị, ai cũng tưởng Thái Thanh sẽ đến với Mai Thảo, nhưng tất cả đã không diễn ra như thế. Họ vẫn chỉ là bạn bè thân thiết trên phương diện tình cảm.

Ý Lan tâm sự: “Mẹ tôi là một người đàn bà tình cảm và rất can đảm. Suốt thời thơ ấu cho đến khi trưởng thành, hình ảnh của mẹ Thái Thanh âu yếm, chăm sóc và yêu thương các con đã ảnh hưởng đến tôi rất nhiều khi tôi làm mẹ. Tình cảm thiêng liêng của mẹ dành cho tôi là niềm hạnh phúc và cả sự may mắn vô bờ bến”. Còn Lê Quỳnh, theo ca sỹ Ý Lan thì dù chia tay nhưng 2 người vẫn là bạn bè, thường xuyên cùng chăm sóc con cái. “Tôi có tiếng hát và kỹ thuật hát được thừa hưởng từ mẹ, còn kỹ thuật trình diễn được thừa hưởng từ bố. Đây là điều may mắn với tôi. Bố mẹ tôi đã không còn sống chung với nhau từ khi tôi 8 tuổi nhưng bố mẹ vẫn rất quý nhau và trân trọng nhau, cho nên Ý Lan và các em trong gia đình vẫn được thừa hưởng tình yêu của cả 2 người. Sự nổi tiếng của bố Lê Quỳnh và mẹ Thái Thanh là cả một gia tài dành riêng cho con cái. Ý Lan trở thành ca sĩ như ngày hôm nay là nhờ có cả hai yếu tố quan trọng mà bố mẹ đã để lại trong dòng máu của Ý Lan. Ý Lan luôn coi mẹ là thần tượng trong cuộc sống cũng như trong âm nhạc.”- Ý Lan nói.

Trọng Thịnh

Thái Thanh Phạm thị Băng Thanh, Hoài Bắc Phạm Đình Chương, Hoài Trung Phạm Đình Viêm

               1. Buồn Đêm Mưa (thơ: Huy Cận)

               2. Đoàn Lữ Nhạc (Đỗ Nhuận)

               3. Giã Từ Đêm Mưa (Văn Phụng)

               4. Hò Leo Núi

               5. Hội Trùng Dương

               6. Ly Rượu Mừng

               7. Những Bước Châm Âm Thầm (thơ: Kim Tuấn; nhạc: Y Vân)

               8. Ô Mê Ly ( Văn Phụng & Văn Khôi)

               9. Sáng Rừng

              10. Xóm Đêm

              11. Ngựa Phi Đường Xa (Lê Yên & Phạm Đình Chương)

              12. Tình Tự Tin (Phạm Duy)

              13. Ra Đi Khi Trời Vừa Sáng – (Lời: Phạm Duy)

              14. Tiếng Dân Chài

              15. Mưa Sài Gòn, Mưa Hà Nội (lời: thơ Hoàng Anh Tuấn)

Ghi chú:
1/ Nhạc ở trên do Phạm Đình Chương sáng tác trừ những nơi có thêm giải thích
2/ Bài 1 đến 10 trong một băng nhạc ra đời trước 1975 do Hoài Bắc, Thái Thanh và Hoài Trung trình bày
3/ Bài 11 và 12: do Hoài Bắc, Thái Thanh và Hoài Trung trình bày vào một thời điểm khác
4/ Bài 13 đến 15: Hoài Bắc, Hoài Trung trình bày với Mai Hương, Kim Tước, Phạm Thành và Quỳnh Giao sau 1979 ở Hoa Kỳ

Toàn bộ CD “ĐÊM MÀU HỒNG”

do gia đình Thái Thanh trình bày – Diễm Xưa Productions phát hành

Danh ca Thái Thanh đã về chốn “Nghìn trùng xa cách”
Lê Viết Thọ BBC News Tiếng Việt – 18 tháng 3, 2020

Nữ danh ca Thái Thanh vừa giã từ cõi tạm ngày 17/3/2020 (giờ Nam California), hưởng thọ 86 tuổi.

Dẫu biết, thời gian gần đây, sức khoẻ danh ca Thái Thanh đã yếu, dẫu vẫn biết, sinh ly là chuyện thường hằng, nhưng sự ra đi của tiếng hát vượt thời gian này không khỏi để lại một ngậm ngùi…

Ngậm ngùi là bởi, tiếng hát Thái Thanh, không định khung trong những danh vị, như danh ca, tiếng hát vượt thời gian, hay “chẳng cần làm thơ cũng đã là thi sĩ”, như nhận định của Thuỵ Khuê trong một tiểu luận, nay ra đi để lại một khoảng trống không thể bù đắp.

Nhạc sĩ Ngô Tín, trong cuộc trả lời phỏng vấn với BBC News Tiếng Việt, thì gọi Thái Thanh là ‘Tiếng hát trường cửu’, theo cái nghĩa, đó là tiếng hát không thể và không bao giờ bị vượt qua. Hơn thế, bà là một tượng đài nghệ thuật thực sự, cũng theo lời nhạc sĩ Ngô Tín, hiện sống tại Mỹ.
“Khóc cười theo mệnh nước nổi trôi”

Tự luyện giọng theo các lối dân ca và tự đọc sách nhạc tiếng Pháp, rồi đi hát và thành công từ năm 14 tuổi trong vùng kháng chiến, rồi vang danh cùng ban hợp ca Thăng Long của gia đình. Thái Thanh, nghệ danh mà bà lấy từ thập niên 1950 gắn liền với những bài hát của nhạc sĩ Phạm Duy, cũng như những bản nhạc tiền chiến, nhạc tình miền Nam.

Đó là tiếng hát mà theo nhận xét của Jimmy – Nhựt Hà – từ chương trình ‘The Jimmy show’ (Saigon Entertainment Television) về các nghệ sĩ miền Nam, trong cuộc phỏng vấn với BBC News Tiếng Việt, kết hợp giữa dân ca Bắc Bộ với opera phương Tây; giữa giọng nữ cao có kỹ thuật điêu luyện đến mức khiến ta không còn nhận ra đâu là kỹ thuật, với tình cảm dạt dào, rất có hồn trong từng ca từ và nốt nhạc, dễ đi vào lòng người.

“Nghe Thái Thanh hát ‘Người đi qua đời tôi‘, nhất là ở câu kết, cô hát bằng tất cả tình cảm của mình, rất nức nở”- Jimmy – Nhựt Hà nói.

Dược sĩ Đoàn Trực, 49 tuổi, ở Nam Califfornia, một người hâm mộ tiếng hát Thái Thanh, thì nhận xét rằng, tiếng hát của bà “đại diện cho một nền âm nhạc hòa quyện những tinh tuý của Âu châu và Á Đông. Giọng hát, phong thái, tính cách của người ca sĩ tài danh đại diện cho một nền văn hóa quý phái, cao thượng và nhân văn của dân tộc Việt Nam”.

Tự tiếng hát ấy đã mở ra một trường phái là vậy.

Nhưng đâu chỉ có thế?

Image caption Từ phải qua: Danh ca Thái Thanh, nhạc sĩ Ngô Tín, Ý Lan và bà Đặng Tuyết Mai, trong đêm ra mắt CD “Em bây giờ mắt biếc” của Ngô Tín năm 2007 tại Vũ trường Majestic.

Nhạc sĩ Ngô Tín trong cuộc phỏng vấn với BBC News Tiếng Việt cho rằng, tự thân tiếng hát thôi không đủ, mà điều quan trọng là tiếng hát Thái Thanh đã gắn liền với những bước đi của lịch sử dân tộc Việt thế kỷ XX, từ những ngày kháng chiến, đến khi về Thành, vào Nam hay ra hải ngoại.

Nhạc sĩ Ngô Tín thì phân tích, “Thái Thanh sinh ra trong một gia đình văn nghệ gắn với ban Hợp ca Thăng Long với người anh là nhạc sĩ Phạm Đình Chương, chị là ca sĩ Thái Hằng [vợ nhạc sĩ Phạm Duy- NV]. Dòng máu văn nghệ như vậy là đã hun đúc ngay từ trong gia đình. Thái Thanh là người chuyên chở dòng nhạc của Phạm Duy, mà những sáng tác của Phạm Duy đã theo những bước đường lịch sử của đất nước, nên tiếng hát Thái Thanh đi theo cùng vận nước là vậy. Cho nên, với tôi, Thái Thanh qua tiếng hát của mình, đã trở thành mẫu người tiêu biểu cho vận nước, một tượng đài, chứ không chỉ bằng tiếng hát đơn thuần không thôi”.

Có lẽ cũng bởi nhận xét như thế, nên khi nghe tin bà qua đời, nói như nhạc sĩ Trần Quang Nam, trong bút đàm với BBC News Tiếng Việt, đồng ý với nhận xét ”khi nghe tin Thái Thanh mất, nhiều người ngậm ngùi không chỉ vì tin bà mất, mà là thương tiếc cho một thời đã qua”.

Nhạc sĩ Trần Quang Nam viết tiếp: “Thái Thanh là một huyền thoại, một hình tượng và là một tiêu chuẩn trong thế giới âm nhạc Việt Nam. Những ca khúc, đặc biệt là những trường ca của Phạm Đình Chương, Phạm Duy, Lê Thương… cũng là nhưng di sản của âm nhạc Việt Nam, thì những di sản đó khi đi đến người nghe, đã phải có Thái Thanh ở trong đó!”

“Giọng hát, cuộc đời ca hát của cô chính là một di sản lớn!” – nhạc sĩ 65 tuổi, tác giả ‘Mười năm tình cũ’, cư dân California từ năm 1975, lúc sau này về Việt Nam mở quán cà phê và sinh hoạt văn nghệ, nhấn mạnh.
Thần tượng của nhiều thế hệ

Nhạc sĩ Ngô Tín, khi hay tin danh ca Thái Thanh qua đời, cũng tâm sự với BBC News Tiếng Việt rằng, ông đã nghe tiếng hát Thái Thanh từ rất lâu, khi ông còn nhỏ và đi học ở Quy Nhơn.

Ngày đó, ông đi dạy học, chơi đàn, nhưng thay đổi đã đến khi ông nghe ‘Chuyện tình buồn’ (Phạm Duy, thơ Pham Văn Bình) qua tiếng hát Thái Thanh. Điều khiến ông quyết tâm trở thành người viết nhạc là sau khi ông nghe ca khúc này.

“Đó là năm 1973, tôi còn ở Quy Nhơn. Một lần, tôi nghe Thái Thanh hát ‘Chuyện tình buồn’ đã tạo cho tôi một xúc cảm thật đặc biệt. Và tự dưng, tôi cảm thấy trong tôi có một nguồn động lực, để quyết tâm rằng, tôi phải trở thành người viết nhạc. Từ đó, tôi đã chuyển từ guitar classic và flamenco qua sáng tác”.

“Năm 2007, tôi gom 10 ca khúc yêu thích nhất trong số gần 200 ca khúc mà tôi đã sáng tác để ra mắt CD ‘Em bây giờ mắt biếc’. Lễ ra mắt diễn ra tại California, trong đó, Ý Lan [con gái danh ca Thái Thanh] hát tới 4 bài. Ngày ra mắt album cũng là ngày tôi vinh danh cô Thái Thanh – người đã trở thành động lực thôi thúc tôi trở thành nhạc sĩ – trước khán phòng khoảng 500 người, như một lời cảm ơn. Hôm đó, danh ca Thái Thanh cùng Ý Lan và chi Tuyết Mai lên sân khấu tặng hoa.”

Nhạc sĩ Ngô Tín tâm sự: “Nhưng không chỉ là động lực, khi nghe những bài hát mà Thái Thanh thể hiện thì cũng như là tôi đã chọn cho mình một hướng đi rồi. Từ đó, những tình khúc mà tôi viết được định hình theo hướng đó. Tiếc là sau này, danh ca Thái Thanh đã lớn tuổi, nên những ca khúc của tôi không còn có cơ hội được thể hiện qua tiếng hát của cô; nhưng bù lại, Ý Lan lại là người chuyên chở nhiều ca khúc của tôi nhiều nhất”.

Còn nhạc sĩ Trần Quang Nam thì kể rằng, ông chỉ gặp Thái Thanh một lần, nhưng hình như lúc nào Thái Thanh cũng như một người thân, bởi “tôi sinh ra và lớn lên trong hầu như mỗi ngày với tiếng hát của chị, ở đài phát thanh, ở truyền hình, ở mọi nơi có tiếng hát của chị!”.

Với một người thuộc thế hệ sau, Jimmy- Nhựt Hà biết đến tiếng hát Thái Thanh ngay từ nhỏ, khi còn ở Việt Nam qua những băng nhạc mà ba anh thường nghe và đã ái mộ tiếng hát của cô từ đó.

Jimmy – Nhựt Hà nói rằng, việc anh chưa thực hiện được một chương trình riêng với danh ca Thái Thanh, để khán giả được nghe ‘tiếng hát vượt thời gian’ này tâm tình, khiến anh thấy tiếc nuối:

“Ngay từ những ngày đầu làm Jimmy Show, tôi rất muốn được làm một tập về danh ca Thái Thanh. Jimmy có liên lạc với gia đình, nhưng lúc đó sức khoẻ của cô Thái Thanh không cho phép. Bởi vậy, từ chiều đến giờ, Jimmy rất buồn và tiếc nuối vì chưa làm được một tập để khán giả nghe cô Thái Thanh tâm tình. Nếu gia đình đồng ý, Jimmy sẽ thực hiện một tập tưởng niệm danh ca Thái Thanh”, Jimmy nói.

Còn nhà báo Nguyễn Vy Tuý, từ Úc châu, thì lại nói rằng, ông cũng như nhiều người Việt tỵ nạn vẫn còn ‘mắc nợ’ tiếng hát Thái Thanh.

Bởi theo ông, một giọng ca có ảnh hưởng vào các giai đoạn trong đời mình,”từ lúc bé thơ đã nghe ‘Tôi yêu tiếng nước tôi, từ khi mới ra đời người ơi’, đến lúc biết yêu mà dang dở ‘người đi qua đời tôi, không nhớ gì sao người’, rồi khi phải bỏ nước ra đi: ‘Nghìn trùng xa cách, người đã đi rồi, còn gì đâu nữa, mà khóc với cười’… mà mình lại chưa mua một dĩa CD gốc của ca sĩ ấy, hay đến xem họ trình diễn, hoặc tặng họ một bó hoa… để tỏ lòng ngưỡng mộ, thì thực sự mình còn mắc nợ họ”.

“Đối với người Việt hải ngoại, thời gian Thái Thanh còn kẹt trong nước khiến ai nấy ngậm ngùi, nhớ thương. Nhưng đến khi cô ấy ra được hải ngoại lại rất hiếm khi xuất hiện trên các sân khấu. Riêng dân Việt tại Úc thì chưa có lần nào hân hạnh đón tiếp ‘giọng hát vượt thời gian’ ấy đến thăm. Vậy thì chúng tôi vẫn còn nợ Thái Thanh là như vậy”.

“Thôi thì, riêng tôi trả nợ bằng cách cầu cho giọng ca ấy được an nhiên nơi miền vĩnh phúc”, nhà báo Nguyễn Vy Tuý nói với BBC News Tiếng Việt.

                  Thái Thanh, tiếng hát quê hương 

Ngót hai mươi năm sau, bước chân của thằng bé nghịch ngợm năm xưa đã xa rời chốn cũ. Mỗi khi nhớ nhà, nhớ quê, nó thường tìm lại những kỷ niệm ngày thơ qua những trang sách, những cuốn băng nhạc. Dòng sông cũ vẫn đong đầy cảm xúc dạt dào, dù đã bao năm bãi bồi, bến lỡ. Nó mới biết được những câu hát vu vơ ngày đó được “chế” lời từ bài hát “Tiếng hát quê hương” của hai nhạc sĩ tiền bối Y Vân và Xuân Lôi. Nó mĩm cười thích thú với cái tinh nghịch trẻ thơ ngày nào và cũng bùi ngùi, rưng rưng khi thời gian đã quá xa. Ngoảnh về chốn cũ, bụi thời gian đã phủ lên đó một màu rêu xám lạnh. 

Bài hát có lời ca đẹp với âm điệu thật nhẹ nhàng và rất dễ đi vào lòng người qua giọng hát của ca sĩ Thái Thanh. Mãi đến sau này, không thấy ca sĩ nào hát lại trên sân khấu hay thu thanh trong băng, đĩa nhạc .. 

Mùa thu năm 1992, tôi may mắn có dịp gặp và được nghe lại tiếng hát giờ đây đã thật sự “vượt thời gian và vượt cả không gian”. Trong chuyến lưu diễn Tây Âu, cô đã ghé qua Tây Đức và góp mặt trong vài xuất hát hiếm hoi. Đêm đó, cô đã hát lại rất nhiều những ca khúc đã trình bày trước năm 1975, những nhạc phẩm đã đưa tên tuổi mình lên đài danh vọng như “Nghìn trùng xa cách”, “Tình hoài hương”, “Ngày xưa Hoàng Thị”, “Thuở ban đầu” .. Đến giờ giải lao, dù bị khán giả vây kín, cô vẫn vui nở nụ cười thật tươi và ân cần ký tên trên mỗi bìa nhạc cũng như gói ghém những câu nói thật dễ mến, thật gần gũi. Trong mắt cô, tôi đọc được biết bao niềm cảm xúc và cái hạnh phúc mênh mông không thể mua được bởi bạc tiền. Tôi có yêu cầu cô hát lại bài “Quán bên đường” do nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc từ những dòng thơ của thi sĩ Trang Thế Hy. Trong phần sau của chương trình, cô đã chìu ý và hát lại nhạc phẩm này. Đêm đó còn có sự góp mặt của rất nhiều giọng hát hữu danh khác nữa, nhưng nổi bật nhất, được xuất hiện trên sân khấu nhiều nhất, được hát nhiều nhất và được tán thưởng nhiều nhất vẫn là tiếng hát Thái Thanh với những bản tình ca một thuở. 

Để khởi đầu cho chuyên đề này, xin được giới thiệu đến quý bạn hữu tác phẩm để lại dấu ấn mãnh liệt trong lòng công chúng thời bấy giờ:Kỷ Vật Cho Em (Phạm Duy phổ thơ Linh Phương).