…” Một phụ nữ bình thường trở thành một danh tướng được đời sau kính trọng, bà là một anh thư nước Việt, yêu nước thương dân, kiên cường chiến đấu với tinh thần bất khuất, khi bại trận vẫn hiên ngang trước khi bị hành hình…”
Nữ tướng Bùi Thị Xuân là vợ của Thái phó Trần Quang Diệu. Bà đứng đầu trong Tây Sơn Ngũ Phụng gồm: Bùi Thị Xuân, Bùi Thị Nhạn, Trần Thị Lan, Nguyễn Thị Dung và Huỳnh Thị Cúc.
Bùi Thị Xuân là người ở thôn Xuân Hòa, thuộc tổng Phú Phong, huyện Tuy Viễn, phủ Quy Nhơn. Bà là con gái của ông Bùi Đắc Chí. Sinh trưởng trong một gia đình khá giả, Bùi Thị Xuân sớm được học cả văn lẫn võ. Tương truyền, bà là người có nhan sắc, khéo tay, viết chữ đẹp, giỏi về cưỡi ngựa bắn cung và luyện voi.
Đến khi theo học võ với Đô thống Ngô Mạnh, võ nghệ của bà thăng tiến rất nhanh. Nhờ vậy về sau, bà giải nguy cho Trần Quang Diệu lúc ông kiệt sức vì đấu với hổ dữ.
Từ lần gặp gỡ này, hai người trở thành vợ chồng, cùng chiến đấu dưới ngọn cờ khởi nghĩa của đoàn quân Tây Sơn. Nhờ tinh thông văn võ, cộng với lòng dũng cảm, Bùi Thị Xuân cùng chồng nhanh chóng trở thành những tướng lãnh trụ cột, góp công lớn trong cuộc khởi nghĩa của nhà Tây Sơn ngay từ buổi đầu.
Trong trận đại phá quân Mãn Thanh vào đầu xuân Kỷ Dậu (1789), bà chỉ huy đội tượng binh trong đạo Trung quân do vua Quang Trung chỉ huy.
Trong những năm tiếp theo, bà và chồng mỗi người đều cầm quân đi dẹp loạn, trong số đó có cánh quân của hoàng thân nhà Lê là Lê Duy Chỉ cấu kết với Tù trưởng Bảo Lạc.v.v.
Giữa lúc nhà Tây Sơn đang từng bước ổn định tình hình trong nước, ngày 29 tháng 7 năm 1792, vua Quang Trung đột ngột qua đời. Kể từ đó, vương triều Tây Sơn bắt đầu suy yếu vì vua Cảnh Thịnh còn nhỏ, lại bị người cậu ruột là Thái sư Bùi Đắc Tuyên chuyên quyền.
Thời gian này, Bùi Thị Xuân được cử vào trấn thủ Quảng Nam. Đến khi nghe tin cha con Bùi Đắc Tuyên bị tướng Võ Văn Dũng bắt giết, thì bà cũng nhận được lệnh hồi triều.
Nghe tin nội bộ nhà Tây Sơn đang lủng củng, Nguyễn Phúc Ánh liền tung quân tấn công Quảng Nam. Nhưng khi quân Nguyễn Phúc Ánh vừa tiến vào thành Quảng Nam, thì bị Bùi Thị Xuân phục kích đánh bại.
Mùa xuân năm 1802, vua Cảnh Thịnh cầm quân đi chiếm lại Phú Xuân. Trong chiến dịch này, Bùi Thị Xuân chỉ huy 5.000 quân sĩ theo hộ giá. Thấy thế trận ngày càng bất lợi, Bùi Thị Xuân cưỡi voi liều chết đánh vào lũy Trấn Ninh, nơi Nguyễn Phúc Ánh đang cố thủ. Nguyễn Phúc Ánh cùng tướng sĩ đã hốt hoảng chia quân vượt sông Linh Giang đánh bọc hậu mở đường máu thoát thân. Nào ngờ vua Cảnh Thịnh thấy quân Nguyễn tràn qua nhiều, tưởng nguy khốn liền cho lui binh. Bùi Thị Xuân khuyên vua Cảnh Thịnh tiến quân. Nhưng khi nghe tin tướng Nguyễn Văn Trương phá tan thủy binh Tây Sơn ở cửa biển Nhật Lệ, tướng giữ thành đã đầu hàng, thì tinh thần quân sĩ của bà sa sút, hốt hoảng rã ngũ… Bà phải rút lui.
Được tin đại quân Tây Sơn thua to ở Trấn Ninh, Tư đồ Vũ Văn Dũng và Thái phó Trần Quang Diệu biết không thể giữ thành Quy Nhơn nên đã rời thành, đem binh tượng đi đường thượng đạo qua Lào ra Nghệ An, để họp quân với vua Cảnh Thịnh cùng lo chống giữ. Nhưng khi tới châu Quỳ Hợp, vào đến đất Hương Sơn thì tin nghe thành Nghệ An thất thủ, Trần Quang Diệu rút về huyện Thanh Chương. Mấy hôm sau, Trần Quang Diệu và Bùi Thị Xuân đều bị quân nhà Nguyễn bắt sống.
Nguyễn Phúc Ánh lên ngôi vua, lấy hiệu là Gia Long ra lệnh chém đầu Trần Quang Diệu và hành hình Bùi Thị Xuân bằng cách cho voi dầy.
Công luận bình phẩm, hầu hết đều khen ngợi uy danh và tiết tháo của nữ tướng Bùi Thị Xuân. Theo sử liệu, sở dĩ được như vậy là vì bà rất thương dân, kiên cường chiến đấu, bất khuất khi bại trận và hiên ngang khi bị hành hình.
*Giáo sư sử học Nguyễn Khắc Thuần, viết:
Trong khởi nghĩa Tây Sơn nói riêng và trong lịch sử Việt Nam nói chung, Bùi Thị Xuân là một hiện tượng rất đặc biệt. Cùng với chồng và hàng vạn các nghĩa sĩ Tây Sơn, bà đã đi suốt cả một cuộc trường chinh ba chục năm trời, anh dũng chống cả thù trong lẫn giặc ngoài, một lòng một dạ vì sự nghiệp cứu dân cứu nước. Từ một phụ nữ bình thường, Bùi Thị Xuân đã trở thành một danh tướng được đời đời kính trọng…
Cảm phục bà, một văn nhân đã làm bài thơ sau:
Vận nước đang xoay chuyển,
Quần thoa cũng vẫy vùng.
Liều thân lo cứu chúa,
Công trận quyết thay chồng.
Khảng khái khi lâm nạn,
Kiên trinh lúc khốn cùng.
Ngàn thu gương nữ liệt,
Gương sáng hãy soi chung.
*****
Gần hai ngàn năm trôi qua kể từ sau cuộc khởi nghĩa Mê Linh của Hai Bà Trưng, dòng máu quật cường của dân tộc vẫn tiếp tục luân chảy trong giới anh thư nước Việt, điển hình như nữ tướng Bùi Thị Xuân. Tên tuổi của bậc anh thư này đã mãi mãi đi vào dòng lịch sử đấu tranh hào hùng của dân tộc trước các binh hùng tướng mạnh từ phương Bắc. Mặc dù thất trận, phải bị hành hình, nhưng ý chí quật cường và lòng yêu nước của bà vẫn là những tấm gương cho hậu thế.
Dù biết rằng “thế yếu sức cô” nhưng vẫn kiên quyết vùng lên đánh đuổi lũ giặc xâm lược, khiến cho phương Bắc phải khiếp sợ. Chỉ một tấm gương này thôi cũng khiến cho thế hệ Việt tộc phải lấy làm xấu hổ trước thái độ khiếp nhược của tập đoàn cộng sản hiện nay trước sự hung hăng của quân Tàu Cộng.
Chính vì thế, câu hỏi đặt ra là phải có thêm bao nhiêu ngư dân Việt bị giặc Tàu bắn giết ở Biển Đông mới được xem là “nợ nước thù nhà”? Và phải có các chiến hạm Tàu Cộng áp sát vào bờ biển VN thì mới nhận thức rõ là tập đoàn cộng sản VN đang đưa đất nước vào một thời kỳ Bắc thuộc mới?
Việt Thái