Nhân dịp bạn hiền Dương Viết Điền sắp ấn hành tuyển tập Những Con Chim Họa Mi & Chim Sơn Ca Trong Vườn Cây “Nhân Văn Nghệ Thuật & Tiếng Thời Gian”
Trước hết ngả mũ chào bạn ta cam đảm gồng mình viết về các ca sĩ khó tính nhất trần gian. Tôi viết rất nhiều bài âm nhạc với các nhạc sĩ và ca sĩ nhưng không dám
viết về các ca sĩ trong NVNT & TTG nhất là về hình ảnh, hình như tấm hình nào cũng chê! Nay cũng gồng mình gửi bài viết nầy để bạn ta (nếu có thể) trích trong
Những Con Chim Họa Mi & Chim Sơn Ca Trong Vườn Cây “Nhân Văn Nghệ Thuật & Tiếng Thời Gian”
Trước đây tôi có viết về Lệ Thanh & Hà Thanh, họa mi và sơn ca đất thần kinh với các ca khúc Tôi Vẫn Yêu Hoa Màu Tím, Gợi Giấc Mơ Xưa, Tà Áo Tím, Mấy Dặm Sơn Khê, Dưới Giàn Hoa Cũ…
VƯƠNG TRÙNG DƯƠNG
THỤY LAN, TIẾNG HÁT NGƯỜI CON XỨ HUẾ
(Hoàng Bích Yên)
Trước đây tôi đã viết về những danh ca người con xứ Huế như Lệ Thanh, Hà Thanh, Thanh Thúy… nổi tiếng ở miền Nam Việt Nam từ giữa thập niên 1950’. Nay chỉ còn ca sĩ Thanh Thúy, hai ca sĩ Lệ Thanh và Hà Thanh đã ra người thiên cổ nhưng tiếng hát của hai cô vẫn còn phổ biến ở hải ngoại.
Trong buổi ra mắt sách vào tháng 11/2024 tại NT Dance Studio, thành phố Westminster, chương trình văn nghệ rất phong phú với sự góp mặt nhiều ca sĩ. Ca khúc Thương Về Miền Trung được trình bày với tiếng ngọt ngào, mượt mà, giọng Huế: Ca Sĩ Thụy Lan.
Sau buổi ra mắt sách nầy, có dịp trò chuyện với ca sĩ Thụy Lan để chia sẻ trong bài viết Ca Nhạc Sĩ Duy Khánh & Tình Ca Quê Hương. Tuy Thụy Lan rất kín tiếng, khiêm nhượng, tế nhị nhưng cũng là dịp để tìm hiểu thêm.
Từ thời học tiểu học và trung học Đồng Khánh Huế (Đại Nội), Thụy Lan có năng khiếu về âm nhạc, giọng ca thiên phú nên được ở trong ban văn nghệ nhà trường, được vài lần trong ban thiếu nhi hát trên đài phát thanh Huế… Được song thân cho thụ huấn trường Quốc Gia Âm Nhạc Huế, nhạc lý và dương cầm cho hiểu biết thêm nhưng không cho mang “kiếp cầm ca” vì muốn theo con đường hai người cậu ruột trong ngành Y.
Vào đầu thập niên 1970’, Thụy Lan được thân phụ (Đại Tá Lê Thương, Tư Lệnh Pháo Binh Sư Đoàn 2 bộ binh) cho phép tham gia trong các đoàn văn nghệ nhà trường ủy lạo và giúp vui ca nhạc cho các đơn vị chiến sĩ ngoài tiền tuyến. Với các ca khúc của nhạc sĩ Duy Khánh như Ai Ra Xứ Huế, Thương Về Miền Trung, Sầu Cố Đô, Huế Đẹp Huế Thơ, Lối Về Đất Mẹ… mang âm hưởng dân ca và ngôn ngữ xứ Huế… được Thụy Lan hát phù hợp đến quý chiến hữu nơi tiền đồn hầu hết là người con Quảng Trị, Thừa Thiên.
Giấc mơ nữ sinh lớp Đệ Nhị trên đường học vấn và ca hát với tương lai như ước mơ nơi chốn cố đô khi biến cố tang thương ập đến vào tháng Ba năm 1975 di tản vào Nam!…
Sau những năm sống lận đận ở Sài Gòn, thân mẫu Thụy Lan đành ngậm ngùi chia tay con để vượt biên.
Thụy Lan vượt biển sang Thái Lan vào tháng 10/1987, ở đó được 5 tháng. Qua trại tị nạn Bataan, Philippine tháng 4, 1988. Rồi 7 tháng sau qua Mỹ. Traị tị nạn lúc đó trên mười ngàn người, với tình đồng hương, chú Duy Khánh mở chương trình ca nhạc để giúp vui thu hút rất đông khán thính giả mộ điệu. Thụy Lan có dịp làm MC tiếng Việt và Anh nên gần gũi với cô chú. Cô Thúy Hoa, người vợ thứ ba cùng và ba con, một trai và hai gái còn vị thành niên cùng vượt biên. (Chú Duy Khánh nhỏ hơn thân phụ Thụy Lan khoảng mười tuổi và khi chú thành danh bút danh đầu tiên Tăng Hồng khi Thụy Lan chưa ra đời).
Khi ở trại tị nạn Thụy Lan được tin thân phụ ra tù, Thụy Lan gởi những tấm hình về gia đình nào ngờ song thân thấy vậy nên “cấm” bước vào nghiệp cầm ca. Lúc đó chưa có chương trình H.O cho cựu tù nhân chính trị nên khi định cư ở Los Angeles, vừa đi học vừa đi làm để phụ giúp gia đình hơn mười người ở Sài Gòn. Tuy rất thích ca hát nhưng theo lời căn dặn của thân phụ nên không dám trái lời vì vậy không có dịp gặp gỡ cô chú!
Ca khúc Nỗi Niềm Riêng của chú Duy Khánh sáng tác trong trại tị nạn nhưng tâm trạng hàng người bỏ nước ra đi:
“Ta ra đi một ngày cuối đông
Xa quê hương muôn trùng biền biệt…
Đây Bataan rực hồng ánh xuân
Đây hương hoa đất trời lồng lộng”
Nhưng “Ta ra đi, đi lại từ đầu…”
Trong bài thơ ngũ ngôn tứ tuyệt có câu “Tha hương ngộ cố tri” nhưng với Thụy Lan với chú Duy Khánh là người đã ngưỡng mộ từ lâu, từng hát những ca khúc của chú từ thuở học trò với quý chiến hữu
Tháng 8 năm 1988 gia đình chú Duy Khánh được định cư ngụ tại Anaheim, Orange County, Nam California. Được sự ưu ái, cảm tình của đồng nghiệp, đồng hương và thính giả với sự đam mê nghề nghiệp, chú Duy Khánh trở lại với nghiệp dĩ. Có liên lạc với cô chú vài lần nhưng Thụy Lan cho biết không muốn tiếp tục cầm ca như lúc ở bên đảo Bataan. Hơn nữa vì gánh nặng gia đình còn ở trong nước nên vừa đi học, vừa đi làm để phụ giúp gia đình.
Sống cô đơn, nhớ nhà nên tự ca hát trong phòng với Karaoke đĩa 33 tours cho vơi đi nỗi nhớ… Rồi thời gian qua, Thụy Lan tham gia trong nhóm văn nghệ các nha sĩ đầy đủ nhạc cụ trong những làn hội ngộ trong không khí gia đình và nhóm sinh viên nhưng rồi cũng bỏ cuộc chơi.
Sau nầy Thụy Lan tham gia trong nhóm Nhân Văn Nghệ Thuật & Tiếng Thời Gian, có cơ hội biết đến những nhạc sĩ nổi tiếng như Anh Bằng, Lam Phương… trong những lần sinh hoạt của nhóm trong những dịp cuối tuần. Nhà văn Phạm Gia Đại giới thiệu “tiếng hát hàng đầu trong nhóm” làm Thụy Lan “mắc cỡ” vì trong nhóm nầy với ca nhạc chỉ góp vui. Và cùng với ban tam ca với Lệ Hoa (vợ nhà văn Việt Hải) và Minh Thư (con gái của nhạc sĩ Lệ Trọng Nguyễn & nữ sĩ Lê Nguyễn Nga).
Tuy không phải là ca sĩ chuyên nghiệp nhưng những ca khúc của các nhạc sĩ với tiếng hát Thụy Lan được khán thính giả ái mộ như Chiều Tím (Đan Thọ), Gọi Người Yêu Dấu (Vũ Đức Nghiêm), Ai Lên Xứ Hoa Đào (Hoàng Nguyên), Tình Anh Lính Chiến (Lam Phương), Ngọc Lan (Dương Thiệu Tước), Hoa Soan Bên Thềm Cũ (Tuấn Khanh), Mộng Dưới Hoa (Phạm Đình Chương), Bến Giang Đầu (Lê Trọng Nguyễn), Mái Tóc Dạ Hương (Nguyễn Hiền), Suối Tóc (Văn Phụng), Đồn Vắng Chiều Xuân, Người Yêu Của Lính (Trần Thiện Thanh), Chuyện Một Chiếc Cầu Đã Gãy (Trầm Tử Thiêng, TL đã chia sẻ ca khúc nầy trong một bài viết vì xảy ra nơi cố đô), Thương Em (Dương Viết Điền)… Hầu như tiếng hát Thụy Lan phù hợp tình ca với giai điệu nhẹ nhàng, khoan thai và buồn phù hợp với giọng ca, bóng dáng với tà áo dài, đôi mắt buồn và mái tóc dài. Và chỉ thích trình bày trong không khí nhạc thính phòng nhưng vì công việc, đôi khi Thứ Bảy, Chủ Nhật phải trực nên bỏ lỡ nhiều dịp tham gia.
Vào thập niên 1990’, những lần sinh hoạt văn nghệ với giới trẻ, và cũng có năng khiếu về ngoại ngữ nên đã hát những ca khúc như: You Need Me, Broken Hearted Me, Help Me, Help Me Make It Through The Night, Love Me For What I Am, I Have Dream, Voulez-Vous (tiếng Pháp), Lambada (theo giọng Bồ Đào Nha), Million Scarlet Roses (tiếng Nga) & Triệu Đóa Hoa Hồng (tiếng Việt)… Có vài ca khúc trên thuộc nhạc bán cổ điển (semi- classic) với giai điệu khoan thai, nhẹ nhàng lời rất trữ tình, lãng mạn và cũng không mấy xa lạ với giới thưởng ngoạn người Việt nên dễ phù hợp.
Với nhạc sĩ Dương Viết Điền, cùng đồng hương với Thụy Lan, trong buổi ra mắt tuyển tập Thơ & Nhạc tại VietLife Club, Chủ Nhật 24/11/2024. Thụy Lan đã trình bày hai ca khúc của tác giả là Chạnh Lòng và Thương Em. Ca khúc Thương Em đã được vài ca sĩ trình bày và theo tác giả nhạc sĩ tâm đắc nhất.
Ngày xưa ở Sài Gòn cũng vậy, có nhiều ca khúc nổi tiếng được các ca sĩ trình bày nhưng nhạc sĩ sáng tác đã tâm đắc với tiếng hát vì thể hiện được cái hồn trong nội dung và phong cách trình diễn.
Thụy Lan rất khiêm nhượng, không tự nhận là “ca sĩ” vì đam mê trong âm nhạc, ca hát từ thời nữ sinh cho đến nay nhưng “hữu xạ tự nhiên hương” khi Tiếng Hát Người Con Xứ Huế ngọt ngào, nhẹ nhàng, trong sáng, làn hơi phong phú…
Rất tiếc, tôi không phải như nhà thơ Hoàng Trúc Ly để ngưỡng mộ:
“Từ em tiếng hát lên trời
Tay xao dòng tóc, tay vời âm thanh
Sợi buồn chẻ xuống lòng anh
Lắng nghe da thịt tan tành xưa sau”
Hay nhà văn Hồ Trường An bên Pháp với hai tác phẩm Theo Chân Những Tiếng Hát, Chân Dung Những Tiếng Hát I, nhạc sĩ Trường Kỳ ở Canada, với Tuyển Tập Nghệ Sĩ (1, 2, 3 và 4) để có khả năng viết về những tiếng hát tài tử (nay gọi là nghiệp dư).
Vài lần Thụy Lan chia sẻ không thích hát trong tiệc tùng nhưng vì cả nể và các bậc trưởng thượng đã quen biết và gần gũi với thân phụ yêu cầu giúp vui nên phải nhận lời như đáp lễ.
Nay đã trải qua nửa thế kỷ từ ngày phải đành xa cố đô Huế và gần bốn thập niên ở Mỹ vẫn còn nặng nợ với công việc và niềm vui duy nhất với ca hát.
Little Saigon, March 2025
Hoàng Bích Yên